 Zasady i formy tworzenia prawa
1. Zasady prawa konstytucyjnego.
2. Stanowienie prawa.
3. Tworzenie prawa w drodze praktyki.
4. Proces legislacyjny ustawy.
1. Zasady prawa konstytucyjnego:
- zasada suwerenności narodu
- zasada niepodległości i suwerenności
- zasada republikańskiej formy państwa
- zasada demokratycznego państwa prawa
- zasada legalizmu
- zasada reprezentacji politycznej
- zasada podziału władzy
- zasada pluralizmu
- zasada społecznej gospodarki rynkowej
2. Stanowienie prawa:
- stanowienie prawa to czynność kompetentnego organu władzy państwowej, który w ten sposób w imieniu państwa zaleca przestrzeganie uchwalonych i ogłoszonych przepisów. Jest to akt jednostronny i decyzyjny,
- akt stanowienia prawa jest to władczy akt organu władzy państwowej, który składa się z norm ogólnych (np. ustawa).
Prawo może być stanowione:
- w drodze jednostronnych decyzji organu państwowego lub instytucji upoważnionej przez taki organ,
- w drodze umowy, której stronami są organy państwowe i/lub upoważnione przez nie instytucje. Prawo powstające w drodze umowy nazywamy prawem kontraktowym – twórcy takich norm są jednocześnie ich adresatami (np. umowy międzynarodowe),
- w drodze decyzji sądowej lub administracyjnej, jeżeli zawartą w tej decyzji normę ogólną uważa się za wiążącą (prawo precedensowe). Precedens to zawarta w decyzji sądowej norma ogólna, która wpływa na podejmowanie innych decyzji przez sądy.
3. Tworzenie prawa oparte na praktyce:
Wyróżniamy dwa sposoby tworzenia prawa opartego na praktyce:
- poprzez sankcjonowanie zwyczaju – przyjęcie przez organ państwowy norm zwyczajowych do rozstrzygnięć sądowych. Organ stosuje normy zwyczajowe przyjmując określone rozwiązanie,
- poprzez decyzję precedensową – rozstrzygnięcie sprawy na podstawie wcześniejszych podobnych przypadków prawnych.
4. Proces legislacyjny ustawy:
To droga, którą musi pokonać projekt ustawy do jej opublikowania jako aktu powszechnie obowiązującego. Na proces ten składa się kilka etapów:
1) inicjatywa ustawodawcza – to oficjalne przedłożenie przez wnioskodawcę gotowego projektu ustawy sejmowi. Inicjatywa ustawodawcza przysługuje:
- posłom (co najmniej 15) – projekt poselski
- senatowi, jako całej izbie – projekt senacki
- prezydentowi RP – projekt prezydencki
- radzie ministrów (rząd) – projekt rządowy
- grupie minimum 100tys. obywateli mających prawo wybierania do sejmu – projekt społeczny
2) pierwsze czytanie – to czas wniesienia poprawek do projektu ustawy i dyskusja nad nim. Projekt trafia do komisji, której zadaniem jest naniesienie poprawek,
3) drugie czytanie – polega na wysłuchaniu przez sejm sprawozdania komisji z prac nad projektem, dyskusji nad sprawozdaniem i ewentualnymi poprawkami,
4) trzecie czytanie – kończy się głosowaniem nad projektem ustawy. Oznacza uchwalenie lub odrzucenie projektu ustawy. Sejm uchwala ustawy zwykłą większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów. Są także inne większości głosowania:
- większość bezwzględna 50 % + 1 głos wymagana jest np. podczas głosowania votum zaufania dla rządu,
- większość kwalifikowana 2/3 lub 3/5 głosów wymagana jest np. w przypadku samorozwiązania sejmu lub postawienie członka rządu przed TS,
5) przekazanie projektu do senatu –marszałek sejmu przekazuje uchwaloną ustawę senatowi, który ma 30 dni na jej przyjęcie bez zmian, zgłoszenie do niej poprawek lub jej odrzucenie. Decyzja senatu odrzucająca ustawę lub wprowadzająca poprawki może zostać przegłosowana przez sejm bezwzględną większością głosów,
6) etap prezydencki – marszałek sejmu przyjętą przez sejm i senat ustawę przedkłada prezydentowi RP, który ma 21 dni na to, by ja podpisać i zarządzić ogłoszenie w Dz.U.R.P.
7) podpisanie ustawy – prezydent, zanim podpisze ustawę może wystąpić do TK z wnioskiem o zbadanie jej zgodności z konstytucją. Prezydent może także odmówić podpisania ustawy i przekazać ją sejmowi do ponownego rozpatrzenia (tzw. veto prezydenckie), wtedy sejm większością kwalifikowana 3/5 głosów może odrzucić veto, a prezydent w ciągu 7 dni musi podpisać ustawę,
8) ogłoszenie ustawy – prezydent zarządza ogłoszenie podpisanej ustawy w dzienniku promulgacyjnym. Podpisanie ustawy i jej ogłoszenie w Dzienniku Ustaw zamyka proces legislacyjny ustawy. Od tego czasu mamy do czynienia z tzw. vacatio legis oznaczającym okres między publikacją aktu prawnego, a jego wejściem w życie.
GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA |
