 Ameryka Południowa
Kontynent Ameryki Południowej, o dość zwartym kształcie, przypomina nieco zdeformowany trójkąt. Tylko jeden procent jego ogólnej powierzchni zajmują wyspy i półwyspy. Większych zatok nie ma, a całkowita długość linii brzegowej wynosi tylko 28 700 km.
Na północy kontynent łączy się przez Przesmyk Panamski z Ameryką Północną, natomiast na południu, tylko pośrednio z Antarktydą poprzez łuk archipelagów Południowej Georgii i Sandwich. Podczas gdy na zachodniej stronie (pacyficznej)znajdują się głębokie rowy oceaniczne, na atlantyckiej stronie przy południowym wybrzeżu rozciąga się szeroki cokół szelfowy ze spornymi wyspami, zwanymi przez Argentyńczyków Malwiny, a przez Anglików Falklandy. Pod względem ukształtowania Ameryka Południowa podobna jest do swojego sąsiada - Ameryki Północnej. Podobnie jak góry skaliste w Ameryce Północnej, tak i Andy w Ameryce Południowej należą do niespokojnej strefy wokół pacyficznej. W Andach czynnych jest szereg wulkanów (Cotopaxi, Chimborazo, Acocangua). Na obszarze biegnących równolegle dwu młodych łańcuchów Kordyliery Wschodniej i Kordyliery Zachodniej ciągle występują trzęsienia ziemi. Gdzie pasma górskie rozchodzą się można spotkać sięgające 3500-4000m n.p.m. wyżyny. Wyżyny położone w cieniu opadowym charakteryzują się suchym klimatem. Dlatego znajdujące się tam jeziora (z wyjątkiem Jeziora Titicaca) są bardzo zasolone. W Patagonii - na południu kontynentu - wysokość Andów zmniejsza się, jest to już krajobraz gór średnich. Fiordy u południowo-zachodnich wybrzeży i wydłużone jeziora ograniczone przez moreny świadczą o zlodowaceniu tego obszaru, leżącego już w średnich szerokościach geograficznych. Ponad połowę powierzchni kontynentu zajmują niziny. Największa jest zbudowana z osadów rzecznych i jeziornych Nizina Amazonki, której dorzecze rozciąga się na ponad 7 milionów kilometrów kwadratowych. Większa część niziny położona jest poniżej 200 m n.p.m. Amazonka - najzasobniejsza w wodę rzeka świata - u swego ujścia ma 250 km szerokości, dzięki czemu statki oceaniczne mogą wpływać daleko w głąb kontynentu (do Manaus), mniejsze nawet do peruwiańskiego portu Iquitos.
Rozległe niziny i wyżyny nad Orinoko (Llanos) i nad Paraną (Nizina La Platy) miejscami są równe jak stół. W położonych na wschodzie górskich krainach Wenezueli i Brazylii wypiętrzenia i pokrywy wulkaniczne tworzą płaskowyże. Zbudowana ze starych skał Wyżyna Brazylijska stromo opada ku Atlantykowi, w kierunku lądu natomiast nachylenie powierzchni jest łagodne.
Północna część kontynentu, położona po obu stronach równika, ma klimat wybitnie równikowy. Przykładem jest Manaus, gdzie średnia miesięczna temperatura wynosząca 27C w ciągu roku nie waha się nigdy więcej niż 1C. Charakterystyczne są również całoroczne wysokie opady. Region najobfitszych deszczów znajduję się na obniżeniu kolumbijskich Kordylierów, w strefie oddziaływania pasatów południowo-wschodniego i północna-wschodniego. Średnie roczne opady przekraczają tu 8500 mm. Południkowo przebiegające pasma Kordylierów zatrzymują masy powietrza, co powoduje, że obszary położone w głębi kontynentu mają znacznie niższe opady. Po zachodniej stronie Andów wyraźny wpływ na klimat na Prąd Peruwiański przynoszący zimne wody z obszarów antarktycznych. Wiatry niosą, zatem mało opadów, wypadają one, bowiem, nie osiągając wybrzeży. W tej części kontynentu właśnie znajduje się najsuchsza pustynia na Ziemi - Atacama. Dalej, na południu Ameryki Południowej, zróżnicowanie opadów jest duże: zachodnie wiatry przynoszą zachodniej stronie kontynentu obfite opady, natomiast na wschodzie w Patagonii jest sucho. Jedną trzecią kontynentu Ameryki Południowej pokrywają wilgotne lasy równikowe nazywane selva. Z obszarami wilgotnych lasów łączą się częściowo wilgotne, a częściowo suche, sawanny z formacjami leśnymi typu "Llano" w Boliwii, "cattinga" i "campo" w Brazylii. Podobne formacje typu sawanny występują na obszarze, Gran Chaco i na pampie w Argentynie
Z bogatego świata Ameryki Południowej należy wymienić przede wszystkim 200 gatunków kolibrów oraz papugi. Innym charakterystycznym zwierzęciem jest lama z rodziny wielbłądów, udomowiona forma żyjącego dziko gwanako hodowana głównie w Peru i Boliwii.
GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA |
Grupa MI
