 Terminologia audio - nie tylko dla tłumaczy
Wśród problemów stale obecnych w branży audio jest nieznajomości terminologi i są też błędne tłumaczenia. Do tego dochodzą zróżnicowania przyzwyczajeń i brak dbałości o precyzję czy elegancję wypowiedzi. Wiele jest osób, które najpierw stykają się z różnymi terminami audio w wersji anglojęzycznej i nie znają polskich odpowiedników. Zamiast używać polskich słów, osoby te często używają słów angielskich bądź to w wersji spolszczonej bądź w wersji oryginalnej. Niektórzy unikają używania polskich terminów tylko z tego powodu, że są to słowa dłuższe niż angielskie odpowiedniki. W konsekwencji spotykamy zarówno zaśmiecanie polszczyzny kalkami językowymi, wypowiedzi o nieprecyzyjnie określonej treści jak i ewidentne błędy.
Poniżej omówimy znaczenie popularnych terminów, które są często nieprawidłowo tłumaczone. Inaczej niż w typowym słowniku skupimy się na kontekście użycia poszczególnych słów oraz na różnych wariantach nazewnictwa.
Spider, suspension (resor, zawieszenie)
Każdy typowy głośnik nisko- czy średniotonowy ma dwa elementy konstrukcyjne, które w języku angielskim nazywają się spider i suspension. Niezwiązane z elektroakustyką znaczenie słowa spider to po polsku pająk. Niestety zdarzały się przypadki, gdy słowo pająk pojawiało się w katalogach czy komunikatach prasowych dotyczących głośników. W tym przypadku spider to po polsku resor. Element ten ma zwykle postać sfałdowanego pierścienia znajdującego się pomiędzy membraną a magnesem. Natomiast suspension, czyli po polsku zawieszenie to widoczny z zewnątrz element w kształcie pierścienia (zwykle z pojedynczą fałdą, wykonany z gumy, pianki lub materiału teskstylnego) przyklejony do zewnętrznego obwodu memebrany i do obwodu kosza głośnika.
No ale na tym sprawa się nie kończy, bo w polskiej terminologii mamy pewne zróżnicowanie zwyczajów. Niektórzy obydwa te elementy nawywają resorami, przy czym ten wewnętrzny to resor dolny, a ten zewętrzny to resor górny. Chociaż terminologia operująca pojęciami resor dolny / resor górny jest prawidłowa, to jednak preferujemy i zarazem polecamy stosowanie pojęć resor / zawieszenie bo ma to szereg zalet. Daje to terminy krótsze, bardziej bezpośrednio odpowiadające terminom angielskim. Poza tym są spotykane konstrukcje gdy resor (w znaczeniu resor dolny) jest podwójny. Ktoś mniej zorientowany mógłby pewnie pomylić zestaw resor+zawieszenie z podwójnym resorem (dolnym). No i patrząc na zagadnienie bardziej ogólnie, po co nazywać dwa różne elementy tym samym słowem, skoro nie ma takiej potrzeby, bo jest do dyspozycji lepsza wersja teminologii.
Loudspeaker, speaker, driver (głośnik, kolumna)
Co prawda polska terminologia dotycząca głośników i zestawów głośnikowych nie grzeszy ścisłością, ale angielska jest pod tym względem jeszcze gorsza. Słowa loudspeaker oraz speaker są powszechnie używane zamiennie zarówno dla głośników rozumianych jako podzespoły jak też dla całych zestawów głośnikowych. Jest jeszcze słowo driver stosowane bądź to dla określenia głośnika jako podzespołu, bądź też dla określenia części głośnika tubowego (tego co zostaje po odjęciu tuby). Znaczenie tekstów angielskich trzeba więc zwykle wnioskować z kontekstu.
W polskiej praktyce też można spotkać osoby określające wszystko mianem głośnika, co na szczęście nie jest zbyt częste. Naszą lokalna specyfiką jest natomiast słowo kolumny stosowane powszechnie dla określenia niemal wszystkich zestawów głośnikowych za wyjątkiem subwooferów i zestawów centralnych do kina domowego - te ostatnie jednak nazywa się zwykle głośnikami centralnymi. Wciąż żywa jest sprawa rzekomo nieprawidłowego używania słowa kolumny. W klasycznej terminologii fachowej kolumna głośnikowa (ang. column loudspeaker) to specyficzny rodzaj zestawu głośnikowego o określonej konstrukcji. Ostała się nieduża grupa purystów, którzy wciąż trwają przy poglądzie, że właśnie to jest jedyne prawdziwe znaczenie. W tym przypadku nie można się zgodzić z purystami. Język jest żywy i współczesne znaczenie słowa kolumna jako synonimu zestawu głośnikowego jest w audio znaczenim podstawowym. To się stało faktem już dawno temu, nie ma sensu tego negować czy tym bardziej zmieniać. Nie sięgamy pamięcią tak daleko aby z własnych doświadczeń określić kiedy słowo kolumny nabrało swego współczesnego znaczenia w odniesieniu do zestawów głośnikowych. Na podstawie kontaktów z osobami, które wyemigrowały z Polski szacujemy, że miało to miejsce nie później niż we wczesnych latach 1970-tych.
Regulated, variable (stabilizowany, regulowany, zmienny)
Angielskie słowa regulated oraz variable spotyka się w opisach wielu urządzeń elektronicznych. Ewidentnym błędem, który powinniśmy rugować przy każdej nadarzającej się okazji jest tłumaczenie słowa regulated jako regulowany tam gdzie chodzi o budowę zasilaczy. Słowo regulated używane w opisach układów zasilających oznacza po polsku stabilizowany. Regulated power supply to polsku zasilacz stabilizowany. Kiedy w opisie układów zasilających pojawia sie określenie regulated voltage to chodzi o napięcie stabilizowane, a nie o napięcie regulowane. Najczęściej z kontekstu można wywnioskować, kiedy słowo regulowany jest używane zamiast słowa stabilizowany, ale tak czy inaczej w tym przypadku wskazane jest rygorystyczne podejście do tematu. Mamy jednoznaczną, logiczną, powszechnie utrwaloną polską terminologię i nie ma żadnej potrzeby by stosować zapożyczenia z angielskiego. A co gorsza powstaje też ryzyko nieporozumień. Zasilacz może być bowiem faktycznie regulowany w tym sensie, że jego napięcie wyjściowe będzie nastawne - powiedzmy w zakresie od 5V do 15V. Poza tym słowo regulowany jest używane w innym znaczeniu, tam gdzie mamy możliwość zmiany poziomu sygnału. Zwłaszcza dotyczy to różnego rodzaju wyjść i w takim przypadku angielskim odpowiednikiem jest słowo variable.
Balanced, unbalanced (symetryczny, niesymetryczny, zrównoważony, niezrównoważony, zbalansowany, niezbalansowany)
W tym przypadku sprawa jest nieco subtelniejsza, bowiem generalnie ma nieporozumień co do samego znaczenia terminów. Mamy w technice audio dwa rodzaje połączeń (dotyczy to kabli, gniazd, wtyków i samej konstrukcji urządzeń). Po angielsku są one nazywane balanced (gniazda, wtyki typu XLR) i unbalanced (gniazda, wtyki typu RCA, nazywane też po angielsku phono). Wiele osób chętnie stosuje spolszczone wersje terminów angielskich czyli zbalansowany oraz niezbalansowany. No ale zdaniem wielu osób takie słownictwo to mało elegancki, kolokwialny żargon. Też nam się wydaje, że lepsze jest stosowanie określeń symetryczny, zrównoważony (ang. balanced) oraz niesymetryczny, niezrównoważony (ang. unbalanced).
Volume, gain, loudness (głośność, wzmocnienie, kontur)
Mamy tu trzy angielskie słowa, które w ogólności są wieloznaczne, ale w odniesieniu do wzmacniaczy audio mają ściśle określone znaczenia. Volume to prostu głośność (volume control = regulacja głośności). Gain to wzmocnienie. Zwracamy uwagę, aby nie mylić regulacji wzmocnienia z regulacją głośności. Mniej zorientowanym może się wydawać, że w obydwu przypadkach mamy taką samą funkcję. No ale nie wnikając w techniczne szczegóły podkreślmy, że regulacja wzmocnienia i regulacja głośności to dwie osobne sprawy, a techniczna różnica pomiędzy nimi jest istotna, a więc nie wolno tej różnicy ignorować przy tłumaczeniu. Natomiast układ czy przełącznik loudness we wzmacniaczu nie zmienia wcale głośności, tylko zmienia charakterystykę częstotliwościową podnosząc poziom na skrajach pasma akustycznego i po polsku jest to funkcja kontur - tu nasze określenie wydaje się bardziej fortunne.
Biorąc pod uwagę specyfikę tego artykułu, zachęcamy Państwa do zgłaszania sugestii, które mogą służyć jego poszerzeniu.
GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA |
