Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej
Międzynarodowa Agencja Energii Atomowej (ang. International Atomic Energy Agency - IAEA) - organizacja międzyrządowa stanowiąca centrum współpracy w dziedzinie energii atomowej, której statut został przyjęty przez 81 państw na konferencji międzynarodowej w Nowym Jorku 26 października 1956 roku i wszedł w życie 29 lipca 1957 roku. Utworzenie IAEA było inicjatywą prezydenta USA Dwighta Eisenhowera, który 8 grudnia 1953 roku w przemówieniu w Zgromadzeniu Ogólnym ONZ przedstawił koncepcję "atomów dla pokoju." Zgodnie ze statutem celem IAEA jest przyspieszenie i zwiększenie wkładu energii atomowej w pokój, zdrowie i prosperity na całym świecie; udzielane przez IAEA wsparcie nie ma służyć celom wojskowym.
Działalność IAEA na rzecz pokojowego i bezpiecznego wykorzystania energii atomowej ma 3 główne filary:
- gwarancje i weryfikacje: na mocy porozumień o środkach zabezpieczających (safeguards agreements) przewidzianych w traktacie o nieproliferacji broni jądrowej NPT inspektorzy IAEA przeprowadzają inspekcje obiektów nuklearnych i innych w celu zweryfikowania, że materiały i działania nuklearne nie służą celom militarnym i nie dochodzi do rozprzestrzeniania się broni jądrowej,
- bezpieczeństwo: IAEA opracowuje i pomaga państwom we wzdrożeniu standardów bezpieczeństwa dotyczących instalacji nuklearnych, materiałów radioaktywnych, odpadów radioaktywnych ze szczególną uwagą położoną na zapobieganie aktom terroryzmu lub sabotażu,
- nauka i technologia: IAEA wspiera współpracę techniczną i badawczo-rozwojową i pomaga w opracowywaniu planów wykorzystania energii jądrowej do produkcji elektryczności.
IAEA jest organizacją niezależną od ONZ, ale od początku swojej działalności utrzymuje bliskie związki z ONZ. Co roku IAEA składa ZO ONZ sprawozdanie ze swojej działalności; może też regularnie składać raporty Radzie Bezpieczeństwa ONZ w konkretnych sprawach związanych z niestosowaniem się państw do swoich zobowiązań lub w kwestiach dotyczących pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego.
Najwyższym organem decyzyjnym IAEA jest Konferencja Generalna, zbierająca się corocznie, najczęściej we wrześniu. Organem wykonawczym jest Rada Gubernatorów, złożona z przedstawicieli 35 państw członkowskich wybranych przez Konferencję Generalną; Rada zbiera się 5 razy w roku. Powoływany przez nią Dyrektor Generalny jest najwyższym przedstawicielem IAEA i kieruje Sekretariatem.
W lutym 2009 roku IAEA miała 146 członków. Państwem najbardziej znanym z działalności nuklearnej a nie należącym do IAEA jest Korea Północna, która wycofała się 13 czerwca 1994 roku po 20 latach członkostwa. Siedziba IAEA znajduje się w Wiedniu w Austrii; IAEA utrzymuje też biura w Genewie (Szwajcaria), Nowym Jorku (USA), Toronto (Kanada) i Tokio (Japonia). W 2009 roku budżet IAEA wynosił 296 milionów euro. W 2005 roku IAEA i jej dyrektor generalny Mohamed ElBaradei uzyskali Pokojową Nagrodę Nobla.
Strona internetowa: http://www.iaea.org/ |
