 Historia procesorów
Procesory, bez nich byśmy obecnie zginęli.
Jestem z pokolenia które dorastało bez elektroniki. Za dzieciaka grało się w piłkę albo wymyślało się jakąś grę.
Kreatywność była w modzie. A teraz?
Ba, nawet telefonów nie było.
W ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat na rynku pojawiło się wiele rewolucyjnych i ważnych procesorów, które znacząco wpłynęły na rozwój komputerów.
W 1787 Antoine Lavoisier odkrył krzem, będący budulcem chipów do chwili obecnej.
Pierwszy układ scalony zbudowano w 1958, kiedy to Jack Kilby z Texas Instruments i Robert Noyce z Fairchild Semiconductor niezależnie od siebie zaprezentowali modele takich jednostek.
Moim idolem jest IBM POWER dla Apple Power Mac. Szczególnie Power Mac G4
Zaczynamy
Texas Instruments TMS100
To rodzina pierwszych mikrokontrolerów, czyli chipów, które można nazwać też „komputerami w chipie”. Stworzone w 1974 r. układy zwierały 4-bitową jednostkę centralną, pamięć ROM, pamięć RAM, a także linie wejścia i wyjścia. Model był wyjątkowy ze względu na fakt, że był produkowany masowo, dzięki czemu można było go nabyć już za około 2 dol. Przez 5 lat od premiery co roku sprzedawano po około 26 mln układów.
Intel 4004
Pierwszy na świecie komercyjny 4-bitowy mikroprocesor produkowany od 1971 r. Pierwotnie miał być stosowany w kalkulatorach, ale po przeprojektowaniu można było go programować. Jego taktowanie wynosiło 740 kHz, obsługiwał 46 instrukcji i miał 16 czterobitowych rejestrów. Był to pierwszy układ logiczny korzystający z technologii bramki krzemowej MOS. Powstało kilka różnych odmian tego produktu, a podstawowa kosztowała 60 dol.
Intel 8008
Pierwszy ośmiobitowy procesor wydany zaledwie 5 miesięcy po Intelu 4004. Był dostępny w dwóch wariantach o szybkości 500 kHz i 800 kHz. Mógł być wspierany przez 16 kB pamięci ROM i RAM, a przy tym oferował nawet czterokrotnie większą moc obliczeniową niż swój poprzednik. Ciekawostką może być to, że Intel 8008 napędzał pierwszy komercyjny mikrokomputer, jakim był francuski Micral N.
Zilog Z80
To zdecydowanie jeden z najważniejszych mikroprocesorów XX w. stworzony przez grupę byłych pracowników Intela. Jego dużą zaletą była zgodność programowa z Intel 8008 i łatwość programowania. Dlatego też układ był bardzo chętnie stosowany w kolejnych komputerach. Wśród nich były takie klasyki jak ZX Spectrum, Amstrad CPC, czy Commodore 128 (jako dodatkowy chip).
Intel 8086
Zaprojektowany w 1978 r. procesor 16-bitowy, który stał się protoplastą wszystkich jednostek bazujących na architekturze x86. Model ten taktowany był zegarem od 5 MHz do 10 MHz i produkowano go w technologii 4 µm. Chip miał ogromne znaczenie dla rozwoju procesorów, choć znacznie popularniejszy był jego obcięty wariant Intel 8088 z 8-bitową magistralą. Trafił on bowiem do komputerów IBM PC, stając się swego rodzaju standardem w branży.
MOS Technology 6502
Ośmiobitowy mikroprocesor, który zdobył zaskakująco dużą popularność i po części odpowiadał za sukces kultowych platform Atari 400, Atarii 800, Commodore PET, czy trzech pierwszych generacji komputerów Apple’a. Z tego chipu korzystało zresztą pewnie większość starszych graczy, mających konsole NES lub jej klony, takie jak Pegasus. Jego ogromną zaletą była cena, bo chip był sprzedawany za jedną szóstą tego, co trzeba było zapłacić za Intela 8080.
Motorola 68000
Motorola 68000 to 16/32-bitowy mikroprocesor CISC, który zadebiutował w 1979 r. i który jest produkowany do dziś. Jednostka stała się sercem kilku niezwykle znanych i popularnych komputerów, takich jak Atari ST, Commodore Amiga i Apple Macintosh. Jego konkurentem był wspomniany już wcześniej Intel 8088, od którego chip Motoroli był jednak wydajniejszy i bardziej zaawansowany technicznie.
ARM1
Pierwszy chip firmy Acorn przygotowany we współpracy z VLSI Technology, dający życie nowej architekturze sprzętowej. Przygotowana próbka pracowała z zegarem 6 MHz i szybko trafiła do komputera BBC Micro, gdzie służyła jako chip pomocniczy. Dzięki powstaniu tej jednostki możemy dzisiaj korzystać z niezwykle szybkich chipów w smartfonach, które przecież bazują na architekturze ARM.
Intel 80386 (i386)
Pierwszy 32-bitowy procesor x86 Intela, który stał się też odnośnikiem dla późniejszych jednostek AMD i Cyrixa (VIA). Chip oferował 32-bitową magistralę adresową i również 32-bitową magistralę danych, co wymuszało korzystanie ze sprzętu w pełni wspierającego architekturę 32-bitową. Obecnie większość osób może kojarzyć tę jednostkę pod nazwą i386. Warto zauważyć, że jej produkcja trwałą aż do września 2007 r., czyli prawie 22 lata.
IBM POWER1
Wielochipowy procesor 32-bitowy, superskalarany i dwudrożny, stworzony na bazie architektury RISC, stworzony do serwerów. Pierwsze modele taktowane były zegarem do 30 MHz. Jednostka dała początek popularnej linii POWER, z której wywodził się choćby chip Cell, napędzający konsolę PS3. Obecnie na rynku dostępna jest już rodzina POWER10 i nie wygląda, by IBM miał porzucić rozwój tego ISA.
AMD Am386
AMD Am386 to klon chipu Intel i386, od którego właściwie zaczął się rynkowy sukces AMD. W porównaniu do oryginalnego Intela 80386 model czerwonych oferował wyższe taktowanie na poziomie 40 MHz, a przy tym był lepiej wyceniony. Co ciekawe, jednostka ta mogła nigdy nie powstać, bo według Intela umowa z AMD nie obejmowała układów nowszych niż 80286, dlatego czerwoni rzekomo nie mogli jej produkować. Sąd decydował inaczej.
Intel Pentium
Pentium miał się oryginalnie nazywać 80586 lub i586, jednak ponieważ Intel nie mógł zarejestrować samych cyfr jako znaku towarowego, wybrano nazwę „Pentium”. Niemniej w pierwszych programach powstałych w tym czasie i w ich dokumentacji używano często nazwy „i586”. Nazwa wzięła się z greckiej cyfry „pięć” (πέντε ‘pente’), gdyż była to piąta generacja procesorów, i końcówki łacińskiej -ium.
Kultowy procesor wprowadzony przez Intela w 1993 r., bazujący na zupełnie świeżym projekcie mikroarchitektury P5. Pentium był bowiem pierwszą superskalarną jednostką x86 i równocześnie pierwszym superskalarnym procesorem produkowanym na masową skalę. Jego taktowanie zaczynało się od 60 MHz, a ostatnie wersje pracowały już z zegarem 300 MHz. Po 3 latach od premiery niebiescy wprowadzili Pentium MMX, wyposażony w nowy zestaw instrukcji MMX, większą pamięć podręczną i kilka innych usprawnień
Emotion Engine
Procesor napędzający konsolę PlayStation 2, który w dużej mierze przyczynił się do jej sukcesu. Zastosowano tutaj dwukierunkowy, superskalarny rdzeń bazujący na architekturze RISC z zestawem instrukcji MIPS III i wieloma instrukcjami MIPS-IV. W skład SoC wchodziła też jednostka przetwarzania wektorów, moduły zarządzania pamięcią i zestaw interfejsów. Początkowo taktowanie wynosiło 294 MHz, a w późniejszych wersjach podniesiono je do 299 MHz. Nie był to najnowocześniejszy układ, ale umożliwiał szybkie i wydajne tworzenie gier.
AMD Opteron
Pierwszy na świecie procesor wyposażony w zestaw instrukcji x86-64. Układ należał do serii produktów kierowanych na rynek serwerowy i został wydany w kwietniu 2003 r. Początkowo stosowano architekturę K8, ale z czasem rodzina Opteron doczekała się wielu innych wariantów. Ostatnie jednostki z tej serii pokazano w 2017 r., kiedy zastąpiły je modele z serii Epyc.
AMD Athlon Thunderbird
Pierwszy procesor, który przekroczył magiczną granicę 1000 MHz (1 GHz). W porównaniu do pierwszej edycji zmieniono choćby gniazdo – zamiast stosowania kartridża, użyto zwykłego socketu PGA. Rodzina Thunderbird ostatecznie zatrzymała się na zegarze 1,4 GHz i przez wielu jest bardzo dobrze wspominana. W październiku 2000 wprowadzono na rynek Athlon „C” z częstotliwością taktowania magistrali FSB 133 MHz (pozwalając na użycie pamięci DDR266), poprawiając wydajność tej wersji Athlona o około 10% w porównaniu z pierwszymi modelami Thunderbirda.
AMD Athlon 64
Był to pierwszy konsumencki procesor 64-bitowy, wydany kilka miesięcy po wspomnianym już wyżej Opteronie. Athlon 64 występował w kilku wersjach. Pierwsza dla komputerów niskobudżetowych obsługiwana przez płyty z gniazdem 754 (jednokanałowy kontroler pamięci, procesory wycofane z produkcji), dla zwykłych użytkowników na gniazdo 939 oraz dla entuzjastów, czyli seria FX (także gniazdo 939) i Athlon 64 X2 (posiadająca dwa rdzenie). W 2006 roku w sprzedaży pojawiła się wersja na podstawce AM2 posiadająca m.in. zintegrowany kontroler pamięci DDR2.
Intel Pentium M
Pentium M reprezentuje dużą zmianę filozofii Intela, nie jest to bowiem niskonapięciowa wersja Pentium 4, ale poważnie zmodyfikowany Pentium III (który z kolei wywodzi się od Pentium Pro). Pentium M został zoptymalizowany, aby zużywać jak najmniej prądu i wydzielać jak najmniej ciepła, co jest niezmiernie ważne w notebookach. Zużywając mniej energii, Pentium M jest taktowany znacznie wolniejszym zegarem niż współczesne mu Pentium 4, ale ma bardzo podobne osiągi, na przykład wersja Pentium M z zegarem 1,6 GHz osiąga, a w niektórych testach nawet prześciga, Pentium 4 „Northwood” z zegarem 2,4 GHZ (FSB 400 MHz, układ bez Hyper Threadingu). Seria była niezwykle ważna dla rozwoju przyszłych konstrukcji niebieskich, bo z niej wywodzi się rewolucyjna seria Core. Ostatnie modele Pentium M pracowały z zegarem do 2,26 GHz i były produkowane do 2008 r. – Wikipedia.
Athlon 64 X2
Pierwszy dwurdzeniowy procesor produkowany przez firmę AMD.
Zasadniczo procesor ten składa się z dwóch rdzeni procesora Athlon 64 połączonych razem na jednej kości z dodatkowymi układami logicznymi. Były produkowane w technologiach 90 i 65 nm SOI. Athlon 64 X2 był produkowany z czterema jądrami: Manchester, Toledo, Brisbane i Windsor.
Następcą linii procesorów „Athlon 64 X2” została linia „Athlon X2”, z której nazwy usunięto „64”. Krok ten był konsekwencją tego, iż firma AMD wykorzystywała wtedy architekturę 64-bitową we wszystkich produkowanych i planowanych procesorach.
Intel Core
Nazwa serii procesorów firmy Intel znanych wcześniej pod nazwą kodową Yonah wprowadzona na rynek 5 stycznia 2006. Seria „Core” zastępuje rodzinę procesorów Pentium M opartą na tej samej mikrotechnologii.
Do wyboru mieliśmy układy Core Solo i Core Duo. Dodano pełne wsparcie dla instrukcji SSE3 i NX bit, ale przede wszystkim zapewniono dostępność do dwóch wydajnych rdzeni. Core Duo był pierwszym procesorem Intela, który trafił do produktów Apple Macintosh. Co ważne, nie było desktopowych wersji chipu – te pojawiły się dopiero po premierze Core 2 Duo.
Intel Core i7
Pierwsza generacja procesorów firmy Intel oparta na architekturze x86-64, premiera układu miała miejsce 3 listopada 2008 roku. Wykorzystuje ona mikroarchitekturę procesora o nazwie Nehalem. Jest to następca układów Intel Core 2 Duo i Intel Core 2 Quad z rdzeniem Penryn.
Przygotowane wtedy modele o nazwie kodowej Bloomfield zaprojektowano z myślą o podstawce LGA1366. Były to też pierwsze desktopowe układy z trzykanałowym kontrolerem DDR3. W późniejszym czasie modele Core i7 trafiły do tańszych platform klienckich, gdzie nadal są rozwijane.
AMD APU – Llano
Projekt AMD Fusion rozpoczął się w 2006 roku w celu opracowania układu scalonego, który łączy procesor z kartą graficzną na jednej matrycy. AMD uczyniło kluczowy krok w kierunku realizacji takiej wizji, kiedy w 2006 r. nabyło producenta chipsetu graficznego ATI. Platforma zawierała rdzenie procesora K10 i procesor graficzny Radeon z serii HD 6000 na tej samej matrycy w gnieździe FM1. APU dla urządzeń małej mocy ogłoszono jako platformę Brazos, opartą na mikroarchitekturze Bobcat i procesorze graficznym z serii Radeon HD 6000 na tej samej matrycy.
Wyprodukowanie tego typu chipu miało gigantyczny wpływ na rynek, bo APU trafiło nie tylko do komputerów i notebooków, ale nadal jest centralnym chipem w konsolach Sony i Microsoftu.
APU pierwszej generacji do komputerów stacjonarnych i laptopów o nazwie kodowej Llano ogłoszono 4 stycznia 2011 r. na wystawie CES w 2011 roku w Las Vegas,
AMD Ryzen 1800X
Seria wielordzeniowych procesorów firmy AMD dla komputerów stacjonarnych i laptopów opartych na mikroachitekturze Zen. Wraz z procesorami wprowadzono nowe gniazdo AM4. Pierwsze procesory z tej serii miały premierę 2 marca 2017 roku. W AMD zdecydowali się na budowę procesora z chipsetów, dzięki czemu możliwe było tworzenie bardzo rozbudowanych, a przy tym stosunkowo tanich w produkcji układów. Obecnie na rynku dostępna jest już linia Ryzen 5000, wykorzystująca mikroarchitekturę Zen 3.
Apple M1
Czip firmy Apple oparty na architekturze ARM, stworzony jako procesor i procesor graficzny dla komputerów z serii Macintosh i tabletów iPad Pro.
Został oparty na architekturze ARM, znanej z urządzeń mobilnych, i jest pierwszym tego typu procesorem dla komputerów z serii Macintosh. Jest to pierwsza zmiana architektury w tych urządzeniach od czasu porzucenia architektury PowerPC na rzecz procesorów firmy Intel w 2006 roku.
Stanowi jednostkę centralną nowszych modeli komputerów typu Macintosh.
Intel Core i9-12900K
Core i9-12900K jest pierwszym desktopowym procesorem, charakteryzującym się budową hybrydową. Intel połączył ze sobą pakiety słabszych i mocniejszych rdzeni (Gracemont z Golden Cove), tworząc najwydajniejszy procesor kliencki na rynku. To również pierwszy chip wspierający interfejs PCIE 5.0 i pamięci DDR5.
©® GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA |
