 Turmalin
Turmalin(y) - grupa minerałów izomorficznych należących do klasy borokrzemianów. Odmiany o znaczeniu gemmologicznym: buergeryt; chromdravit; dravit (brązowy) i jego barwne odmiany; elbait i jego odmiany: achroit (bezbarwny), apirit, rubellit (czerwony), indygolit (niebieski), wiridyn, verdelit (zielony), turmalin wanadowy, turmalin chromowy; ferridravit; liddicoatyt; schorl (czarny); tsilaisyt; uvit; także okazy dwubarwne lub wielobarwne o strefowym ułożeniu barw np. turmalinowe „słońca", turmalin arbuzowy, turmalinowe „główki murzyńskie", turmalinowe „główki tureckie" i in.
Wzór chemiczny - skład chemiczny turmalinów zmienny i urozmaicony, może być wyrażany ogólnym wzorem: XY3ZóB3Sió027(0, OH, F) gdzie: podstawnikami w pozycji: X - są Na+ lub Ca2+, niekiedy K+; w pozycji Y - Fe2+ i/lub Mg2+, (Al3+, Li+), Fe3+ i często Mn; w pozycji Z - Al3+, Fe3+ lub Cr3+ a także w ilościach znaczących Mg2+ i V3+. Równocześnie możliwe są podstawienia w pozycji: X - Mn2+, Mg2+, HsO+; w pozycji Y - Ca, Cr3+, Ti4+; w pozycji Z - Fe2+, Mn3+, Ti3+ i Ti4+. Tak wielka możliwość podstawień sprawia, że osobniki turmalinów tworzą liczne serie kryształów mieszanych, najczęściej kryształy mieszane serii: schorl - elbait, schorl - dravit, elbait - liddicoatyt i dravit - uvit.
Barwa - czarny lub spiżowoczarny (najczęściej); także różowy, czerwony, pomarańczowy, żółty, brązowy, żółtozielony, zielony, ciemnozielony, niebieski i bezbarwny. Znane są okazy dwubarwne lub wielobarwne o prostopadłym lub równoległym do osi wydłużenia warstwowym układzie barw; także o układzie promienistym.
Efekty optyczne - kocie oko, efekt aleksandrytu. Połysk - szklisty do żywicznego.
Twardość - 7,0-7,5 wg skali Mohsa; znane są okazy o znacznie wyższej twardości. Gęstość - 3,02-3,26 g/cm3.
Własności optyczne - minerał jednoosiowy (niekiedy anomalnie dwuosiowy), optycznie ujemny (-).
Współczynniki załamania światła (w szerokich granicach zmienne), zwykle: nw= 1,636-1,655, n= 1,620-1,633.
Dwójłomność A - zwykle 0,16-0,24; możliwe są wartości znacznie niższe lub wyższe.
Pleochroizm - wyraźny do silnego. Obserwowane barwy pleochroiczne zależą od barwy odmian.
Widmo absorpcyjne - na ogół słabe; turmaliny zielone mogą dawać dwie charakterystyczne linie absorpcji przy 497,0 i 461,0 nm, okazy czerwone przy 456,0 i 451,0 nm oraz rozmyte pasmo absorpcji w zielonym i żółtym zakresie widma lub niediagnostyczne.
Inkluzje - liczne; częste wrostki hornblendy, muskowitu, aktynolitu, albitu, apatytu, kwarcu i in.; także inkluzje dwufazowe, zwykle wydłużone w formie kanalików; częste są też inkluzje w formie skaz, rys i spękań.
Poprawianie - napromienienie, wygrzewanie, wypełnianie, traktowanie kwasem.
Naśladownictwa - aktynolit, aktynolitowe kocie oko, amblygonit, andaluzyt, apatyt, apatytowe kocie oko, brazylianit, danburyt, kordieryt, lazulit, oliwin, topaz.
©® GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA |
