 Pojęcie i geneza praw człowieka
1. Pojęcie praw człowieka.
2. Generacje praw człowieka.
3. Prawa człowieka w ujęciu historycznym.
4. Katalog podstawowych praw człowieka.
Pojęcie praw człowieka:
- to podstawowe uprawnienia gwarantujące równość i bezpieczeństwo. Regulują one relacje między obywatelem a państwem. Inaczej, to zespół praw przysługujących każdemu człowiekowi bez względu na rasę, płeć, narodowość, pochodzenie, wiek, zawód itd. Wynikają one z samego faktu bycia człowiekiem,
- koncepcja, według której każdemu człowiekowi przysługują pewne prawa, których źródłem obowiązywania jest przyrodzona godność ludzka.
Prawa te mają charakter:
− przyrodzone (człowiek nabywa je przez urodzenie się, z niektóre nawet przed urodzeniem)
− powszechne (przysługują każdej osobie)
− niezbywalne (nie można się ich zrzec)
− nienaruszalne (nie można człowieka pozbawić tych praw)
- (art. 30 Konstytucji R.P.) – „przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw człowieka i obywatela. Jest ona nie naruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych”
- godność ludzka – wyraża się w pragnieniu posiadania szacunku społeczności z uwagi na swoje walory duchowe, moralne czy też zasługi społeczne.
Generacje praw człowieka:
to prawa przyznane człowiekowi w określonym zakresie. Wyróżniamy 3 generacje praw człowieka:
- I generacja praw człowieka – to najważniejsze prawa człowieka:
− - prawo do życia
− - prawo do wolności
− - prawo do własności
- II generacja - praw człowieka – to prawa zabezpieczające fizyczny i duchowy rozwój człowieka:
− prawa społeczne, gospodarcze i kulturalne (prawo do pracy i wynagrodzenia, prawo do nauki, do korzystania z osiągnięć postępu naukowego, prawo do udziału w życiu kulturalnym, do ubezpieczenia społecznego, do opiek i nad rodziną).
III generacja praw człowieka – to prawa przysługujące zbiorowościom społecznym:
− - prawo do pokoju
− - prawo do rozwoju
− - prawo do demokracji
− - prawo do czystego środowiska
Prawa człowieka w ujęciu historycznym:
- prawa te znane były już w starożytności IV w. p.n.e. (Arystoteles, Cycero). Podkreślano własność i jej ochronę, którą gwarantowały przepisyprawa rzymskiego, dotyczyły tylko wolnych obywateli,
- dekalog – rozwój idei chrześcijaństwa i przekazanie Dekalogu sprawiło, że życie ludzkie nabrało wartości chronionej prawem boskim,
- 1215r. – Wielka Karta Swobód – wydana przez króla Jana bez ziemi. Władca gwarantował każdemu, że tylko na mocy wyroku sądowego lub prawa może nastąpić uwięzienie człowieka, pozbawienie mienia lub wygnanie,
- 1414 – 1418; Paweł Włodkowicwystąpił z krytyką zbrojnych sposobów chrystianizacjistosowanych przez zakon krzyżacki wobec pogan,
- 1430 – 1433; przywileje jedleńsko-krakowskienadane przez Władysława Jagiełłę. Władca gwarantował szlachcie nietykalność osobistą i majątkową,
- czasy oświecenia: John Lock, Monteskiusz, Jean Jacques Rousseau – własność prywatna jest przyrodzona człowiekowi, trójpodział władzy gwarancją wolności politycznej, wolność jest z człowiekiem nierozerwalnie związana,
- 1776r. – Karta Praw Wirginii (wolność, równość i własność)
- 4 lipca 1776r. – Deklaracja Niepodległości Stanów Zjednoczonych(wszyscy ludzie równi sobie),
- 26 sierpnia 1789r. – francuska
Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela (równość, wolność, własność, bezpieczeństwo), 3 maja 1791r. – Konstytucja 3 maja (zrównanie wszystkich wobec prawa), wprowadzono swobody wyznaniowe, nietykalność osobistą mieszczan, współczesny system ochrony praw człowieka kojarzony jest z podpisaniem 26 czerwca 1945 r. Karty Narodów Zjednoczonych– dokument ten traktował przestrzeganie praw człowieka, tak jak praw narodów, jako podstawę pokoju, stabilizacji i dobrobytu, pierwszy kompletny katalog praw człowieka podpisano10 grudnia 1948 roku – ONZ przyjęło Powszechną Deklarację Praw Człowieka. Uchwalenie pierwszego katalogu praw człowieka. Kodyfikacja tych praw nastąpiła dopiero w roku 1966 – Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych, Międzynarodowy Pakt Gospodarczych, Socjalnych i Kulturalnych.
Katalog podstawowych praw człowieka:
Prawa osobiste:
• prawo do życia (początek i koniec życia)
• wolność od tortur (zakaz tortur)
• wolność od niewoli, poddaństwa oraz pracy przymusowej lub obowiązkowej
• prawo do wolności i bezpieczeństwa osobistego
• prawo do sprawiedliwego procesu
• prawo do prywatności
• wolność myśli, sumienia, religii i przekonań
• prawo do własności
• zakaz dyskryminacji
Prawa polityczne:
• wolność pokojowych zgromadzeń
• wolność stowarzyszania się
• prawo do wybierania przedstawicieli i bycia wybieranym (czynne i bierne prawo wyborcze)
• udział w referendum
• prawo do informacji o działalności władzy
• wolność wyrażania opinii
Prawa gospodarcze, socjalne i kulturalne:
• prawo do pracy (wolność pracy)
• prawo do urlopu
• prawo do zabezpieczenia socjalnego na starość i w razie choroby
• prawa rodziny prawo do godnego poziomu życia
• prawo do zdrowia (dostępności do opieki zdrowotnej)
• prawo do nauki
• prawo do korzystania z dóbr kultury
GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA |
