 Pojęcie i geneza praw człowieka
1. Historia praw człowieka.
2. Generacje praw człowieka.
3. Najważniejsze dokumenty ochrony praw człowieka.
4. Katalog podstawowych praw i wolności.
5. Konwencja o prawach dziecka.
1. Historia praw człowieka:
- pojęcie: prawa człowieka to podstawowe uprawnienia gwarantujące równość i bezpieczeństwo. Regulują one relacje między obywatelem a państwem. Inaczej, to zespół praw przysługujących każdemu człowiekowi bez względu na rasę, płeć, narodowość, pochodzenie, wiek, zawód itd. Wynikają one z samego faktu bycia człowiekiem. Prawa te są:
- przyrodzone (człowiek nabywa je przez urodzenie się, z niektóre nawet przed urodzeniem)
- powszechne (przysługują każdej osobie)
- niezbywalne (nie można się ich zrzec)
- nienaruszalne (nie można człowieka pozbawić tych praw)
- (art. 30 Konstytucji R.P.) – „przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw człowieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych”
- historia praw człowieka:
- prawa te znane były już w starożytności (Arystoteles, Cycero). Rozwój idei chrześcijaństwa i przekazanie Dekalogu sprawiło, że życie ludzkie nabrało wartości chronionej prawem boskim,
- idee chrześcijaństwa – dekalog,
- 1215 r. – Wielka Karta Swobód – wydana przez króla Jana bez ziemi. Władca gwarantował każdemu, że tylko na mocy wyroku sądowego lub prawa może nastąpić uwięzienie człowieka, pozbawienie mienia lub wygnanie,
- 1414 – 1418; Paweł Włodkowic wystąpił z krytyką zbrojnych sposobów chrystianizacji stosowanych przez zakon krzyżacki wobec pogan,
- 1430 – 1433; przywileje jedleńsko-krakowskie nadane przez Władysława Jagiełłę. Władca gwarantował szlachcie nietykalność osobistą i majątkową,
- czasy oświecenia: John Lock, Monteskiusz, Jean Jacques Rousseau – własność prywatna jest przyrodzona człowiekowi, trójpodział władzy gwarancją wolności politycznej, wolność jest z człowiekiem nierozerwalnie związana,
- 1776 r. – Karta Praw Wirginii (wolność, równość i własność)
- 4 lipca 1776 r. – Deklaracja Niepodległości Stanów Zjednoczonych (wszyscy ludzie równi sobie),
- 26 sierpnia 1789 r. – Francuska Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela (równość, wolność, własność, bezpieczeństwo),
- 2 maja 1791 r. – Konstytucja 3 maja (zrównanie wszystkich wobec prawa, swobody wyznaniowe, nietykalność osobista mieszczan),
- współczesny system ochrony praw człowieka kojarzony jest z podpisaniem 26 czerwca 1945 r. Karty Narodów Zjednoczonych – dokument ten traktował przestrzeganie praw człowieka, tak jak praw narodów, jako podstawę pokoju, stabilizacji i dobrobytu,
- pierwszy kompletny katalog praw człowieka podpisano 10 grudnia 1948 roku – ONZ przyjęło Powszechną Deklarację Praw Człowieka. Kodyfikacja tych praw nastąpiła dopiero w roku 1966,
2. Generacje praw człowieka:
- to prawa przyznane człowiekowi w określonym zakresie. Wyróżniamy 3 generacje praw człowieka:
- I generacja praw człowieka – to najważniejsze prawa człowieka:
- prawo do życia
- prawo do wolności
- prawo do własności
- II generacja praw człowieka – to prawa zabezpieczające fizyczny i duchowy rozwój człowieka:
- prawa społeczne, gospodarcze i kulturalne (prawo do pracy i wynagrodzenia, prawo do nauki, do korzystania z osiągnięć postępu naukowego, prawo do udziału w życiu kulturalnym, do ubezpieczenia społecznego, do opieki nad rodziną).
- III generacja praw człowieka – to prawa przysługujące zbiorowościom społecznym:
- prawo do pokoju
- prawo do rozwoju
- prawo do demokracji
- prawo do czystego środowiska
3. Najważniejsze dokumenty ochrony praw człowieka:
- 26 czerwca 1945 – Karta Narodów Zjednoczonych (ONZ). Dokument ten traktował przestrzeganie praw człowieka jako podstawę pokoju, stabilizacji i dobrobytu,
- 10 grudnia 1948 – uchwalono pierwszy katalog praw człowieka, ONZ uchwaliło Powszechną Deklarację Praw Człowieka, natomiast kodyfikacja praw zawartych w deklaracji nastąpiła dopiero w 1966 r. PDPCz zawiera podstawowy katalog praw człowieka, późniejsze dokumenty stanowią rozwinięcie lub uzupełnienie tego katalogu,
- 1966 – Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych (MPPOP),
- 1966 – Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Socjalnych i Kulturalnych (MPPGSK),
- 1952 – Konwencja o prawach politycznych kobiet,
- 1965 – Konwencja w sprawach wyeliminowania wszelkich form dyskryminacji rasowej,
- 1984 – Konwencja przeciwko torturom oraz okrutnemu, nieludzkiemu bądź poniżającemu traktowaniu lub karaniu,
- 1989 – Konwencja o prawach dziecka,
- 1950 – Rada Europy przyjęła: Konwencję o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności (tzw. Europejska Konwencja Praw Człowieka),
- 2000 – UE przyjęła: Kartę praw podstawowych, weszła w życie w 2009 r.
4. Katalog podstawowych praw i wolności:
1) Prawa osobiste:
• prawo do życia (początek i koniec życia)
• wolność od tortur (zakaz tortur)
• wolność od niewoli, poddaństwa oraz pracy przymusowej lub obowiązkowej
• prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego
• prawo do sprawiedliwego procesu
• prawo do prywatności
• wolność myśli, sumienia, religii i przekonań
• prawo do własności
• zakaz dyskryminacji
2) Prawa polityczne:
• wolność pokojowych zgromadzeń
• wolność stowarzyszania się
• prawo do wybierania przedstawicieli i bycia wybieranym (czynne i bierne prawo wyborcze)
• udział w referendum
• prawo do informacji o działalności władzy
• wolność wyrażania opinii
3) Prawa gospodarcze, socjalne i kulturalne:
• prawo do pracy (wolność pracy)
• prawo do urlopu
• prawo do zabezpieczenia socjalnego na starość i w razie choroby
• prawa rodziny prawo do godnego poziomu życia
• prawo do zdrowia (dostępności do opieki zdrowotnej)
• prawo do nauki
• prawo do korzystania z dóbr kultury
5. Konwencja o prawach dziecka - 1989:
- Konwencja, obok gwarancji praw jakie przysługują każdemu człowiekowi, zawiera prawa odnoszące się wyłącznie do dzieci.
GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA |
