"Geometria, to jest miernicka nauka" (1566)
rys. 12. "Geometria, to jest miernicka nauka"
Jest to pierwsza książka techniczna napisana po polsku. Autorem napisanego w 1566 roku podręcznika jest Stanisław Grzepski.
W owych czasach wśród wykształconych ludzi obudziła się miłość do własnego kraju, narodu i języka. To właśnie patriotyzm sprawił, że Grzepski obdarzył Polskę pierwszym podręcznikiem miernictwa napisanym w języku ojczystym. Na tle zawiłego, nierzadko mętnego języka, jakim pisano za owych czasów uczone dzieła, wykład Grzepskiego jest wzorem prostoty i jasności. Dlatego książka trafiła do szerokich mas ówczesnego społeczeństwa polskiego.
Świadectwo słynnego polskiego matematyka XVII stulecia Jana Brożka głosi:
"Jestem synem rolnika . gdy ojciec mój , człek poczciwy, który był zarazem nauczycielem moim, widział, iż mnie niewielka pomoc z roli czeka, dawał mi w domu początki nauki, jako też i geometrii, których się sam nauczył z polskiej książki Stanisława Grzepskiego".
Grzepski z całą świadomością pisał podręcznik praktyczny. Przeszło połowa książki przypada na praktyczne miernictwo, poprzedzone wiadomościami wstępnymi z geometrii elementarnej. Już w tych wiadomościach wstępnych uderza śmiała próba wprowadzenia słownictwa polskiego. Tak więc "powierzchnię' nazywa Grzepski "zwierzchnością", "kąt ostry" - "kątem kończastym", "rozwarty" - "tępym" itd. Była to pierwsza próba, słownictwa polskiego właściwie nie było i musiał te słowa tworzyć właściwie z niczego. Wielką jego zasługą jest to, że zwrócił uwagę na możliwość posługiwania się terminologią polską w technice.
Władał on znakomicie mową ojczystą, toteż jego jasne, pełne prostoty pisanie, może i dziś służyć za wzór, jak należy pisać książki techniczne dla masowego czytelnika.
Po elementarnych wiadomościach z geometrii elementarnej podaje sposoby pomiarów prostych pól. Nie utrudnia życia zbyt dokładną wartością liczby - stosunku obwodu koła do średnicy - podając Archimedesowi stosunek 22:7.
W dalszej części czytelnik otrzymuje informacje z nauki o mierzeniu wysokości, dalekości i głębokości przy użyciu "dyoptry" lub za pomocą cienia albo metodami opartymi na podobieństwie figur.
Bardzo obszerny jest rozdział o miarach ówczesnych, czyli morgu, włóce i łanie. Pod względem jasności wykładu jest to najlepsza część podręcznika.
Autor doskonale rozumie zadanie swojego dzieła, które było przede wszystkim zbiorem wiadomości potrzebnych w praktyce, a po za tym miało ułatwić chętnym dalsze studia w zakresie miernictwa.
Jego wielką zasługą było rozpowszechnienie narzędzi mierniczych, do czego przyczyniła się właśnie "Geometria".
GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA |