ASEAN
ASEAN - Stowarzyszenie Państw Azji Południowo-Wschodniej (ang. Association of Southeast Asian Nations), ugrupowanie integracyjne założone 8 sierpnia 1967 roku w Bangkoku deklaracją podpisaną przez ministrów spraw zagranicznych Filipin, Indonezji, Malezji, Singapuru i Tajlandii. Członkami ASEAN są ponadto Brunei (od 1984 roku), Wietnam (od 1995 roku), Laos i Myanmar (od 1997 roku) oraz Kambodża (od 1999 roku). W 2006 roku ASEAN miał łączną populację około 560 milionów.
Deklaracja założycielska ASEAN wyznacza 2 podstawowe cele: 1) przyspieszenie wzrostu gospodarczego, postępu społecznego i rozwoju kulturowego w regionie, 2) promocja pokoju i stabilności regionalnej. Drugi z tych celów był wiodącym w pierwszych latach istnienia ASEAN: 27 listopada 1971 roku w Kuala Lumpur podpisano deklarację ustanowienia Strefy, Pokoju, Wolności i Neutralności (Zone of Peace, Freedom and Neutrality - ZOPFAN), w której uznano prawo każdego państwa do narodowej egzystencji w wolności od zewnętrznej ingerencji w sprawy wewnętrzne i zobowiązano się do poszerzania obszarów współpracy celem zacieśniania wzajemnych stosunków. Podczas pierwszego szczytu przywódców ASEAN 24 lutego 1976 roku na wyspie Bali w Indonezji podpisano 2 podstawowe dokumenty określające funkcjonowanie organizacji: deklarację o jedności ASEAN (Declaration of ASEAN Concord) oraz traktat o przyjaznych stosunkach i współpracy (Treaty of Amity and Cooperation in Southeast Asia - TAC), który definiuje fundamentalne zasady postępowania państw członkowskich w stosunkach wzajemnych: 1) wzajemne poszanowanie dla niepodległości, suwerenności, równości, integralności terytorialnej i tożsamości narodowej, 2) prawo każdego państwa do narodowej egzystencji wolnej od zewnętrznej ingerencji, działalności wywrotowej lub przymusu, 3) wzajemna nieingerencja w sprawy wewnętrzne, 4) rozwiązywanie rozbieżności i sporów środkami pokojowymi, 5) wyrzeczenie się użycia siły i groźby użycia siły, 6) efektywna współpraca między członkami. Redukcji napięć w regionie służyły też 2 dokumenty z lat 90-tych: deklaracja w sprawie Morza Południowochińskiego, wydana w Manili 22 lipca 1992 roku i akcentująca konieczność rozwiązywania sporów dotyczących tego obszaru środkami pokojowymi; oraz traktat ustanawiający strefę bez broni jądrowej w Azji Południowo-Wschodniej podpisany w Bangkoku 15 grudnia 1995 roku. 2 lata później, 15 grudnia 1997 roku w Kuala Lumpur wydano Wizję ASEAN 2020 (ASEAN Vision 2020), która zakłada, że do 2020 roku osiągnięta zostanie całkowicie pokojowa i stabilna Azja Południowo-Wschodnia, w której przyczyny konfliktów zostały wyeliminowane.
Porozumieniem o cłach preferencyjnych zawartym 28 stycznia 1992 roku w Singapurze, implementowanym od 1 stycznia 1993 roku, członkowie ASEAN rozpoczęli tworzenie strefy wolnego handlu. Obecnie średnia stawka celna wśród 5 członków-założycieli ASEAN i Brunei została zmniejszona do 2%. 7 października 2003 roku na szczycie na Bali przyjęto deklarację o jedności ASEAN II (Declaration of ASEAN Concord II lub Bali Concord II), która przewiduje ustanowienie Wspólnoty ASEAN składającej się z 3 filarów: współpracy politycznej i w sferze bezpieczeństwa, współpracy gospodarczej i współpracy społeczno-kulturowej, przy czym integracja gospodarcza ma obejmować wolny przepływ towarów, usług i inwestycji. 13 stycznia 2007 roku na Cebu zadeklarowano przyspieszenie tworzenia Wspólnoty ASEAN o 5 lat do 2015 roku. 20 listopada 2007 roku zgromadzeni w Singapurze przywódcy ugrupowania podpisali Kartę ASEAN, w której wśród 15 celów funkcjonowania organizacji po raz pierwszy zapisano zobowiązanie do poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności, co było bardzo istotne w kontekście członkostwa Myanmaru w ASEAN; 15 grudnia 2008 roku ogłoszono o wejściu w życie Karty ASEAN.
Od połowy lat 90-tych ASEAN dynamicznie rozwija współpracę z partnerami w szerszym regionie Azji i Pacyfiku. Przy okazji nieformalnego szczytu w Kuala Lumpur w grudniu 1997 roku odbyły się pierwsze spotkania przywódców ASEAN z przywódcami Chińskiej Republiki Ludowej, Japonii i Korei Południowej (zbiorczo współpracę tę nazwano ASEAN+3). W dialogu ASEAN z ChRL bardzo ważne dokumenty podpisano na szczycie w Phnom Penh 4 listopada 2002 roku: deklarację postępowania stron na Morzu Południowochińskim, stanowiącą że strony utrzymają status quo i nie będą wznosić żadnych nowych struktur; oraz porozumienie ramowe w sprawie wszechstronnej współpracy gospodarczej, zapoczątkowujące proces tworzenia strefy wolnego handlu. 8 października 2003 roku na Bali ASEAN i Chiny wydały wspólną deklarację o partnerstwie strategicznym dla pokoju i prosperity. Wówczas też Chiny przystąpiły do TAC. 29 listopada 2004 roku Chiny i ASEAN podpisały w Vientiane porozumienie zakładające utworzenie do 2015 roku największej na świecie strefy wolnego handlu, obejmującej 2 miliardy osób. 14 stycznia 2007 roku Chiny i ASEAN podpisały na szczycie w Cebu na Filipinach porozumienie o liberalizacji handlu w sektorze usług.
Dialog ASEAN z Japonią i Koreą Południową przebiega wolniej. 5 listopada 2002 roku w Phnom Penh podpisano wspólną deklarację Japonii i ASEAN o wszechstronnym partnerstwie gospodarczym. 30 listopada 2004 roku w Wientiane deklarację o wszechstronnym partnerstwie podpisały Korea Południowa i ASEAN. 13 grudnia 2005 roku w Kuala Lumpur przywódcy Korei Południowej i ASEAN podpisali porozumienie zmierzające do liberalizacji większości handlu dwustronnego do 2010 roku. 21 listopada 2007 roku Korea Południowa i ASEAN podpisały w Singapurze porozumienie o wolnym handlu w sektorze usługowym.
5 listopada 2002 roku w Phnom Penh odbył się pierwszy szczyt szefów państw i rządów ASEAN i Indii. 8 października 2003 roku na Bali wydano deklarację ASEAN i Indii o współpracy w zwalczaniu terroryzmu międzynarodowego. Indie przystąpiły też wówczas do TAC. 30 listopada 2004 roku w Wientiane stosunki ASEAN-Indie określono jako partnerstwo dla pokoju, postępu i wspólnej prosperity. 13 grudnia 2005 roku w Kuala Lumpur odbył się pierwszy szczyt przywódców ASEAN i Rosji.
Ponadto ASEAN prowadzi dialog z Australią i Nową Zelandią (od połowy lat 70-tych), USA, Kanadą i Unią Europejską (od 1977 roku); 15 listopada 2009 roku w Singapurze odbył się pierwszy szczyt przywódców ASEAN i USA. Podsumowaniem rozwijających się więzi państw ASEAN z partnerami regionalnymi był Szczyt Azji Wschodniej, który odbył się 14 grudnia 2005 roku z udziałem przywódców 10 państw członkowskich ASEAN, Chin, Japonii, Korei Południowej, Indii, Australii i Nowej Zelandii. Kolejne Szczyty Azji Wschodniej miały miejsce 15 stycznia 2007 w Cebu na Filipinach, 21 listopada 2007 roku w Singapurze i 25 listopada 2009 roku w Hua Hin w Tajlandii.
Szczyt przywódców jest najwyższym organem decyzyjnym ASEAN i od 1995 roku odbywa się corocznie (od 2001 zawsze o charakterze formalnym). Corocznie odbywają się też spotkania ministrów spraw zagranicznych i gospodarki. ASEAN posiada sekretarza generalnego, wybieranego na 5 lat.
Strona internetowa: http://www.aseansec.org/ |
