Grzepski Stanisław
(1524-1570)
Urodził się w 1524 roku na Mazowszu. Od najmłodszych lat odda się studiom języków starożytnych, najpierw łaciny, a później greki i hebrajskiego, który opanował w stopniu zdumiewającym. W Akademii Krakowskiej uzyskuje tytuł bakałarza. Nie przekroczywszy czterdziestego roku życia uzyskuje pierwsze stopnie naukowe, a niebawem zostaje profesorem akademii.
Pierwsza jego praca bynajmniej nie zapowiada, iż jej autor zainteresuje się miernictwem. Jest to specjalne opracowanie "Dwóch poematów Grzegorza Nazyanzeńskiego" z tekstem greckim i obszernym komentarzem Grzepskiego po łacinie.
W 1568 roku wychodzi w Antwerpii dzieło Grzepskiego o starożytnej monecie hebrajskiej. W jednej z książek XIX stulecia jakiś bezimienny biograf Grzepskiego rozwodzi się szeroko nad rozległą wiedzą tego wielkiego znawcy łaciny, greki i hebrajszczyzny, wychwala także jego skromność i prostotę w życiu codziennym oraz dobroć.
Jakże więc się stało, że ten wybitny humanista, znawca języków starożytnych, pisze "Geometria, to jest Miernicka Nauka"?
Wśród ludzi wykształconych obudziła się bowiem w owych czasach miłość do własnego kraju, narodu i języka. To właśnie patriotyzm sprawił, że Grzepski obdarzył Polskę pierwszym podręcznikiem miernictwa napisanym w języku ojczystym. Na tle zawiłego, nierzadko mętnego języka, jakim pisano za owych czasów uczone dzieła, wykład Grzepskiego jest wzorem prostoty i jasności. Dlatego książka trafiła do szerokich mas ówczesnego społeczeństwa polskiego.
Świadectwo słynnego polskiego matematyka XVII stulecia Jana Brożka głosi:
"Jestem synem rolnika . gdy ojciec mój , człek poczciwy, który był zarazem nauczycielem moim, widział, iż mnie niewielka pomoc z roli czeka, dawał mi w domu początki nauki, jako też i geometrii, których się sam nauczył z polskiej książki Stanisława Grzepskiego".
Grzepski z całą świadomością pisał podręcznik praktyczny. Przeszło połowa książki przypada na praktyczne miernictwo, poprzedzone wiadomościami wstępnymi z geometrii elementarnej. Już w tych wiadomościach wstępnych uderza śmiała próba wprowadzenia słownictwa polskiego. Była to pierwsza taka próba, słownictwa polskiego właściwie nie było i musiał te słowa tworzyć właściwie z niczego. Wielką jego zasługą jest to, że zwrócił uwagę na możliwość posługiwania się terminologią polską w technice.
Władał on znakomicie mową ojczystą, toteż jego jasne, pełne prostoty pisanie, może i dziś służyć za wzór, jak należy pisać książki techniczne dla masowego czytelnika.
Po elementarnych wiadomościach z geometrii elementarnej podaje sposoby pomiarów prostych pól. Nie utrudnia życia zbyt dokładną wartością liczby - stosunku obwodu koła do średnicy - podając Archimedesowi stosunek 22:7. W dalszej części czytelnik otrzymuje informacje z nauki o mierzeniu wysokości, dalekości i głębokości przy użyciu "dyoptry" lub za pomocą cienia albo metodami opartymi na podobieństwie figur.
Bardzo obszerny jest rozdział o miarach ówczesnych, czyli morgu, włóce i łanie. Pod względem jasności wykładu jest to najlepsza część podręcznika.
Autor doskonale rozumie zadanie swojego dzieła, które było przede wszystkim zbiorem wiadomości potrzebnych w praktyce, a po za tym miało ułatwić chętnym dalsze studia w zakresie miernictwa.
Jego wielką zasługą było rozpowszechnienie narzędzi mierniczych, do czego przyczyniła się właśnie "Geometria".
Grzepski był człowiekiem znanym i poważnym. Współcześnie nazywa go "filozofem z życia i obyczaju".
Zmarł w Krakowie 1 grudnia 1570 roku.
GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA |
