ABC posiadania psa
Nasze rozważania o psim A B C rozpoczniemy od momentu, gdy dojrzała w nas decyzja o posiadaniu psa. Pies w domu to niewątpliwa przyjemność, ale i obowiązki, których powinniśmy być świadomi przed wprowadzeniem nowego lokatora. Pamiętać musimy, że pozostanie z nami przez kilka a nawet kilkanaście lat kolejny "członek rodziny". Gdy jest to nasz pierwszy pies zasób naszych wiadomości o chowie i utrzymaniu tego gatunku zwierząt jest minimalny. Zazwyczaj opieramy się na zasłyszanych, obiegowych opiniach i informacjach. Nie powinniśmy dopuścić, aby konfrontacja naszych marzeń o psie z codziennymi obowiązkami związanymi z jego posiadaniem zmusiła nas do przyznania się, że przeceniliśmy nasze możliwości. Nie zapominajmy również i o tym, że pies jest istotą żywą, czującą i przywiązującą się. Nie możemy traktować go jako kolejnej zabawki, która, gdy się znudzi, może być wyrzucona czy oddana. Aby uniknąć rozczarowań, przed dokonaniem zakupu spróbujmy wspólnie rozważyć kilka kwestii:
Sprawą zasadniczą jest ilość wolnego czasu, jakim będziemy dysponowali i który będziemy mogli poświęcić psu. Szczególnie szczenięta i psy dorastające wymagają go dużo. Pies dorosły również nie powinien godzinami przebywać zamknięty w czterech ścianach czy w kojcu. Wpływa to ujemnie na jego psychikę, a także na zdrowie (długie przetrzymywanie moczu, za mała ilość ruchu). U psów młodych dochodzi sprawa częstego wyprowadzania na spacer celem umożliwienia mu załatwienia swych potrzeb fizjologicznych. Starajmy się, aby zakup psa zbiegł się z naszym urlopem. Wolny czas pozwoli nam na spokojne zapoznanie się z nowym domownikiem, jego podstawowe wychowanie i uregulowanie zasad współżycia w rodzinie. Nie bez znaczenia pozostaje nasz własny charakter, w ocenie którego powinniśmy być szczególnie krytyczni i obiektywni! (wiem, że o to najtrudniej). Osoby niekonsekwentne, nadwrażliwe, niezdecydowane, nie potrafiące zapanować nad własnymi emocjami, nie zorganizowane, z tzw słabym charakterem nigdy nie powinny być właścicielami psów - szczególnie ras obronnych. Przez taką a nie inną konstrukcję psychiczną nie są w stanie prawidłowo wychować psa. Pies w codziennych kontaktach ze swym panem wymaga czytelnych i jasnych zasad zachowania i postępowania, przestrzeganych z "żelazną" konsekwencją i zdecydowaniem. Brak takich zasad i konsekwencji doprowadza do tego, że nasz nowy przyjaciel staje się niepewny, agresywny, zagubiony w otaczającym go świecie, a w konsekwencji niebezpieczny dla otoczenia i własnego opiekuna.
Wybór płci - pies czy suka? Częsty dylemat, jaki mamy do rozwiązania. Decydując się na sukę zawsze należy mieć na uwadze jej biologiczne (zresztą jak każdej samicy) przeznaczenie - rodzenie. Problemem z tym związanym jest cyklicznie powtarzająca się cieczka. Samicą w tym okresie - z powodu wydzielania przez nią specyficznej wabiącej woni - interesują się psy i przy braku ostrożności może dojść do niepożądanego jej pokrycia. Pod tym względem pies jest mniej problemowy. Jednakże suka najczęściej ma bardziej subtelną psychikę i charakter, łatwiej i silniej przywiązuje się do nas, bywa pojętniejsza w nauce i szkoleniu. W przypadku zdecydowania się na prowadzenie rozrodu musimy pamiętać, że wymaga to od nas czasu, stworzenia suce i przyszłemu potomstwu odpowiednich warunków oraz pewnego przygotowania fachowego. Pies natomiast może niekiedy stwarzać trudności natury wychowawczej (upór, agresja), wymaga zdecydowanej i "twardej ręki". Sporadycznie u psa mogą wystąpić skłonności do włóczęgostwa.
Pies rasowy czy nierasowy i ewentualny wybór rasy. Wybór jest przede wszystkim kwestią naszego gustu, zasobności kieszeni, a także roli jaką ma spełniać pies w naszym domu i życiu [pies użytkowy, pies do towarzystwa]. Jednak i tutaj nie możemy być bezkrytyczni. Mając M-3 nie kupujemy psa wielkości doga. Jest to częsty wypadek, gdy kupujemy psa po nieznanych rodzicach, a sprzedający zapewnia, że jest to miniaturka i dopiero po czasie, gdy szczenię dorasta przekonujemy się, jaki popełniliśmy błąd. Pies w takich warunkach źle się chowa, ma mało przestrzeni i ruchu. Sam się męczy i staje się po pewnym czasie utrapieniem dla wszystkich domowników. Do utrzymania w mieszkaniu wybierajmy psy miniaturowe, małe i średnie. Psy duże lepiej chowają się w kojcach na świeżym powietrzu, z odpowiednim wybiegiem i wyposażeniem. Nie wybierajmy też ras psów myśliwskich, jeżeli nie mamy zamiaru polować. Pies taki nie mogąc uczestniczyć w polowaniach i zaspokoić swych instynktów myśliwskich może stać się niesforny, a nawet kłopotliwy (już niejeden posiadacz psa ras polujących był zmuszony zapłacić właścicielowi upolowanej kury). Przy wyborze nie zapominajmy o pewnych predyspozycjach psychicznych i fizycznych danej rasy (nie oczekujmy od charta czy chow-chowa zdolności do pilnowania obejścia, czy od rottweilera, aby został psem kanapowym). Nie decydujmy się na psy, które wymagają stałej, pracochłonnej, skomplikowanej pielęgnacji (czesanie włosa, szczotkowanie, częste zabiegi fryzjerskie), gdy nie mamy ochoty i czasu na ich codzienne przeprowadzanie. Po zdecydowaniu się na konkretną rasę bardzo uważnie zapoznajmy się z wzorcem danej rasy, który to w sposób dokładny opisuje jak powinien wyglądać przedstawiciel danej rasy. Ma to istotne znaczenie w przypadku, gdy myślimy o prowadzeniu w przyszłości hodowli. Osobniki obarczone pewnymi wadami nie będą dopuszczone do rozrodu. Jeżeli przy wyborze zdecydowaliśmy się na psa rasowego, rodowodowego to otwiera nam się droga do uprawiania pięknego sportu jakim jest kynologia. Dla wielu będzie to hobby i przygoda na całe lub dużą część życia - połkniemy bakcyla kynologii.
Przy okazji rozważań związanych z zakupem psa jest jeszcze jeden problem - pies jako prezent. Unikajmy tego typu podarunków chyba, że sprawa była wcześniej uzgodniona. Nigdy bowiem nie wiadomo, czy takim podarkiem sprawimy dużo radości czy jeszcze więcej kłopotów obdarowanemu. Również rzeczowo powinniśmy przemyśleć i przeanalizować zakup psa dla dziecka. Nie liczmy na to, że dziecięcy zapał i pragnienie posiadania psa długo się utrzymają. Dziecko - co jest rzeczą naturalną - po chwilowej fascynacji najczęściej zapomina o swym niedawnym pupilu i wszystkie obowiązki spadają na nasze barki. Dobrze jest gdy dzieci wychowują się w obecności zwierząt. Wpływa to korzystnie na rozwój poczucia obowiązkowości, opiekuńczości. Jednak starajmy się, aby dziecięce pragnienie posiadania psa było również naszym pragnieniem. To do nas, dorosłych będzie należało pokierowanie właściwym rozwojem przyjaźni rodzącej się między dzieckiem a zwierzęciem.
Pozostała ostatnia sprawa, kto wie czy nie najważniejsza a mianowicie musimy odpowiedzieć sobie na pytanie czy stać nas na posiadanie psa ?!
Po podjęciu decyzji o zakupie psa, wyborze - pies rasowy czy nie rasowy, wyborze rasy i płci przed nami kolejny problem - jak znaleźć wymarzonego szczeniaka. Jedno jest pewne: nigdy nie kupujmy od przypadkowego handlarza w bramie czy na targowisku. Oferowany na sprzedaż pies może być kradziony. Jeśli nie - to prawdopodobnie jest "dzieckiem niechcianym" - wychowanym w złych warunkach, co pozostawia ślad w jego psychice i zdrowiu. Nie mamy też żadnej pewności, czy to co mówi o jego pochodzeniu (rasa lub, w przypadku psa nierasowego, pokrój rodziców) jest prawdą. Ponadto istnieje spore prawdopodobieństwo, że dla 7-12 tygodniowego - nieodpornego jeszcze na liczne choroby zakaźne szczeniaka - wyprawa na giełdę lub targowisko skończy się źle. Piesek w tym wieku musi być izolowany od innych zwierząt. Krótki nawet pobyt w skupisku psów jest ryzykowny dla jego zdrowia, o czym wielu nabywców przekonuje się poniewczasie, gdy wkrótce po przyjściu do ich domu pies ciężko choruje a nawet ginie. Powyższe uwagi dotyczą również tak popularnej sprzedaży szczeniąt na wystawach psów rasowych.
Najlepszym miejscem zaopatrzenia się w szczeniaka, gdy zdecydowaliśmy się na rasowego, są hodowle. Dobrą okazją do nawiązania bezpośrednich kontaktów z hodowcami są wystawy psów. Jeżeli chcemy pieska nierasowego to rozejrzyjmy się wśród naszych znajomych, a na pewno prędzej czy później znajdziemy pięknego, zadbanego i zdrowego przyjaciela na wiele lat. Właściciel, z którym nawiążemy kontakt uzgodni z nami termin odbioru szczeniaka, pamiętając, że szczenię powinniśmy odebrać w 7 lub po 10 tygodniu życia Dobrzy hodowcy przekażą nam także wiele wiadomości i praktycznych rad dotyczących sprzedawanego psa, opieki nad nim i dalszego postępowania ze szczeniakiem.
Dokonując wyboru szczeniaka starajmy się obejrzeć cały miot. Zwróćmy uwagę na ruchliwość i wielkość poszczególnych malców. Nasz wybraniec powinien być żywotny, ruchliwy, nie okazywać lęku, nie może być cherlawy ani przesadnie wielki. Zaobserwujmy czy aby nasz faworyt nie ma wad budowy, przepukliny, wad zgryzu i czy ma wszystkie zęby. Niedopuszczalne jest zapchlenie miotu, występowanie zmian krzywiczych (różaniec krzywiczy na żebrach, znacznie zgrubiałe stawy, kulawizny) czy znacznych zmian skórnych, które mogą nasuwać podejrzenie grzybicy lub świerzbu.
Pies ma być naszym przyjacielem i towarzyszyć nam przez wiele lat. Dlatego baczną uwagę powinniśmy zwrócić na jego cechy psychiczne i pod tym kątem ocenić szczenięta, zanim wybierzemy któreś z nich. Jest to niezbędne, jeśli nasz podopieczny ma nam służyć pomocą jako obrońca lub stróż. Nawet, jeżeli chcemy mieć psa tylko do towarzystwa, ważne jest, aby był on zwierzęciem pewnym siebie i śmiałym - nam i jemu łatwiej będzie pokonywać przeszkody codziennego życia.
Aby móc ocenić cechy psychiczne i ewentualny przyszły charakter psa powinniśmy przeprowadzić kilka prostych testów psychicznych.
Słownik pojęć kynologicznych
A
AGRESJA - instynktowne zachowanie, będące reakcją na innego osobnika, występujące w momencie, który pies uzna za konfrontację. Zachowanie to ma na celu zmuszenie przeciwnika do odstąpienia od swoich zamiarów (np. chęci zawładnięcia terytorium lub zdobyczą). Agresja może być aktem fizycznej przemocy wobec przeciwnika lub wyłącznie zasygnalizowaniem możliwości jej dokonania.
AGUTI - specyficzna barwa włosa, która charakteryzuje się poprzecznie ułożonymi prążkami w kolorze białym i czarnym, co w efekcie daje umaszczenie zwane „pieprz i sól”. Tego rodzaju szata występuje u wszystkich wielkości sznaucerów.
ANONSER - pies myśliwski ułożony do powiadamiania myśliwego o znalezieniu zwierzyny
ANTROPOMORFIZM - przypisywanie zwierzętom ludzkich cech i motywów postępowania
APLAZJA - niewykształcenie się narządu, mimo że w życiu płodowym został wykształcony jego zawiązek. Ten termin może również oznaczać zanik funkcji określonego narządu spowodowany chorobą, a także wadą wrodzoną lub nabytą.
APORTER - pies myśliwski ułożony do aportowania zwierzyny
APORTOWANIE - praca psa polegająca na odnajdywaniu oraz przynoszeniu przewodnikowi określonych przedmiotów
APRICOT – morelowe umaszczenie sierści
ARLEKIN - typ umaszczenia charakteryzujący się występowaniem czarnych lub szarych łat o nierównych brzegach na białym tle, występujący np. u doga niemieckiego
ASYSTENT - kandydat na sędziego kynologicznego, który po wykazaniu się wiedzą teoretyczną i zdaniu egzaminu asystenckiego poznaje praktyczną stronę sędziowania pod kierunkiem sędziów na wystawach krajowych
ATAWIZM (regresja ewolucyjna) - pojawienie się u danego osobnika nietypowych dla niego oraz dla jego rodziców cech lub zachowań, charakterystycznych dla jego odległych przodków
B
BASTARD - zwierzę uzyskane w wyniku krzyżowania międzygatunkowego, np. psa z wilkiem. Samce pochodzące z takiego skojarzenia są bezpłodne, natomiast samice bywają płodne, co pozwala krzyżować je z samcami jednego z wyjściowych gatunków w celu wyprowadzenia nowej rasy. Bastardyzacja oznacza krzyżowanie międzygatunkowe.
BECZKOWATA POSTAWA - wadliwe ustawienie tylnych kończyn przy którym łapy znajdują się we właściwym miejscu natomiast stawy skokowe skierowane są na zewnątrz
BEHAWIORYSTYKA - kierunek w psychologii, który zajmuje się badaniem biologicznych mechanizmów zachowań zwierząt i ich reakcji na różnorodne bodźce otoczenia
BELTON - rodzaj umaszczenia występujący u seterów angielskich. Jego cechą charakterystyczną jest obowiązkowy udział barwy białej: blue belton (biało - czarne), orange belton (biało - pomarańczowe) oraz bardzo rzadko spotykane liver belton (biało - wątrobiane).
BIS (z angielskiego Best In Show) - Najpiękniejszy Pies Wystawy. Na wystawie wszystkich ras wybiera się go spośród zwycięzców dziesięciu grup, zgodnie z podziałem FCI.
BOB (Best Of Breed) - Zwycięzca Rasy
BOS (Best of Opposite Sex) - Zwycięzca Wystawy, któremu w porównaniu nie przyznano tytułu Zwycięzcy Rasy. Jest to najlepszy przedstawiciel danej rasy, odmiennej płci niż Zwycięzca Rasy, tzn. jeśli BOB wygrała suka, tytuł BOS otrzymuje pies, jeśli BOB wygrał pies, tytuł BOS otrzymuje suka.
BUSZOWANIE – przeszukiwanie terenu przez psa myśliwskiego w poszukiwaniu zwierzyny
C
CACIB (Certificat d’Aptitude au Championnat International de Beaute) - wniosek o przyznanie tytułu Międzynarodowego Championa Piękności. Przyznaje się go wyłącznie na wystawach międzynarodowych. Może go uzyskać tylko jeden pies i jedna suka, pod warunkiem otrzymania oceny doskonałej i uzyskania pierwszej lokaty w porównaniu zwycięzców wszystkich klas w danej rasie: pośredniej, otwartej , użytkowej i championów.
CACIT (Certificat d’Aptitude au Championnat International de Travail) - wniosek o przyznanie tytułu Międzynarodowego Championa Pracy.
CANICROSS - oficjalna dyscyplina sportu należąca do psich zaprzęgów, polegająca na bieganiu z psem. Przypięty do maszera za pomocą uprzęży i specjalnej liny z amortyzatorem pies biegnie przodem pomagając w biegu zawodnikowi. Wyścigi odbywają się w warunkach bezśnieżnych. Podczas biegu maszer nie może psa wyprzedzać, ciągnąć go lub zmuszać do poruszania się przodem. W momencie, gdy pies nie chce lub nie może biec, zaprzęg zostaje wykluczony z zawodów.
CAUDECTOMIA – zabieg kopiowania (skracania) ogona, obecnie przez FCI zakazany.
CĘGI - potoczne określenie zgryzu cęgowego, w którym siekacze górnej szczęki stykają się wierzchołkami z siekaczami osadzonymi w żuchwie
CHERRY EYE (wiśniowe oko) – jednostronne lub obustronne wypadnięcie gruczołu trzeciej powieki. Niektóre rasy psów są szczególnie podatne są na tę dolegliwość, należy do nich m.inn. cocker spaniel, buldog, bokser, beagle i shith tzu.
CHODY – akcja kończyn podczas przemieszczania się (biegu) psa. Na wystawie kynologicznej jest jednym z elementów oceny, np. określenie „chody przestrzenne” oznacza długi krok.
CHORĄGIEW - długi włos na spodniej stronie ogona
CIECZKA – okres rui u ssaków z rodziny psów i łasicowatych
CPC – wniosek o przyznanie tytułu Krajowego Championa Pracy
CROPPING – zabieg kopiowania (przycinania) uszu, obecnie przez FCI zakazany.
CWAŁ – najszybszy galop
CWC/CAC - wniosek o przyznanie tytułu Krajowego Championa Piękności. Mogą go uzyskać psy/suki (z wyjątkiem psów/suk wpisanych do Księgi Wstępnej), które ukończyły 15 miesięcy życia i uzyskały ocenę doskonałą oraz 1-szą lokatę w klasie pośredniej, otwartej, użytkowej lub championów (owczarki niemieckie również w klasach juniorów i młodzieży po ukończeniu 15 miesięcy ), bez względu na liczbę konkurentów.
CYKL RUJOWY - okres między pierwszym dniem rui a ostatnim dniem poprzedzajacym następną ruję
CZAPRAK - obszar czarnej lub ciemno wybarwionej sierści na grzbiecie, kształtem przypominający podkładkę pod siodło. Występuje np u airedale terriera.
D
DERESZ – bardzo charakterystyczne umaszczenie będące mieszaniną włosów białych i ciemnych. Sierść psa wygląda tak, jakby była jednolicie nakrapiana, przykładem może być owłosienie australian cattle doga.
DŁUGOŚĆ PSA - odległość od przedniego końca mostka do kości siedzeniowej miednicy
DOG DANCING - dyscyplina sportowa polegająca na wykonywaniu ewolucji tanecznych przy akompaniamencie muzyki, przez parę złożoną z psa i jego przewodnika
DOJRZAŁOŚĆ FIZYCZNA - wiek, w którym ustaje wzrost i rozwój kości
DOJRZAŁOŚĆ PŁCIOWA - wiek, w którym organizm psa zaczyna wytwarzać plemniki a organizm suki komórki jajowe
DOJRZAŁOŚĆ ROZRODCZA – wiek, w którym użycie psa lub suki do reprodukcji nie spowoduje ujemnych skutków dla ich rozwoju lub zdrowia
DOMESTYKACJA - udomowienie
DROPIATOŚĆ - rodzaj umaszczenia: wyraźnie widoczne plamki na tle zasadniczej barwy sierści
DUMMY - zawody organizowane dla grupy psów aportujących (np retriverów). Zadanie polega na aportowaniu specjalnego wałka, wykonanego z takich materiałów, które nie prowokują psa do pogryzania aportowanego przedmiotu, oraz nie toną, kiedy aport jest rzucany na wodę.
DWUWARSTWOWA SZATA - szata składająca się z dwóch rodzajów włosa: okrywowego oraz mniej lub bardziej gęstego, miękkiego podszerstka
DYMORFIZM PŁCIOWY - widoczne różnice w budowie fizycznej psa i suki które powodują, że osobnik jednej płci, z reguły samiec, jest bardziej okazały, potężniejszy i obficiej owłosiony. Jest to zjawisko bardzo często wśród ssaków spotykane, przykładem może być samiec lwa ze swoją imponującą grzywą lub szczycący się pięknym porożem jeleń, podczas gdy samice tych gatunków są wyraźnie mniej efektowne. U psów różnice nie są aż tak spektakularne, są jednak rasy, np. owczarek kaukaski, u których samiec jest wyraźnie bardziej okazały niż suka.
DZIEDZICZNOŚĆ - występowanie biologicznego podobieństwa (budowy oraz funkcji organizmu) między rodzicami i ich potomstwem. Dziedziczenie następuje w momencie łączenia się rodzicielskich komórek płciowych i powstawania nowego osobnika, który określone cechy, takie jak np. wzrost, budowę ciała, czy też barwę sierści, dziedziczy na całe życie.
E
EKSTERIER (pokrój) - zespół zewnętrznych cech budowy ciała psa, zgodny ze wzorcem rasy. Określa on cechy kośćca i umięśnienia oraz proporcje pomiędzy nimi, czyli wygląd, harmonijność i charakterystykę budowy jego ciała.
EKTROPIUM - wrodzona wada w budowie powiek, prowadząca do zaburzeń w funkcjonowaniu oczu a nawet utraty wzroku. Polega na wywinięciu brzegu powieki na zewnątrz, wskutek czego odstaje ona od oka, co otwiera drogę dla zanieczyszczeń i bakterii oraz utrudnia właściwe nawilżanie oka.
ENTROPIUM - wrodzona wada w budowie powiek, powodująca stałe podrażnienie oka. Polega na zawinięciu brzegu powieki w stronę gałki ocznej co powoduje, że włosy, które ją porastają dotykają rogówki. Efektem jest jej uszkodzenie oraz powstanie stanu zapalnego, który przenosi się na głębsze struktury oka, co w konsekwencji może doprowadzić nawet do ślepoty.
ETIOLOGIA – nauka zajmująca się badaniem przyczyn pojawienia się określonych zjawisk i procesów. W szczególności etiologia to nauka o przyczynach powstawania róznego rodzaju chorób.
EWOLUCJA - proces ciągłych, powolnych zmian zachodzących w czasie, prowadzących do rozwoju organizmów, lepszego ich przystosowania do środowiska oraz powstania nowych gatunków.
F
FAFLE - górne wargi psa, ich wielkość oraz kształt zależy od rasy
FCI (Fédération Cynologique Internationale) - Międzynarodowa Federacja Kynologiczna, mająca siedzibę w Belgii. Jest nadrzędną jednostką dla wszystkich, należących do niej głównych krajowych organizacji kynologicznych w Europie, Azji, Afryce, Ameryce Środkowej, Ameryce Południowej, Australii oraz Nowej Zelandii. Jej przedstawicielem w naszym kraju jest Związek Kynologiczny w Polsce.
FENOTYP - zespół anatomicznych, fizjologicznych i biochemicznych cech organizmu, będących wynikiem współdziałania czynników dziedzicznych oraz warunków środowiska. Fenotyp jest zatem zespołem cech, które wizualnie różnicują poszczególne gatunki oraz ich przedstawicieli.
FIELD TRIAS - wiosenne konkursy polowe dla wyżłów, w których startują wyłącznie psy wyszkolone, podzielone na dwie grupy: wyżły brytyjskie oraz wyżły kontynentalne. Mają one na celu ocenę uzdolnień psów do pracy w polu.
FIZJOLOGIA - nauka o czynnościach i funkcjonowaniu organizmów żywych, ich komórek, tkanek i narządów, oraz o prawach, które rządzą tymi funkcjami
FLYBALL - sport zespołowy, uprawiany w drużynach składających się z czterech psów. Polega na przebiegnięciu psa przez płotki oraz inne przeszkody do maszyny, która po naciśnięciu łapą (lub w przypadku lekkich i małych psów, całym ciałem) wyrzuca piłkę i powrocie do właściciela w jak najkrótszym czasie.
FORMAT - stosunek wysokości psa w kłębie do jego długości, mierzonej do nasady ogona
G
GALOP - szybki chód wykonywany w skokach
GAMENESS - występująca u niektórych ras psów z grupy terierów utrata instynktu samozachowawczego i niepohamowana wola walki. Pies posiadający tę cechę, nawet wtedy, kiedy jest ciężko ranny i przegrywa, nie waha się dalej walczyć.
GARBONOS - charakterystyczne, łukowate ukształtowanie górnej linii kufy występujące np. u bulteriera
GATUNEK - podstawowa jednostka systematyki obejmująca grupę zwierząt o wspólnym pochodzeniu, podobnej budowie oraz cechach, które mogą się swobodnie krzyżować i wydawać płodne potomstwo
GEN - podstawowa jednostka dziedziczenia, zlokalizowana w chromosomach, decydująca o przekazywaniu poszczególnych, chrakterystycznych cech potomstwu
GENETYKA - nauka zajmująca się badaniem dziedziczności i zmienności organizmów. Zajmuje się mechanizmem przekazywania potomstwu cech ich rodziców oraz badaniem przyczyn zmienności.
GENOTYP - zespół wszystkich genów który warunkuje całość właściwości dziedzicznych danego organizmu. Każdy organizm posiada swój indywidualny genotyp określający jego funkcjonowanie i rozwój.
GENY LETALNE - śmiercionośne geny o zmienionej w wyniku mutacji strukturze budowy. U 90-100% ich nosicieli powodują śmierć, która może nastąpić już w okresie życia płodowego lub w kilka godzin po urodzeniu. Są to geny o charakterze recesywnym. Geny letalne występują najczęściej u psów bezwłosych, a jedynym sposobem zapobiegania utracie szczeniąt jest kojarzenie nagiego psa z owłosionym.
GŁOSZENIE - sposób, w jaki pies współpracujący z myśliwym powiadamia go za pomocą głosu o znalezieniu tropu zwierzyny lub jej osaczenie
GONADY - gruczoły płciowe: u psów - jądra, u suk - jajniki. Występowanie u jednego osobnika gonad jednego rodzaju określane jest jako rozdzielnopłciowość, natomiast występowanie gruczołów rozrodczych zarówno męskich, jak i żeńskich to obojnactwo.
GRANIE - głos wydawany przez podążające za zwierzyną psy gończe
GROOMING - czynności pielęgnacyjne mające na celu utrzymanie psiej sierści w czystości i dobrej kondycji oraz przygotowanie jej do wystaw
H
HACKNEY – jest formą kłusu, w którym przednie kończyny psa wyrzucane są sztywno i wysoko do przodu. Przypomina chód defiladowy, który można obserwować na paradzie koni. U psów jest uznany za nieprawidłowy.
HANDLER - osoba profesjonalnie zajmująca się prezentowaniem psów na wystawach kynologicznych
HERMAFRODYTYZM (obojnactwo) - zjawisko występowania u jednego osobnika równorzędnie funkcjonujących gonad męskich i żeńskich
HODOWLA - całość czynności związanych z rozmnażaniem psów, połączonych z genetycznym doskonaleniem rasy pod względem cech psychicznych oraz eksterieru.
HYBRYD (mieszaniec) - efekt krzyżowania psów różnych ras
I
INBRED (z ang. in-breeding) - hodowla wsobna, kojarzenie krewniacze. Inbredowanie oznacza kojarzenie bardzo blisko spokrewnionych osobników.
INDEKS KOSTNY - stosunek obwodu śródręcza do wysokości w kłębie
INDEKS WYSOKONOŻNOŚCI - stosunek długości kończyny mierzonej od podłoża do łokcia, do wysokości psa w kłębie
INOCHÓD - chód lub bieg polegający na stawianiu obu prawych nóg na przemian z obiema lewymi nogami. Sposób poruszania się, w którym pies przenosi kończyny w schemacie: dwie prawe, dwie lewe, uważa się za niepoprawny.
INSEMINACJA (sztuczne unasienianie) - zabieg polegający na pobraniu nasienia psa i zdeponowaniu go w narządach rodnych suki.
INT.CH. (Champion International de Beaute) - Międzynarodowy Champion Piękności
INT.CH.T. (Champion International de Travail) - Międzynarodowy Champion Pracy
J
JUNIOR BiS – najpiękniejszy pies z klasy młodzieży wybierany ze wszystkich dziesięciu grup FCI prezentowanych na danej wystawie
K
KARPIOWATY GRZBIET – szczególne uwypuklenie kręgosłupa, powodujące łukowate wysklepienie grzbietu w odcinku piersiowym
KASTRAT - zwierzę celowo pozbawione narządów płciowych
KĄTOWANIE – oznacza kąt utworzony przez kości połączone stawem. Określenie odnosi się do budowy aparatu ruchu, na który składają się pas barkowy i kończyny przednie oraz pas miednicowy i kończyny tylne.
KĄTOWANIE KOŃCZYN PRZEDNICH - oznacza kąt, pod jakim kość ramieniowa łączy się z łopatką (kątowanie stawu barkowego)
KĄTOWANIE KOŃCZYN TYLNYCH - oznacza kąt między kością udową a kośćmi podudzia (kątowanie stawu kolanowego), na który znaczny wpływ ma ustawienie miednicy względem kręgosłupa a także długość kości, zwłaszcza udowej (kątowanie stawu biodrowego). Im kąty są mniejsze, tym kątowanie jest głębsze, im kąty są większe, bardziej rozwarte, tym kątowanie jest bardziej strome. Głębokie kątowanie występuje np. u owczarka niemieckiego, natomiast strome kątowanie u akity lub u chow-chowa.
KENEL - miejsce hodowli psów i sama hodowla, ale także kojec lub zagroda z zadaszonymi pomieszczeniami dla psów.
KENELOZA (syndrom kenelowy) - zaburzenie behawioralne, spowodowane zbyt małą ilością lub całkowitym brakiem bodźców w środowisku, w jakim szczenię rozwija się w okresie pierwszych dwunastu tygodni życia. Choroba występuje przede wszystkim u psów pochodzących z dużych hodowli, w których szczenięta wychowują się w kojcach, odizolowane od reszty świata. Wyróżniamy trzy stadia kenelozy: fobia ontogeniczna, lęk kenelowy oraz depresja.
KIFOZA - łukowate wygięcie kręgosłupa w stronę grzbietową, grzbiet łękowaty
KLASA WYSTAWOWA – na wystawach kynologicznych psy w obrębie tej samej rasy dzielone są na klasy, w oparciu o kryterium jakim jest wiek oraz dotychczasowe osiągnięcia wystawowe. Psy i suki oceniane są w osobnych klasach.
KŁĄB - najwyższy punkt u nasady szyi, na szczycie łopatek, w którym kark psa łączy się z początkiem linii grzbietu
KŁUS - chód szybszy od stępu, ale wolniejszy od galopu
KOCIA STOPA - stopa okrągła, zwarta, o ściśle przylegających, niezbyt długich palcach
KONDYCJA - stan fizjologiczny psa w danej chwili. Kondycja może być dobra, średnia lub zła. W zależności od roli, jaką pies pełni, można rozróżnić kondycję roboczą, hodowlaną lub wystawową.
KOPIOWANIE - zabieg chirurgiczny polegający na skróceniu ogona lub modelowaniu uszu. Aktualnie niedozwolony.
KOPROFAGIA - zjadanie przez psa kału własnego lub pozostawionego przez inne zwierzęta
KOZIOŁEK – wykonany zazwyczaj z drewna, odpowiednio wyprofilowany rekwizyt przeznaczony do nauki aportowania
KROWIA POSTAWA - wadliwa budowa tylnych kończyn, które są zbliżone do siebie w stawach skokowych
KRYCIE - akt kopulacji u ssaków
KRYPTORCHID - osobnik rodzaju męskiego nie posiadający jąder w worku mosznowym, które w wyniku zaburzeń rozwojowych zatrzymały się w jamie brzusznej lub w pachwinach
KRYZA – wyraźnie dłuższa sierść wokół szyi, tworząca rodzaj kołnierza
KUFA - część czaszki na odcinku od trufli nosowej do przełomu czołowo-nosowego
KYNOFOBIA – nieuzasadniony, trudny do opanowania lęk przed psami, będący najczęściej skutkiem pogryzienia lub traumatycznych przeżyć związanych z psem. Człowiek cierpiący na kynofobię zdaje sobie sprawę z bezpodstawności swojego lęku, ale nie jest w stanie go opanować.
KYNOLOGIA - nazwa pochodzi od dwóch greckich słów: kyon - w dopełniaczu kynós, oraz logos - nauka, w tym przypadku nauka o psach. Kynologia zajmuje się całokształtem zagadnień związanych z psem rasowym. Obejmuje wszystkie zagadnienia innych nauk, które odnoszą się do psa, bada związki pomiędzy nimi bazując na psie jako podmiocie i przedmiocie tych badań, włączając w to również zagadnienia jego związku z człowiekiem. To przesądza o uznaniu kynologii jako odrębnej dziedziny wiedzy, nie zaś sztucznie wyodrębnionych zagadnień innych nauk.
L
LAKTACJA - okres wydzielania mleka przez sukę
LEGAWIEC – pies myśliwski, który ma za zadanie wytropić zwierzynę i podejść do niej w taki sposób, by jej nie spłoszyć. Następnie pies przylega do ziemi (stąd nazwa) i czeka na nadejście myśliwego.
LĘDŹWIE - obszar grzbietu na odcinku od ostatniego żebra do miednicy
LINIA GENEALOGICZNA - zestawienie wyłącznie męskich potomków, występujących w kolejnych pokoleniach, począwszy od psa założyciela
LINIA HODOWLANA - grupa psów spokrewniona przez wspólnego przodka (psa założyciela
LINIENIE - wymiana okrywy włosowej
LORDOZA - łukowate wygięcie grzbietu w stronę brzuszną
Ł
ŁAŁOK - - zwisająca , luźna skóra na podgardlu , np. jak u bloodhounda
ŁĘKOWATY GRZBIET - zapadnięcie linii grzbietu
M
MASKA - ciemniejsza od umaszczenia podstawowego, zwykle czarna sierść na głowie, głównie w okolicy kufy, np. u boksera
MASZER – słowo pochodzące z języka francuskiego. Oznacza osobę będącą przewodnikiem psiego zaprzęgu, bez względu na to, co ciągnie pies lub psy. Najczęściej są to sanie, wózki, skutery a także zawodnicy na nartach.
MAŚĆ - uwarunkowany genetycznie kolor okrywy włosowej psa
MEMŁACZ - pies obracający w pysku i nadmiernie ściskający aportowanego zwierzaka
MERLE (umaszczenie marmurkowe) - ciemniejsze łatki na jaśniejszym tle tej samej barwy .
MIĘKKIE ŁAPY – występują, gdy śródręcze i śródstopie psa nie utrzymują się w prawidłowej pozycji zbliżonej do pionu, ale obniżają się do poziomu co powoduje, że łapy sprawią wrażenie miękkich i mało stabilnych
MIĘKKI PYSK - cecha psów myśliwskich: umiejętność aportowania zwierzyny bez jej uszkodzenia
MIOT - grupa szczeniąt urodzonych z tej samej ciąży
MONORCHID - osobnik męski (pies), który w worku mosznowym posiada tylko jedno jądro, natomiast drugie, w wyniku zaburzeń rozwojowych zatrzymało się w jamie brzusznej lub pachwinie
MOTYLKOWY NOS - występowanie różowych plamek na trufli nosowej psa, uważane za wadę u psów starszych niż jeden rok. Niedopigmentowane miejsca narażone są na poparzenia słoneczne i w efekcie nowotwory skóry.
N
NIEDŹWIEDZIA ŁAPA - klasyczny objaw zaawansowanej krzywicy. Jest to tak znaczne rozluźnienie ścięgien, wiązadeł i ich przyczepów na zbyt słabo uwapnionych kościach, że pies stawia na ziemi już nie tylko palce, ale całe śródręcze i śródstopie. Najczęściej jest to uszkodzenie trwałe, uniemożliwiające odzyskanie prawidłowej postawy.
O
ODRUCH PAWŁOWA – odruch warunkowy, nabyta reakcja organizmu
OSTROGI (wilcze pazury) - dodatkowe palce lub same pazury w tylnej łapie. U niektórych ras ostrogi są naturalne i zgodne z wzorcem, np. owczarek francuski krótkowłosy beauceron oraz owczarek francuski długowłosy briard muszą mieć podwójne ostrogi, czyli dodatkowe dwa palce zakończone pazurem, znajdujące się możliwie blisko tylnej łapy.
OSTROŚĆ - posiadanie przez psa predyspozycji obronnych, wykazywanie czujności oraz gotowość do obrony przewodnika, a w sytuacji zagrożenia, nawet ataku.
OŚCISTE WŁOSY - dłuższe i twardsze włosy, stanowiące zewnętrzną warstwę szaty, np u szpiców
OWULACJA (jajeczkowanie) - moment pęknięcia pęcherzyka Graafa, w wyniku którego dojrzała w nim komórka jajowa zostaje wrzucona do lejka jajowodu
P
PENCILLING - oznacza czarną kreseczkę na każdym palcu i czarne plamki na przedniej stronie kończyn, nad palcami, dobrze widoczne na kasztanowym w tym miejscu umaszczeniu, np. u manchester teriera
PĘCINY - dolne części nóg , między nadgarstkiem a stopą
PIES MYŚLIWSKI – pies określonej rasy, który ze względu na cechy wrodzone nadaje się do układania myśliwskiego. Jego zadaniem jest pomoc i współpraca z myśliwym przez wykonywanie okreslonych czynności
PIĘTY - wyrostki stawów skokowych skierowane ku dołowi
PIGMENTACJA - ubarwienie skóry
PIÓRA - długie frędzle sierści na uszach , tułowiu , nogach i ogonie
PKR - Polska Księga Rodowodowa
PŁOCHACZ - pies, który nie wystawia zwierzyny, lecz po jej zwietrzeniu wypłasza ją
PODPALANIE - wyraźnie odgraniczone znakowanie koloru mahoniowego na brwiach, kufie, piersi, nogach praz pod nasadą ogona, widoczne np. u dobermana
PODSZERSTEK - przylegająca do skóry warstwa okrywy włosowej, zbudowana z włosów puchowych
PORTKI - określenie stosowane w kynologii na oznaczenie dłuższej sierści na tylnych stronach ud psa. Dłuższy włos pokrywa przeważnie tylne łapy począwszy od ogona do stawów skokowych.
POSUW – odległość, na jaką pies w ruchu wysuwa kończyny tylne ku przodowi, co ma bezpośredni wpływ na długość i sprężystość kroku
POŚLADKI - tylna część ud
POWDER PUFF - dosłownie "puszek do pudru" , typ szaty występujący u owłosionych chińskich grzywaczy
PÓŁRODZEŃSTWO - grupa psów spokrewnionych przez wspólnego rodzica (ojca lub matkę)
PRĘGOWANA MAŚĆ - kombinacja włosów jasnych i ciemnych, tworząca ciemne pasma na sierści, np. u amstaffów
PRZEŁOM CZOŁOWY – tzw. stop, czyli zagłębienie w miejscu połączenia kości nosowej z mózgoczaszką
PRZEDPIERSIE - część klatki piersiowej między przednimi nogami, obejmująca mostek
PRZEBUDOWANY ZAD – takie ustawienie kości kończyn i miednicy, w którym zad psa jest wyraźnie wyższy niż jego grzbiet lub nawet kłąb. U większości ras jest to traktowane jako wada.
PRZODOZGRYZ - rodzaj zgryzu, w którym wysunięte do przodu siekacze dolnej szczęki nie stykają się z siekaczami żuchwy. U niektórych ras zgodne ze wzorcem, np u buldogów angielskich, shih tzu, u innych uznawany za wadę
R
RAMA - stosunek wysokości psa do jego długości, w zależności od rasy może być kwadratowa lub prostokątna; za mała, za duża, za długa lub odpowiednia
RASA - grupa psów mająca wspólną historię, znane pochodzenie oraz wzorzec
RES.CACIB - rezerwowy wniosek na Międzynarodowego Championa Piękności
RINGÓWKA - specjalna smycz przeznaczona do prowadzenia psa na ringu wystawowym, zakończona pętlą, którą zakłada się psu na szyję zamiast obroży
RODOWÓD (pedigree) – usystematyzowane wyszczególnienie przodków psa, zwierające dane o co najmniej trzech pokoleniach
RÓŻANIEC KRZYWICZY – spowodowana krzywicą deformacja chrząstek żebrowych, widoczna na żebrach z boku klatki piersiowej
RUJA / CIECZKA - okres aktywności rozrodczej u suk, w czasie którego następuje owulacja i suka może zostać pokryta
S
SEKRETARZ RINGU – osoba wypisująca karty ocen psów zgodnie z poleceniem sędziego
SFORA - grupa psów używanych do polowania licząca co najmniej dwa psy tej samej rasy
SIODŁO - zapadnięcie, wygięcie ku dołowi grzbietu w odcinku piersiowo – lędźwiowym
SŁABIZNA - odstęp między ostatnim łukiem żebrowym a biodrem, decydująca o zwartości psa.
SNOW NOSE (śnieżny nos) – rozjaśnienie czubka czarnego lub czekoladowego wybarwionego nosa do barwy jaśniejszej. U niektórych ras (północne psy zaprzęgowe) jest to dopuszczalne, u innych, traktowane jako wada
STĘP - najwolniejszy chód
STOP – (przełom czołowo-nosowy) – wyraźnie zaznaczone miejsce połączenia kości trzewioczaszki z mózgoczaszką
STÓJKA - charakterystyczna, nieruchoma pozycja psa myśliwskiego, z podniesioną przednią kończyną, która sygnalizuje zlokalizowanie kryjówki zwierzyny
STRZAŁKA - charakterystyczne białe znaczenie, biegnące od kufy wzdłuż czoła .
SZATA SZNUROWA - długi włos skręcony i spilśniony, tworzący długie sznury, np. u puli lub komondora
T
TICKING - umaszczenie białe z nakrapianiem na sierści
TOY - grupa najmniejszych ras psów ozdobnych i do towarzystwa
TROP - odciski nóg zwierzęcia na ziemi lub śniegu
TROPOWIEC - pies wyszkolony do rozpracowania trudnych śladów (tropów) po zaliczeniu odpowiednich prób pracy oraz zdaniu egzaminów
TRUCHT - chód szybszy od stępa a wolniejszy od kłusu
TRUFLA NOSOWA - bezwłosa, najczęściej wilgotna końcówka nosa psa. Odcień i kolor trufli może być całkiem czarny, brązowy, wątrobiany lub jasnoróżowy. Wielkość trufli w stosunku do kufy jest różna u różnych ras.
TRYMOWANIE - usuwanie martwych włosów z psiej sierści przy pomocy palców lub odpowiednich narzędzi
TYŁOZGRYZ – rodzaj zgryzu, w którym wysunięte do przodu siekacze górnej szczęki nie stykają się z siekaczami żuchwy, co jest związane z niedorozwojem kości żuchwy. Zawsze uznawany za wadę
U
UMASZCZENIE OCHRONNE - czyli czarnobrązowe, także morelowe (apricot).
UMASZCZENIE SOBOLOWE - włosy o barwie śniadej, brązowoczarnej lub brązowoszarej
URAJIRO – charakterystyczna dla niektórych japońskich szpiców obecność białawych znaczeń na sierści po bokach kufy, na policzkach, na spodzie żuchwy, na szyi, klatce piersiowej, brzuchu, wewnętrznej stronie kończyn oraz na spodzie ogona
UŻYTEK – potoczne określenie psa występującego na wystawie w klasie użytkowej lub z racji zaliczenia odpowiednich prób i egzaminów mającego uprawnienia do występowania w tej klasie. Dotyczy to przede wszystkim psów należących do ras obrończych i mysliwskich.
W
WATER WORK - zawody sportowe polegające na wykonywaniu przez psy ćwiczeń w wodzie. Wymaga się umiejętności zbliżonych do umiejętności psa ratownika.
WIATR – zapach pozostawiony przez zwierzynę
WIATR DOLNY – właściwość niektórych psów, dająca możliwość szukania zwierzyny po jej tropie, z nosem przy ziemi
WIATR GÓRNY – właściwość wyżła, umożliwiająca mu węszenie z wysoko podniesioną głową
WILCZE PAZURY (ostrogi) - dodatkowe palce lub same pazury w tylnej łapie. U niektórych ras ostrogi są naturalne i zgodne z wzorcem, np. owczarek francuski krótkowłosy beauceron oraz owczarek francuski długowłosy briard muszą mieć podwójne ostrogi, czyli dodatkowe dwa palce zakończone pazurem, znajdujące się możliwie blisko tylnej łapy.
WNĘTER - pies, którego jądra nie zeszły do worka mosznowego i pozostają w jamie brzusznej - taki pies jest bezpłodny. Wnęter jednostronny jest płodny, ale nie powinno się go używać do hodowli, gdyż wnętrostwo jest wadą dziedziczną, która może być przekazana potomstwu.
WYKROK – maksymalna odległość, na jaką pies wyrzuca do przodu przednie kończyny, określająca długość, a wiec efektywność chodu psa
WYSTAWA PSÓW- zorganizowany pokaz psów i suk; zwierzęta pokazywane są w odpowiednich grupach i klasach, osobno psy i suki; celem wystaw jest przedstawienie dorobku hodowców, porównanie najlepszych zwierząt, pełni też funkcje dydaktyczne
WZORZEC RASY - charakterystyka rasy. Wzorzec sporządzany jest przez związek kynologiczny kraju pochodzenia rasy. Jest on zatwierdzany przez FCI (Międzynarodowa Federacja Kynologiczna) i wiążący przy ocenie psów tej rasy we wszystkich krajach na świecie należących do FCI
Z
ZAJĘCZE STOPY - stopa z wydłużonymi palcami czyniącymi ją wyraźnie dłuższą niż szerszą, przeciwieństwo stopy okrągłej (kociej)
ZGRYZ - wzajemne ustawienie zębów siecznych szczęki i żuchwy oceniane przy zamkniętym pysku.
ZKwP - Związek Kynologiczny w Polsce
ZŁAJA - trzy lub więcej psów tej samej lub różnych ras, bez względu na płeć
ZNACZENIA - wszystkie regularne i nieregularne plamy oraz rozmycie barw na sierści
Ż
ŻABOT - długa sierść na dolnej części szyi i z przodu klatki piersiowej
GRUPA MEDIA INFORMACYJNE 7 ADAM NAWARA |
