 Pojecie prawa i norm prawnych
1. Definicja prawa.
2. Funkcje i zadania prawa.
3. Budowa normy prawnej.
4. Prawo naturalne i prawo stanowione.
IURI OPERAM DATURUM PRIUS NOSSE OPORTET,
UNDE NOMEN IURIS DESCENDAT.
EST AUTEM A IUSTITIA APPELLATUM:
NAM UT ELEGANTER CELSUS DEFINIT,
IUS EST ARS BONI ET AEQUI.
Zamierzając studiować prawo należy najpierw wiedzieć, skąd pochodzi słowo prawo. Jest bowiem ono nazwane tak od sprawiedliwości, albowiem, jak to elegancko określa Celsus, prawo jest sztuką tego, co dobre i słuszne.
PRAECEPTA SUNT HAEC:
HONESTE VIVERE, ALTERUM NON LAEDERE,
SUM CUIQUE TRIBUERE.
Nakazy prawa są następujące: żyć uczciwie, drugiego nie krzywdzić, oddać każdemu to, co mu się należy.
Ulpianus
1. Pojęcie prawa:
- normy prawne stanowią podstawowy wyznacznik ludzkiego postepowania. Łącznie z normami moralnymi, obyczajowymi i normami religijnymi tworzą grupę norm społecznych,
- prawo w ujęciu podmiotowym:
- prawo to zespół norm ogólnych wydanych lub usankcjonowanych przez państwo i zagwarantowanych przymusem państwowym,
- prawo to zbiór uporządkowanych zasad postępowania, pochodzących od państwa i zabezpieczonych sankcją prawną,
- prawo w ujęciu przedmiotowym:
- to zbiór uprawnień przysługujących jednostce przez obowiązujące akty prawne służące zabezpieczeniu jej interesów i dające swobodę działania, np. prawo do życia, prawo do nauki, prawo do zabezpieczenia społecznego.
2. Funkcje i zadania prawa:
- funkcja regulacji życia społecznego,
- funkcja rozdziału dóbr i ciężarów (dystrybucyjna),
- funkcja regulacji konfliktów,
- funkcja wychowawcza:
- kształtowanie pozytywnych zachowań,
- funkcja represyjna:
- wymierzanie kar za przestępstwa,
- funkcja kulturotwórcza:
- utrzymanie ciągłości historycznej narodu i państwa.
3. Budowa normy prawnej:
- norma prawna – to zrekonstruowana z tekstu prawnego dyrektywa postępowania, która w najprostszym przypadku musi odpowiadać na przynajmniej 2 następujące pytania: kto i w jakich okolicznościach, jak powinien się zachować,
- za naruszenie normy prawnej istnieje możliwość stosowania przez państwo sankcji wobec sprawcy,
- przepis prawny – to nie reguła postępowania, ale jej zapis w postaci paragrafu, artykułu, punktu czy ustępu, np. §, art., ust.
- norma prawna zawiera 3 elementy:
H – D – S
Sprzedawca, który otrzymał cenę wyższą od ceny sztywnej (...) obowiązany jest zwrócić kupującemu pobrana różnicę (...) lub podlega karze pozbawienia wolności do lat trzech.
hipoteza – określa adresata normy oraz okoliczności, w których powinien on zachować się w sposób przewidziany przez normę,
Sprzedawca, który otrzymał cenę wyższą od ceny sztywnej (... )
dyspozycja – określa wzór powinnego zachowania się, formułuje zakazy, nakazy lub dozwolenia, czyli nakłada uprawnienia lub obowiązki,
(...) obowiązany jest zwrócić kupującemu pobrana różnicę (...)
sankcja – konsekwencje za zachowanie niezgodne z normą.
(...) podlega karze pozbawienia wolności do lat trzech.
Przykład:
art. 148 kk „kto zabija człowieka, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 8, karze 25 lat pozbawienia wolności albo karze dożywocia”.
- wyróżniamy 3 rodzaje norm prawnych:
- normy nakazujące: określają zgodny z obowiązującym prawem sposób postępowania, np. nakaz jazdy w lewo.
- normy zakazujące: określają działania niedozwolone, np. zakaz wjazdu, zakaz palenia,
- normy dozwalające – określają prawnie dozwolone działania adresata normy.
4. Prawo naturalne i prawo stanowione:
- prawo naturalne:
- to prawo przyrodzone człowiekowi, wypływające z jego ludzkiej natury,
- wywodzi się z natury człowieka obdarzonego przez Boga rozumem i wolną wolą,
- obwiązuje niezależnie od woli władzy,
- prawo stanowione:
- prawo obowiązujące w państwie oznaczające ogół zachowań uregulowanych przez państwo,
- to prawo pozytywne, to prawo pisane.
Chcesz wiedzieć więcej?:
HUGO GROCJUSZ
- jednym z najwybitniejszych myślicieli prawnopolitycznych i jednocześnie przedstawicieli prawa natury jest Hugo Grocjusz (1583-1645), Holender,
- usytuował on prawo natury ponad prawem pozytywnym:
„prawo naturalne jest to nakaz prawego rozumu, który wskazuje, że w każdej czynności tkwi moralna ohyda lub moralna konieczność i w konsekwencji Bóg, który jest twórcą natury, czynności takiej zabrania lub nakazuje”
- Grocjusz wskazał na 4 główne zasady prawa naturalnego mające służyć za podstawę dla porządku prawnego:
- obowiązek dotrzymywania umów,
- zakaz naruszania cudzej własności,
- obowiązek naprawienia szkody wyrządzonej z własnej winy,
- zasada karalności przestępców.
IMMANUEL KANT
- żył w latach 1724-1804, człowiek wybitny, który całe swoje dorosłe życie podporządkował aktywności filozoficznej i akademickiej,
- imperatyw oznacza powszechnie obowiązujące prawo moralne, nakaz formułowany przez rozum,
- twórca imperatywu kategorycznego, który brzmi następująco:
„postępuj tylko według takiej maksymy, dzięki której możesz zarazem chcieć, żeby stała się powszechnym prawem”.
GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA |
