 Europejski system ochrony praw człowieka
1. Informacje podstawowe.
2. Powołanie Rady Europy – europejski system ochrony praw człowieka.
3. Instytucje Unii Europejskiej.
1. Informacje podstawowe:
- międzynarodowy system ochrony praw człowieka składa się z:
- systemu międzyrządowego: system uniwersalny i systemy regionalne (np. europejski, afrykański)
- systemu pozarządowego: np. Międzynarodowy Komitet Czerwonego Krzyża (1863)
- Organizacja Narodów Zjednoczonych ONZ:
- to podstawa systemu uniwersalnego
- organizacja powołana 26 czerwca 1945 r. na konferencji w San Francisco (USA), siedzibą ONZ jest Nowy York
- Polska jest jednym z 51 państw założycielskich
- do ONZ należy 192 państwa (dane z 2010 r.)
- zadania: zapewnienie pokoju na świecie, rozwijanie współpracy międzynarodowej, ochrona praw człowieka
- główne organy: Zgromadzenie Ogólne, Rada Bezpieczeństwa, Rada Społeczno-Gospodarcza, Rada Powiernicza, Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości, i Sekretariat
- Sekretarzem ONZ jest od 2007 r. Ban Ki-Moon z Korei Południowej
2. Rada Europy:
- to jeden z systemów ochrony praw człowieka w Europie
- 5 maja 1949 r. powołano Radę Europy RE przez 10 państw
- obecnie RE zrzesza 47 państw, siedziba – Strasburg (Francja)
- warunki członkostwa: system demokratyczny, wolne wybory, przestrzeganie praw człowieka,
- organy RE: Komitet Ministrów, Zgromadzenie Parlamentarne, Kongres Władz Lokalnych i Regionalnych
- 4 listopada 1949 r. RE przyjęła Konwencję o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności (Europejska Konwencja Praw Człowieka). Na podstawie przepisów Konwencji powołano Europejski Trybunał Praw Człowieka, który sprawuje funkcję kontrolną, przyjmuje skargi od osób fizycznych i prawnych oraz organizacji pozarządowych
- Polska należy do RE od 26 listopada 1991 r. a w 1993 ratyfikowała Europejską Konwencję Praw Człowieka, co umożliwia obywatelom Polski składanie skarg do ETPCz
- kryteria dopuszczalności złożenia skargi to:
- wyczerpanie wszystkich środków krajowych
- imienne złożenie skargi
- skarga nie jest rozpatrywana przez inną instytucję międzynarodową
- skarga musi dotyczyć praw zawartych w Konwencji lub jej protokołach
- postanowienia Trybunału są wiążące
Tabela: Prawa gwarantowane przez konwencję i protokoły dodatkowe
Katalog praw i wolności gwarantowanych przez Europejską Konwencję Praw Człowieka i protokoły dodatkowe
| EKPC (1950 r.) |
Protokoły dodatkowe |
• prawo do życia (art. 2)
• zakaz tortur (art. 3)
• zakaz niewolnictwa i pracy przymusowej (art. 4)
• prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego (art. 5)
• prawo do rzetelnego procesu sądowego (art. 6)
• zakaz karania bez ustawy (art. 7)
• poszanowanie życia prywatnego i rodzinnego (art. 8)
• wolność myśli, sumienia i wyznania (art. 9)
• wolność słowa (art. 10)
• wolność zrzeszania się i stowarzyszania (art. 11)
• prawo do zawarcia związku małżeńskiego (art. 12)
• prawo do skutecznego środka odwoławczego (art. 13)
• zakaz dyskryminacji przy korzystaniu z praw i wolności EKPC (art. 14)
|
• protokół nr 1 (1952 r.)
o ochrona własności prywatnej
o prawo do nauki
o prawo do wolnych wyborów
• protokół nr 4 (1963 r.)
o zakaz pozbawiania wolności za długi
o prawo swobodnego poruszania się
o zakaz wydalania własnych obywateli
o zakaz zbiorowego wydalania cudzoziemców
• protokół nr 6 (1983 r.)
o zakaz kary śmierci w czasie pokoju
• protokół nr 7 (1984 r.)
o gwarancje proceduralne przy wydalaniu cudzoziemców
o prawo do odwołania w sprawach karnych
o odszkodowanie za niesłuszne skazanie
o zakaz ponownego sądzenia lub karania
o równość małżonków w sferze cywilnoprawnej
• protokół nr 12 (2000 r.)
o ogólny zakaz dyskryminacji
• protokół nr 13 (2002 r.)
o całkowity zakaz kary śmierci (także w czasie wojny) |
Przykład skargi złożonej przez obywatela Polski:
- sprawa Alicji Tysiąc, której w polskim szpitalu odmówiono wykonania legalnej aborcji mimo zagrożenia zdrowia kobiety
- w efekcie po urodzeniu dziecka nastąpiło u kobiety znaczne pogłębienie wady wzroku
- w 2007 r. Trybunał uznał, że polskie władze nie zapewniły przejrzystych procedur odwołania się od decyzji lekarzy, którzy odmówili wykonania aborcji
- Polska naruszyła prawo obywatela do poszanowania życia prywatnego i zasadził wypłacenie odszkodowania w wysokości 25 tys. EURO
Inna skarga:
- sprawa wygrana przez Polskę: odmowa rejestracji Stowarzyszenia Ludności Narodowości Śląskiej
- w 2004 r. Trybunał oddalił skargę działaczy Ruchu uznając, że odmowa rejestracji nie narusza prawa do zrzeszania się gwarantowanego przez EKPCz
3. Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie OBWE
- to kolejny system ochrony praw człowieka w Europie
- OBWE powstała w 1994 r. w Budapeszcie, gdzie została przekształcona z powołanej wcześniej Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie KBWE – 1975 r.
- zasady obowiązujące państwa członkowskie:
- suwerenna równość
- powstrzymanie się od groźby użycia siły lub użycia siły
- nienaruszalność granic
- integralność terytorialna państw
- pokojowe załatwianie sporów
- nieingerencja w sprawy wewnętrzne
- poszanowanie praw człowieka i podstawowych wolności łącznie z wolnością myśli, sumienia, religii i przekonań
- równouprawnienie i prawo narodów do samostanowienia
- współpraca między państwami
- wykonywanie w dobrej wierze zobowiązań wynikających z prawa międzynarodowego.
4. Unia Europejska
- zapisy ujęte w traktatach o Unii Europejskiej oraz w Karcie Praw Podstawowych
- zadania z zakresu ochrony praw człowieka wykonują:
- komisje Parlamentu Europejskiego
- Komisja Europejska (Dyrekcja Generalna ds. Sprawiedliwości)
- Agencja Praw Podstawowych
- Rzecznik Praw Obywatelskich
- zadania PE:
- zwalczanie tortur, kary śmierci, przemocy wobec kobiet, ochrona praw dzieci oraz
- ochrona środowiska naturalnego, sprawy społeczne i swoboda przemieszczania się
- zadania APP:
- powołana w 2007
- zadania: gromadzenie, opracowywanie i udostępnianie informacji dotyczących przestrzegania praw człowieka, prowadzenie badań naukowych i promowanie dialogu społecznego w sprawach wzrostu świadomości obywateli o przysługujących im prawach
- zadania RPO:
- funkcjonuje od 1992 r.
- powoływany przez PE na 5-letnią kadencję
- zadania: przyjmowanie i rozpatrywanie skarg dotyczących niewłaściwego funkcjonowania administracji unijnej w zakresie: dyskryminacji, nadużycia uprawnień, braku odpowiedzi, odmowy udzielenia informacji itp.
- skargę mogą złożyć obywatele UE, wszyscy mieszkańcy UE, stowarzyszenia i przedsiębiorcy
- podobne funkcje pełnią: Trybunał Sprawiedliwości, Europejski Inspektor Danych Osobowych, Europejski Urząd Policji, Europejska Jednostka Współpracy Sądowej.
GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA |
