 Leczenie farmakologiczne trądziku
Każda osoba borykająca się z problemem trądziku pospolitego powinna wiedzieć, że istnieją skuteczne leki na tę dolegliwość i możliwe jest wyleczenie się. Do głównych zasad leczenia choroby zalicza się wczesne rozpoczęcie terapii, dyscyplina i rzetelne przestrzeganie zaleceń oraz długi czas przyjmowania leków. Konieczna jest jednak konsultacja z dermatologiem i ustalenie indywidualnego planu zwalczania trądziku. Leczenie zaczynamy zawsze od terapii miejscowej i dopiero po jej niepowodzeniu sięgamy po leczenie ogólne środkami doustnymi.
Rodzaje leków dostosowywane są do objawów klinicznych pacjenta –rodzaju, rozległości i lokalizacji zmian. Postaci łagodne trądziku, w których dominują zaskórniki stosuje się preparaty miejscowe: keratolityczne i przeciwbakteryjne. W ciężkich postaciach choroby, gdzie przeważają zmiany zapalne: guzki, krosty i wygojone po nich blizny, stosujemy leczenie ogólne: przeciwzapalne, przeciwbakteryjne i przeciwłojotokowe.
Preparaty stosowane miejscowo
I. Leki podstawowe:
1) Antybiotyki.
2) Pochodne witaminy A (retinoidy).
1) Antybiotyki
Zmiany zapalne w trądziku (guzki i krosty) są efektem nadważenia bakterią Propionibacterium acnes. Stosowanie antybiotyków ma na celu zahamowanie namnażania lub zabicie bakterii oraz zmniejszenie ogólnej kolonizacji skóry przez te drobnoustroje. Stosowanie miejscowe antybiotyków jest skuteczne w przypadkach niezbyt nasilonego trądziku grudkowo-krostkowego. Do antybiotyków pierwszego wyboru należą klindamycyna i erytromycyna w postaci maści i roztworów. Przy niewłaściwym stosowaniu tych leków może dojść do wystąpienia oporności bakterii na te antybiotyki. Przy nieskuteczności wymienionych leków w drugiej linii można zastosować chloramfenikol, tetracyklinę lub neomycynę. Powszechnie stosuje się terapię złożoną opartą na jednoczesnym podawaniu antybiotyku i retinoidu (czytaj dalej).
2) Pochodne witaminy A
Pochodne witaminy A, nazywane inaczej retinoidami, to związki posiadające silne właściwości keratolityczne i przeciwłojotokowe. Cechy te sprawiają, że doskonale pomagają w walce z zaskórnikami. Działanie retinoidów polega na zmniejszeniu wydzielania łoju przez gruczoły łojowe, hamowaniu rogowacenia przymieszkowego oraz osłabiania reakcji zapalnej. W mniejszym stopniu niektóre leki posiadają także właściwości hamujące namnażanie bakterii. Najczęściej stosuje się miejscowo tzw. klasyczne („stare”) retinoidy: retinol, tretinoinę i izotretinoinę. Dostępne są obecnie również retinoidy nowej generacji: adapalen, tazaroten, które powodują mniej podrażnień, ale mają inne działania niepożądane (czytaj dalej). Miejscowo stosowane leki występują w postaci żelów, kremów i roztworów.
Terapia rozpoczyna się od małych, stopniowo zwiększanych dawek i trwa od kilku do kilkunastu tygodni. Początkowo zmiany smarujemy raz na kilka dni, zwiększając częstotliwość do codziennego stosowania, aż uzyskamy poprawę kliniczną. Dopiero przy osiągnięciu dawki dającej efekt, kontynuujemy leczenie (pomimo ustąpienia zmian).
Przy stosowaniu retinoidów może dojść do wystąpienia szeregu niepożądanych objawów: podrażnienia (fotouczulenia), nadmiernego wysuszenia, zaczerwienienia i łuszczenia się skóry. Dlatego przy terapii pochodnymi witaminy A przeciwwskazane jest nadmierna ekspozycja na światło słoneczne oraz jednoczesne używanie środków mogących wywołać uczulenia i podrażnienia (leki keratolityczne). Retinoidy są przeciwwskazane w ciąży. Z tego względu leki te są dostępne wyłącznie na receptę, a przyjmowanie ich odbywa się pod ścisłym nadzorem lekarza.
II. Leki dodatkowe:
1) Nadtlenek benzoilu.
Jest to związek bakteriostatyczny. Oznacza to, że hamuje namnażanie bakterii, a nie zabija drobnoustroje. Dzieje się tak, ponieważ związki nadtlenkowe ulegają redukcji z uwolnieniem tlenu, który jest niesprzyjający dla rozwoju bakterii z rodziny Propionibacterium acnes. Ostatecznie związek ten hamuje tworzenie się zmian zapalnych (grudek i krost). Na rynku dostępny jest w postaci kremów i żeli, także w preparatach złożonych (np. w połączeniu z antybiotykami). Ponieważ związek ten nie ma działania swoistego, może powodować podobne działania niepożądane jak wszystkie substancje przciwtrądzikowe: nadmierne wysuszenie, zaczerwienienie i złuszczenie skóry.
2) Kwas azelainowy.
Kwas azelainowy posiada właściwości przeciwbakteryjne, keratolityczne. Dodatkowo przeciwdziała powstawaniu przebarwień poprzez hamowanie melanogenezy (odkładania barwnika w skórze). Działania niepożądane leku są takie same jak przy innych związkach z tej grupy.
3) Kortykosteroidy.
Sterydy stosujemy jedynie miejscowo przy zabiegach opróżniania torbieli ropnych. Po wyczyszczeniu chirurgicznym torbieli nastrzykujemy okoliczną skórę małymi dawkami kortykosteroidów.
4) Kwas salicylowy.
Jest to związek o silnym działaniu keratolitycznym, którego zastosowanie jest obecnie wątpliwe, z uwagi na możliwość nadmiernego podrażnienia skóry i pogorszenia zmian.
5) Alfa-hydroksykwasy (AHA).
Związki te znajdują zastosowanie przede wszystkim w kosmetycznym usuwaniu zmian i blizn w ciężkich postaciach trądziku (rzadko w gabinetach dermatologicznych). Zabieg z użyciem AHA polega na chemicznych złuszczeniu komórek naskórka, polegającym na kilkuminutowym pozostawieniu kwasu na skórze, dzięki czemu odblokowuje się ujścia gruczołów łojowych.
Leczenie doustne
Leczenie stosowane ogólnie:
1) Antybiotyki.
2) Pochodne witaminy A (retinoidy).
3) Terapia hormonalna.
4) Kwas nikotynowy (witamina PP).
5) Naświetlanie słoneczne.
1) Antybiotyki.
W antybiotykoterapii doustnej stosuje się tetracykliny, erytromycynę i klindamycynę. Jest ona zalecana w przypadku źle leczącego się metodami miejscowymi trądziku grudkowo-krostkowego. Terapia żeby była skuteczna musi trwać kilka miesięcy.
2) Pochodne witaminy A.
Retinoidy są stosowane doustnie w ciężkich postaciach trądzika, w których nie ma zadawalającej odpowiedzi na prawidłowo przeprowadzone leczenie miejscowe. Zdarza się tak szczególnie w przypadkach z rozsianymi zmianami krostkowymi, nasilonym łojotokiem, tendencją do tworzenia torbieli ropnych oraz gojeniem z tworzeniem głębokich blizn. Największą skutecznością w terapii ogólnoustrojowej cieszy się izotretinoina. Lekiem drugiego wyboru jest adapalen z nowej generacji retinoidów. Terapia trwa minimum 6 miesięcy. Leczenie często wspiera się antybiotykoterapią miejscową lub doustną.
Działania niepożądane retinoidów stosowanych doustnie są podobne jak przy stosowaniu miejscowym, jednak obejmować mogą wiele układów. Objawem dominującym jest suchość: skóry, spojówek, śluzówek (jamy ustnej, przewodu pokarmowego, układu moczowego). Dodatkowo pojawić się mogą bóle stawowo-mięśniowe. Podczas doustnego przyjmowania retinoidów należy regularnie kontrolować stężenia cholersterolu i trójglicerydów, ponieważ mogą ulec podwyższeniu.
Terapia retinoidami stanowi zawsze kwestię sporną u kobiet w wieku rozrodczym, ponieważ leki te są teratogenne. Oznacza to, że mogą powodować wady płodu (uszkodzenia cewy nerwowej i układu krążenia). Dlatego przed wdrożeniem terapii konieczne jest wykluczenie ciąży (w pierwszych tygodniach kobieta nie musi być świadoma swojego stanu, nawet pomimo stosowanej antykoncepcji). Kobiety, które decydują się na taką terapię muszą przyjmować antykoncepcję na miesiąc przed przyjęciem pierwszej dawki retinoidów, bezwzględnie przez okres całego leczenia oraz przez dwa miesiące po zakończeniu terapii.
Choć adapalen nie jest lekiem pierwszego wyboru, to wykazuje się co najmniej równie dobrą skutecznością oraz lepszą tolerancją. Oznacza to, że w przebiegu jej stosowania obserwuje się mniej działań niepożądanych.
Terapia ogólna retinoidami jest jedynym sposobem „wyleczenia” trądziku. Oznacza to, że jako jedyna, po ukończeniu pełnego leczenia zgodnie z zaleceniami, daje szansę na brak nawrotów jakichkolwiek zmian. Możliwe, że za efekt ten odpowiada toksyczne działanie retinoidów prowadzące do zniszczenia gruczołów łojowych.
3) Terapia hormonalna.
Terapia hormonalna w trądziku pospolitym polega na antagonizowaniu działania hormonów męskich (androgenów). W tym celu stosuje się spironolakton lub doustne leki antykoncepcyjne zawierając estrogeny i gestageny. Leczenie stosuje się minimum 6 miesięcy, choć poprawę kliniczną obserwuje się już po pierwszym miesiącu terapii. Preparaty te mają głównie działanie przeciwłojotokowe, a także zapobiegają gojeniu się zmian poprzez brzydkie bliznowacenie.
4) Kwas nikotynowy (witamina PP).
Stosowanie kwasu nikotynowego dopuszczalne jest jako uzupełnienie podstawowego leczenia. Ma on właściwości przeciwłojotokowe. Stosuje się go przez 6 miesięcy. Podobne właściwości posiadają również: witamina B2 i witamina C.
Podsumowanie
Przy łagodnych zmianach zapalnych zastosujemy najpierw miejscowe środki przeciwbakteryjne: antybiotyki lub rzadziej nadtlenek benzoilu. Na towarzyszące zaskórniki użyjemy maści lub żeli z retinoidami. Jeżeli zmiany zapalne od początku przyjmują obraz ropnych krost i torbieli lepiej będzie zacząć od razu od antybiotykoterapii doustnej. Również niepowodzenie leczenia miejscowego będzie wskazaniem do zmiany leczenia z miejscowego na ogólne. W ostateczności, jeżeli obie metody zawiodą może okazać się konieczne chirurgiczne oczyszczenie torbieli z miejscowym podaniem kortykosteroidów.
GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA |
