Podstawowe informacje
Fazy cyklu rojowego:
Aby wiedzieć, kiedy pokryć suczkę, należy zapoznać się z fazami cyklu rujowego:
0 – okres niedojrzałości rozrodczej, trwa od narodzin zwierzęcia do pierwszej cieczki (w zależności od rasy występuje ona między 6, a 24 miesiącem życia)
1 – okres przedrujowy (proestrus) – trwa średnio 9 dni. Objawy: pojawienie się krwisto – surowiczego wypływu z dróg rodnych, bardzo wyraźny obrzęk warg sromowych, częste oddawanie moczu. Suka nie dopuszcza jeszcze samca do siebie.
2 – ruja właściwa (estrus) – trwa do 9 dni (średnio ok. 6 dni). Objawy: akceptacja samca, zmniejsza się ilość wydzieliny, jej kolor jest jaśniejszy, bardziej przeźroczysty oraz zmniejsza się obrzęk warg sromowych. Do owulacji dochodzi na początku tej fazy. Kolejne owulacje występują w przeciągu 72 godzin.
3 – okres porujowy (metaestrus) – rozpoczyna się, kiedy suka przestaje dopuszczać samca. Trwa ok. 60 dni. Na początku tej fazy zanika krwawienie i obrzęk warg sromowych. Koniec wiąże się ze spadkiem progesteronu we krwi.
4 – okres spoczynku ( anoestrus) – wiąże się z brakiem aktywności jajników, trwa od 1 miesiąca do 2 lat (zwykle ok. 4 miesięcy) .
Czynniki wpływające na długość rui :
• pora roku –większość suk ma ruje raz w roku na wiosnę
• warunki żywieniowe – im lepsze, tym ruja powtarza się częściej
• obecność stada- feromony innych suk wydzielane podczas cieczki, stymulują inne suki do rui. Często suki mieszkające razem mają ruję po sobie lub nawet jednocześnie.
• zmiany okrywy włosowej
Pojęcia, które warto poznać:
• cieczka – okres krwawienia
• ruja – zamknięty cykl płciowy (jej fazy przedstawione są powyżej)
• ciąża urojona – jest to zjawisko fizjologiczne często występujące u suk, pojawia się kiedy we krwi występuje duże stężenie prolaktyn. Jest to atawizm wilków (w stadzie wilków tylko suka alfa miała cieczkę, reszta produkowała mleko aby pomóc w wyżywieniu szczeniąt gdyby matka miała z tym problem). Pojawia się 4-6 tygodni po zakończeniu rui. Objawy: wydzielanie mleka – potrzebna jest interwencja weterynarza aby je ograniczyć, ponieważ złogi nieodciąganego mleka mogą powodować stany zapalne, zwykle podaje on progesteron, utrata apetytu, agresja, niechęć do wychodzenia z domu, wicie gniazda, suka może przynosić do niego zabawki, które traktuje jak swoje szczenięta.
Mity:
~ „ Ciąża urojona prowadzi do ropomacicza” – Ropomomacicze może powodować progesteron podawany podczas leczenia ciąży urojonej, poza tym pojawia się ono w tej samej fazie co ciąża urojona (metaestrus).
~ „ Pokrycie suki rozwiązuje problem ciąży urojonej” – jest to tylko tymczasowe rozwiązanie problemu
~ „ Ciąża urojona związana jest z nieregularnymi cyklami” – nieprawda, suka mimo nieregularnych cykli może nie mieć ciąży urojonej.
U psów spermatogeneza (produkcja plemników) zachodzi już u 4 miesięcznych szczeniąt, ale plemniki nie są zdolne jeszcze do zapłodnienia – zdolność tę uzyskują ok. 10- 12 miesiąca życia psa. Plemniki są wydalane w czasie ejakulacji. Proces krycia trwa przez pewien czas po wprowadzeniu prącia do pochwy – u psów występuje tzw. okres szczepienia (trwa 10-40 minut).
Zapłodnienie:
Moment krycia i zapłodnienia nie koniecznie muszą się pokrywać. U psów komórka jajowa od razu po owulacji nie jest gotowa do zapłodnienia – musi dojrzewać ok. 48 godzin. Dojrzałe, gotowe do zapłodnienia komórki jajowe mogą pozostawać w drogach rodnych suki 4-5 dni (jest to okres zapłodnieniowy). Zdrowe plemniki są w stanie przeżyć w drogach rodnych samicy nawet 7 dni.
Kiedy kryć sukę czyli jak rozpoznać okres płodny:
Ocena na podstawie objawów zewnętrznych:
• liczenie dni od początku proestrus (fazy przedrukowej ) – krycie między 10, a 14 dniem, 2 razy co 48 godzin . Zdarzają się jednak anomalie, kiedy suka ma owulację 7 lub 20 dnia .
• obserwacja zachowania suki w rui – 2-3 dni po tym, jak suka suka zaczyna akceptować samca krycie powinno przynieść pozytywne rezultaty.
• obserwacja warg sromowych – krycie 4 dni po zmniejszeniu obrzęku warg sromowych i zmianie koloru wypływającej wydzieliny z krwistego na bardziej przeźroczysty.
• pomiar stężenia hormonów – lekarz weterynarii monitoruje stężenie LH lub progesteronu . Kryć należy 2 dni po wylewie LH , lub przy najwyższych wartościach progesteronu.
• cytologia pochwy – pobiera się wymaz z pochwy i na jego podstawie określa się typ nabłonka właściwy dla danej fazy rujowej.
• badanie endoskopowe pochwy – obserwuje i określa się ukształtowanie fałdów śluzówki i jej zabarwienie, oraz barwę płynu w drogach rodnych.
• badanie wydzieliny szyjki macicy i pochwy – spadek elektrycznej oporności wydzieliny pochwowej oznacza owulację.
Ciąża u suki:
Długość ciąży od pokrycia do rozwiązania wynosi 58- 72 dni. Dzień porodu wyznacza się na podstawie monitorowania stężenia progesteronu we krwi – spadek 24- 36 godzin przed porodem.
Na początku ciąży następuje uwypuklenie powłok brzusznych, tak jak przy przekarmieniu psa. 25-35 dnia ciąży następuje rozwój gruczołów mlekowych, wzrasta ukrwienie, uwypuklają się żyły biegnące przy brodawkach sutkowych. We krwi oprócz zmian hormonalnych następuje wzrost ilości białek ostrej fazy. Na skutek zwiększenia się ilości osocza u suk może pojawić się anemia, która nie ma jednak wpływu na stan suki i ciążę (do 35 dnia ciąży hematokryt powinien wynosić poniżej 40 %, a w końcówce ciąży poniżej 35 %). W drugiej połowie ciąży u suk następuje wzrost apetytu. Należy podawać im wtedy lekkostrawne posiłki do 5 razy dziennie.
Suka przed pokryciem musi być odrobaczona i zaszczepiona, mieć wyleczone choroby i usunięte pasożyty. Około 2 tygodnie przed porodem trzeba zaznajomić sukę z kojcem czy innym miejscem, w którym będzie przebywała podczas rozwiązania. Należy przejrzeć gruczoły sutkowe, sprawdzić ich ilość –czy starczy dla wszystkich szczeniąt. Jeśli jest ich za mało, należy zaopatrzyć się w preparaty mlekozastępcze służące do dokarmiania szczeniąt. Jeżeli suka jest długowłosa należy przystrzyc sierść w okolicy sromu i sutek. Tydzień przed porodem można zacząć monitorowanie temperatury ciała suki: przed porodem temperatura spada poniżej 38- 39 stopni Celsjusza; poród nastąpi w przeciągu 24 godzin przy temperaturze ciała suki wynoszącej 37,5 stopnia Celsjusza. Jeśli mimo upływu 48 godzin poród nie nastąpi potrzebne będzie wykonanie cesarskiego cięcia, ponieważ mogą wystąpią powikłania , np. niedowład macicy.
Ciąże patologiczne:
• ciąża trzonowa – rozwój zarodka w obszarze trzonu macicy. Jest to ciąża wysokiego ryzyka, rzadko zostaje donoszona, często następuje samoczynne wydalenie zarodka. Objawia się krwawieniami wynikającym z tworzenia się krwiaków, dochodzić może do częściowego wydalenia płodów. Aby stwierdzić taką ciążę należy wykonać badanie USG.
• poronienia – na różnym tle: bakteryjnym, wirusowym, inwazje pierwotniacze , np. toxoplazma gondi, z nieustalonych przyczyn – np. zaburzenia hormonalne, zmiany anatomiczne na terenie macicy, zatrucie substancjami toksycznymi, urazy mechaniczne, itp.), poronienia częściowe – część płodów zostaje poroniona ale reszta szczeniąt
Przebieg porodu u suki
Przebieg porodu u suki: 2 -3 dni przed porodem suka staje się niespokojna, szuka odosobnienia, mniej je. Dzień przed porodem w gruczołach sutkowych pojawia się mleko.
I okres porodu: u suki pojawia się niepokój, ziajanie, dreszcze, brak apetytu, wymioty (jeśli była niedawno karmiona), zaczyna budować gniazdo i intensywnie się wylizywać. Okres ten trwa do 36 godzin i jest przygotowaniem do II okresu- pojawiają się skurcze macicy, dzięki którym szczenięta są przesuwane w kanale rodnym.
II okres porodu: wraz z bólami partymi i skurczami pojawia się worek owodniowy pierwszego szczeniaka. Suka wylizuje go. Wraz ze szczenięciem rodzi się łożysko (każde szczenię ma własne łożysko). Suka odgryza pępowinę przy samym brzuchu, dlatego lepiej jest zrobić to samemu.
Suka instynktownie zjada łożyska. Należy dać jej 2-3 łożyska, ponieważ są w nim hormony pobudzające laktację (zbyt duża ilość powoduje biegunkę). Odstępy między porodami nie powinny być dłuższe niż 6 godzin – jeśli tak się dzieje należy wezwać weterynarza. Zanim przystawimy szczenięta do sutków dobrze jest sprawdzić stan mleka – jeśli jest żółte, lepkie, o konsystencji śluzowatej, może świadczyć to o zakażeniu gronkowcem. Nie można dopuścić aby szczenięta piły zakażone mleko, ponieważ grozi to śmiercią w ciągu 2 dni.
U szczeniąt małych ras po porodzie może wystąpić tężyczka poporodowa- organizm nie nadąża z produkcją wapnia w okresie poporodowym. Może ona również dotknąć sukę podczas laktacji, przyczynami mogą być :utrata wapnia z mlekiem + niedobory w karmie w czasie laktacji, nadmierna podaż wapnia w czasie ciąży.
Jeśli w miocie przewiduje się powyżej 6-7 szczeniąt należy wykonać badanie inwolucji macicy (czasem istnieje potrzeba podania leków pobudzającym inwolucje macicy).
Szczepienia szczeniąt
Szczepienie szczeniąt:
• 14 – 21 dni po urodzeniu szczeniąt należy je odrobaczyć. Pierwsze szczepienie wykonuje się ok. 6 tygodnia życia (do tej pory szczenięta powinny zostać 2-3 razy odrobaczone).
• 5-6 tydzień: szczepionka przeciw nosówce i parwowirozie
• 9 tydzień: odrobaczanie i szczepionka uodporniajaca na: nosówke, parwowiroze, parainfluenze, leptospiroze, adenowirozę typ 2, hepatitis, coronawirozę
• 12 tydzień – jak wyżej
• 14 tydzień: odrobaczanie i szczepionka przeciw wściekliźnie
Antykoncepcja u psów:
Naturalną metodą antykoncepcyjną jest oczywiście pilnowanie suki. Możemy dodatkowo wspomóc się podaniem jej preparatów hormonalnych( gestageny). Zapobiegają one ciążom urojonym i objawom rui. Niestety mają poważną wadę – mogą powodować ropomacicze.
W przypadku niechcianego krycia, możemy podać suce preparaty powodujące ronienie – wydłużają one ruję i zarodek nie ma szansy na zagnieżdżenie. Podaje się je 3,5 i 7 dni od momentu krycia. Nie zaleca się późniejszego przerywania ciąży.
Jeżeli nie chcemy rozmnażać naszego psa lub suki najlepiej zdecydować się na sterylizację. W przypadku suki zabieg polega na usunięciu jajników i macicy (owariohisterektomia). Ze względu na dojrzałość zwierzęcia najlepiej jest wykonać go po pierwszej cieczce. Jeżeli jednak zdecydujemy się zrobić to wcześniej należy wysterylizować sukę w okresie spoczynku jajników.
U psów kastracja polega na usunięciu jąder. Jest to mniej inwazyjny zabieg niż w przypadku suk. Psy 2-3 dni po zabiegu, po usunięciu szwów mogą już normalnie biegać. Zaletami kastracji są między innymi: zlikwidowanie lub zmniejszenie skłonności psa do włóczęgostwa, agresji terytorialnej oraz wobec innych psów, zapobieganie takim chorobom jak nowotwory narządów płciowych, schorzenia prostaty czy skręcenie powrózka nasiennego. Zabieg kastracji można wykonać u psów powyżej 5 miesiąca życia.
Żywienie w stanach chorobowych:
Odpowiedni sposób żywienia, uwzględniający odmienny od normalnego przebieg przemiany materii chorego zwierzęcia wspomaga organizm i ułatwia powrót do zdrowia. Często intensywne leczenie, pracochłonne i kosztowne operacje lub zabiegi nie przynoszą oczekiwanego efektu tylko dlatego, że nie dokonano niezbędnych zmian w sposobie żywienia. Zbilansowane żywienie wzmaga siły odpornościowe organizmu, a w skutek tego utrudnia rozwinięcie się choroby i zmniejsza wrażliwość na zakażenia .
ŻYWIENIE DIETETYCZNE
Żywienie dietetyczne prowadzi się przy zachowanym, choć zmniejszonym apetycie zwierzęcia, posiłki powinny więc być objętościowo niewielkie ale częste. Skład dawki pokarmowej musi odpowiadać zwiększonemu bądź zmniejszonemu zapotrzebowaniu na energię, składniki pokarmowe i mineralne oraz witaminy. Należy podawać zwierzęciu jego ulubione pokarmy (jest to ważne przy niechęci do jedzenia) wzbogacone w łatwostrawne komponenty, takie jak np. ser twarogowy, glukoza, gotowane jaja ,czy gotowane lub surowe rozdrobnione mięso.
ŻYWIENIE PRZYMUSOWE
Staje się ono konieczne, gdy silne zmniejszenie apetytu lub całkowity zanik chęci do jedzenia i picia uniemożliwia zaspokojenie podstawowych potrzeb organizmu. Gdy zwierzę jest przytomne i ma zachowany odruch połykania można mu pokarm wprowadzać łyżeczką do kieszonki policzkowej. Jeżeli występują zaburzenia świadomości lub pokarm nie jest połykany należy udać się do lekarza weterynarii, który poda pokarm przez zgłębnik żołądkowy (sondę, rurkę gumową lub plastikową). Zaleca się podzielenie dziennej dawki karmy na kilka równych części i częste jej podawanie, np. co godzinę.
Przykładowe receptury :
I – mięso kurze gotowane rozdrobnione, ser twarogowy tłusty, kleik owsiany w proszku (gotowany w mleku pełnym), olej, tłuszcz stały, mieszanka witaminowo –mineralna
II – odżywka Rekonval, woda, odżywka Vitalserum, preparat Vitadral
ŻYWIENIE SZTUCZNE
Żywienie sztuczne, czyli tzw. pozajelitowe jest to dożylne podanie składników pokarmowych, elektrolitów, witamin i wody, zaspokajające zapotrzebowanie chorego organizmu i zapewniające utrzymanie przemiany materii na odpowiednim poziomie. Stosuje się je kiedy nie można odżywiać zwierzęcia przymusowo również za pomocą sondy ze względu na rodzaj choroby lub zabiegu operacyjnego czy też ze względu na konieczność utrzymywania przewodu pokarmowego w całkowitym spokoju.
ŻYWIENIE PRZED I PO ZABIEGACH OPERACYJNYCH
Często zdarza się, że psy i koty przez kilka dni po operacji nie chcą jeść. Jest to bardzo niekorzystne dla organizmu, ponieważ wskutek niedoborów białka, energii, witamin i minerałów opóźnia się powrót do zdrowia oraz zwiększa prawdopodobieństwo wtórnych zakażeń.
W żywienie przedoperacyjnym zalecane jest utrzymanie pełnowartościowego żywienia do dnia poprzedzającego zabieg chirurgiczny. Zwierzę powinno w tym celu do 12 godzin przed operacją dostawać dietę opartą na odżywkach Rekonval lub Vitalserum albo zestawioną wg receptury I . Natychmiast po obudzeniu z narkozy i powrocie odruchu połykania należy podsunąć zwierzęciu pokarm, a w razie potrzeby przymusić do jedzenia małymi porcjami. Jeżeli to nie skutkuje konieczne jest zastosowanie sondy lub żywienia pozajelitowego. Zwierzę musi mieć zawsze nieograniczony dostęp do wody. Dopiero po całkowitym powrocie do samodzielnego jedzenia wprowadza się do żywienia dietę odpowiadającą danemu przypadkowi – wg wskazań lekarza weterynarii.
ŻYWIENIE W CHOROBACH KOŚCA
Wiele chorób kości związanych jest z nieprawidłowym żywieniem. Przyczyną może być między innymi dieta uboga w wapń i fosfor i witaminy A i D (niezbędne do prawidłowego wchłaniania i wykorzystania wapnia). Szkodliwy jest również nadmiar witaminy D. Powoduje on kulawizny wynikające z bólu stawów i kości, deformacje kości i patologiczną strukturę kości długich i kręgosłupa. Najistotniejszym aspektem leczenia jest odtworzenie prawidłowego składu diety przez usunięcie nadmiernych dodatków i podawanie karmy odpowiadającej rzeczywistym potrzebom zwierząt. W poważnych przypadkach można zastosować dodatek wapnia tak aby w okresie leczenia stosunek wapnia do fosforu wynosił 2:1, ale po wyzdrowieniu należy wrócić do proporcji 1,2 do 1,4 :1 .
Krzywica jest obecnie coraz rzadziej spotykanym schorzeniem. Objawia się zmianami gęstości kości, mogą występować wygięcia trzonu kości długich, ale główne zmiany obserwuje się w płytkach nasady kości długich, które są poszerzone i nieregularne. Leczenie tego stanu polega na zapewnieniu zwierzęciu odpowiedniej diety zawierającej prawidłową ilość witaminy D, wapnia i fosforu . Podobnie jak w przypadku nadmiaru witaminy D, częstotliwość występowania tego schorzenia jest znakomicie redukowana przez prawidłowe żywienie rosnących zwierząt .
Najbardziej niebezpieczne jest pobranie przez zwierzę nadmiernej ilości witamin rozpuszczalnych w tłuszczach. Dzieje się tak dlatego, ponieważ ich nadmiar nie może być wydalony z organizmu (tak dzieje się w przypadku witamin rozpuszczalnych w wodzie) ale jest magazynowany, a ich długotrwałe pobieranie może być toksyczne. GRUPA MEDIA INFORMACYJNE 7 ADAM NAWARA |
