kwartet bliskowschodni
komunikat szanghajski (ang. Shanghai communique) - wspólny komunikat wydany przez ChRL i USA 28 lutego 1972 roku na zakończenie przełomowej 8-dniowej podróży prezydenta USA Richarda Nixona do ChRL, stanowiący ważny moment w normalizacji stosunków chińsko-amerykańskich.
Oba państwa deklarowały, że mimo "zasadniczych różnic między Chinami a Stanami Zjednoczonymi w systemach społecznych i polityce zagranicznej (...) stosunki powinny być prowadzone na zasadach poszanowania dla suwerenności i integralności terytorialnej wszystkich państw, nieagresji przeciw innym państwom, nieingerencji w sprawy wewnętrzne innych państw, równości i wzajemnych korzyści oraz pokojowego współistnienia; spory międzynarodowe powinny być rozstrzygane na tej podstawie, bez uciekania się do użycia bądź groźby użycia siły". Oświadczano w związku z tym, że:
a) "postęp w kierunku normalizacji stosunków między Chinami a Stanami Zjednoczonymi jest w interesie wszystkich państw";
b) "oba [państwa] pragną redukcji niebezpieczeństwa międzynarodowego konfliktu zbrojnego";
c) "żadne z nich nie będzie dążyć do hegemonii w regionie Azji i Pacyfiku i każde z nich sprzeciwia się staraniom jakiegokolwiek innego państwa lub grupy państw by ustanowić taką hegemonię", co ewidentnie stanowiło odniesienie do ZSRR;
d) "żadne z nich nie jest gotowe negocjować w imieniu jakiejkolwiek strony trzeciej lub wejść z drugim państwem w porozumienia wymierzone w inne państwa";
W najbardziej spornych kwestiach obie strony ograniczyły się do wyrażenia swoich stanowisk w odrębnych paragrafach, np. ChRL poparła 7-punktową propozycję pokojową komunistów wietnamskich, a USA - 8-punktową propozycję Republiki Wietnamu i USA. Rząd ChRL potwierdził swoje stanowisko, że "kwestia Tajwanu jest kluczową kwestią utrudniającą normalizację stosunków między Chinami a Stanami Zjednoczonymi", ale uzyskał bardzo istotną deklarację, że USA "przyjmują do wiadomości, że wszyscy Chińczycy po obu stronach Cieśniny Tajwańskiej utrzymują, że są tylko jedne Chiny i że Tajwan jest częścią Chin; rząd Stanów Zjednoczonych nie podważa tego stanowiska i potwierdza swoje zainteresowanie pokojowym rozwiązaniem kwestii Tajwanu przez samych Chińczyków." USA potwierdziły też, że "ostatecznym celem" jest wycofanie z Tajwanu wszystkich wojsk amerykańskich i oświadczyły, że "w międzyczasie progresywnie zredukują swoje siły i instalacje militarne na Tajwanie wraz ze zmniejszaniem się napięć w regionie", co miało wzmacniać interes Pekinu w doprowadzeniu do zakończenia wojny wietnamskiej. Obie strony wyraziły też wolę "pogłębienia zrozumienia między oboma narodami" i zapowiedziały działania na rzecz rozwoju kontaktów i wymiany w takich dziedzinach jak nauka, technologia, kultura, sport i dziennikarstwo. Ponadto zadeklarowano podjęcie działań służących rozwojowi handlu bilateralnego. Komunikat szanghajski utorował drogę do nawiązania stosunków dyplomatycznych między ChRL a USA, co nastąpiło z dniem 1 stycznia 1979 roku. |
