 Jak pisać pracę maturalną z języka polskiego?
Praca maturalna jest także wypracowaniem, ale szczególnym. Jej „szczególność" polega na tym, że jest zawsze pracą problemową. Ma charakter dużej, dobrze udokumentowanej rozprawki. Na maturze raczej nie zdarzają się tematy, w których można byłoby ograniczyć się do prostej relacji z lektury, do sprawozdania z tego, co się z niej zapamiętało.
Wzory prac maturalnych zamieszczone w tym zbiorku są to w większości prace na tematy przekrojowe z literatury polskiej, tymczasem zakres tematyczny prac maturalnych jest znacznie szerszy.
Przede wszystkim jest zawsze wśród nich temat tzw. „wolny", nawiązujący do aktualnych wydarzeń kulturalnych i społecznych. Są to przeważnie wydarzenia doniosłe, wiążące się z życiem kulturalnym i duchowym narodu. Maturzysta musi więc śledzić współczesne życie i zbierać informacje dotyczące takich wydarzeń. Rzecz jasna, że z góry nie można ich przewidzieć, a zatem i uwzględnić we wzorach wypracowań.
W pracy maturalnej bardzo ważne jest własne, subiektywne ustosunkowanie się do poruszanych problemów. Tego „wzór" nie jest w stanie przekazać, bo ja nie jestem Tobą i nie wiem, co i jak oceniasz i jaki masz gust. Podobnie jest z tematami, które z góry odwołują się do Twoich własnych poglądów. Wzory wypracowań ukazują Ci, JAK temat można ująć, ale CO napisać, jest już Twoją osobistą sprawą, gdyż Twój wybór i Twoja ocena wcale nie muszą być zgodne z moimi.
Tak więc — dobrze zrozummy się! Wzory wypracowań maturalnych nie są ściągawkami do bezmyślnego przepisania. Pokazują tylko przykładowo, jak dany temat można ująć. Nie narzucają ani własnych, subiektywnych interpretacji, ani poglądów. Nawet utwory omawiane w danym temacie mogą być inne, gdyż przy dużej swobodzie programowej dobór przerabianych utworów po-szczególnych pisarzy zależy w dużym stopniu od uznania nauczyciela, który Cię uczy. Chodzi o to, byś wiedział, jak się nimi posłużyć dla uzasadnienia swojej racji.
W każdej pracy maturalnej trzeba podjąć jakiś problem, omówić go i podsumować swoje rozważania w formie konkluzji.
Tematy prac maturalnych są czasem długie, skomplikowane, w formie zdań wieloczłonowych. Czasem zawierają cytat, czasem składają się nawet z dwóch lub trzech zdań. Nie ma to znaczenia — to tylko forma. W każdym temacie, bez względu na to, jak jest sformułowany, ktoś, kto go pisał, o coś Cię pyta, stawia przed Tobą jakiś problem do omówienia. Tak więc, jak w przypadku każdego wypracowania, problem ten należy wyłuskać z tematu i sformułować sobie w formie pytania. Krótka, kilkuzdaniowa odpowiedź na to pytanie, będzie założeniem, które będziesz w pracy szeroko i szczegółowo uzasadniać.
W pracy maturalnej musisz osiągnąć dwa cele: 1) przekazać swoją własną opinię o problemie, tzn. napisać, co Ty sam o tej sprawie myślisz, jak ją oceniasz, i 2) wykazać się znajomością dzieł literackich. Pisanie podporządkować trzeba tym dwóm celom i takiej ich kolejności, w jakiej zostały podane. A więc — nie omawiać, a tym bardziej nie streszczać utworów poruszających dany problem, lecz omawiać sam problem z własnego punktu widzenia, „podpierając się" utworami, posługując się nimi jako argumentami własnego dowodzenia.
Wartość merytoryczna pracy maturalnej polega bowiem na wielości użytych w niej argumentów. Argumenty można sobie spisać na podręcznej kartce w formie planu. Ustalić, w jakiej kolejności będzie się je omawiać. Im głębiej i lepiej udowodnisz swoją rację, tym praca będzie lepsza. Argumentów ma Ci dostarczyć zapamiętana treść utworów literackich przerobionych w szkole. Twój własny pogląd jest sprawą nadrzędną, ale wiedza, którą wykażesz, udowadniając jego słuszność, jest również ważna. Ostatecznie matura jest przecież sprawdzianem, co pozostało w głowie z lekcji polskiego, na których uczyłeś się literatury.
Dlatego, jeśli masz bujną fantazję i dość oryginalne i szokujące poglądy, to — chociaż są to cechy bardzo cenne i wskazujące na Twoją inteligencję — musisz przy pisaniu pracy maturalnej określić ich ramy. Nie możesz „popłynąć" w rozważania własnej filozofii życiowej, w których nie będzie odpowiednio uwzględniona konkretna wiedza o literaturze. Bardzo ważne jest umiejętne wyważenie proporcji między własnymi poglądami a wiedzą literacką, jaką masz się w pracy maturalnej popisać. Jeżeli pracę wyobrazimy sobie jako warkocz, to wiedza o literaturze powinna się w niej przewijać jak kolorowa, wpleciona wstążka, która przebłyskuje spośród włosów co parę splotów.
(D W końcowej części pracy należy — jeśli to tylko możliwe — związać temat ze współczesnością, z obecnymi problemami naszego kraju i świata. Literatury uczysz się przecież nie tylko z przyczyn historycznych, by wiedzieć, jak żyli i co myśleli ludzie w minionych latach, lecz także po to, by z ich doświadczeń i przemyśleń korzystać w obecnym życiu, by lepiej rozumieć i trafniej oceniać to, co się wokół dzieje. Dlatego wskazane jest związanie rozważań zawartych w pracy z własnym życiem lub aktualnymi sprawami Twojego pokolenia.
Zakończenie pozostawia na czytającym ostatnie wrażenie, dlatego staraj się zakończyć pracę jakąś ciekawą, oryginalną myślą, ładnie sformułowaną, z dobitnym akcentem podsumowującym całe Twoje dotychczasowe rozważania.
Na koniec sprawy formalne.
Pisząc normalne wypracowanie szkolne sprawdź, ile zajmuje Ci to czasu. Musisz podczas matury tak rozplanować swoją pracę, by bezwzględnie ją zakończyć. Oddanie pracy urwanej w pół zdania, bez zakończenia, jest poważnym mankamentem. Nie tylko pozostawia u czytającego irytujący niedosyt, ale świadczy o tym, że nie umiesz zorganizować sobie pracy. Wcześniej więc ustal, ile wolno Ci poświęcić czasu na wstępne namyślanie się, ewentualnie napisanie podręcznego planu i o której godzinie musisz skończyć, by całość spokojnie jeszcze raz przeczytać kontrolnie.
Praca maturalna nie musi być koniecznie duża. Przeciętnie powinna mieć 4 lub 5, a najwyżej 6 stron papieru podaniowego, jeśli masz pismo normalnej szerokości. Ma być mądra, zwięzła i logiczna. Jej długość nie jest sprawą najważniejszą. Jeśli masz łatwość pisania, to wręcz uważaj, by nie popaść w gadulstwo, w zbytnią szczegółowość.
Przy czytaniu kontrolnym zwróć uwagę na ortografię i przecinki. W czasie pisania, gdy Twój umysł był całkowicie pochłonięty treścią, mogłeś mimo woli zrobić jakiś brzydki błąd ortograficzny. Chociaż nie przekreśla on wartości merytorycznej pracy, to ujmuje Ci, w pewnym sensie, coś z godności. Człowiek z wykształceniem średnim powinien już umieć pisać ortograficznie.
I nie przesadzaj z nerwami! Przecież matura z polskiego to jeszcze jedno wypracowanie w Twoim szkolnym życiu. To prawda, że jest szczególne, otoczone uroczystą atmosferą, jedyne w swoim rodzaju. Ale — to przecież tylko wypracowanie! Jeśli pisałeś tyle już wypracowań w poprzednich latach i były oceniane pozytywnie, z całą pewnością i to, maturalne, napiszesz dobrze. Tego Ci serdecznie życzę.
GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA |
