 HISTORIA SŁOWACJI - CHRONOLOGIA
Wiek: IX, X, XI, XII, XIII, XIV, XV, XVI, XVII, XVIII, XIX, XX
V wiek – przybycie plemion słowiańskich na ziemie obecnej Słowacji
448 – pierwsza wzmianka (rzymskiego dyplomaty Priskosa) o Słowianach nad Dolnym Dunajem
Ok. 623 – 658 – tzw. Państwo Samona, powstałe w wyniku zwycięskiego powstania ludności słowiańskiej przeciw Awarom, uznawane za pierwsze państwo słowiańskie. Z centrum w obecnej południowo-zachodniej Słowacji, na południowych Morawach i w Dolnej Austrii
Koniec VIII wieku – osłabienie Chanatu Awarskiego
Przełom VIII i IX wieku – powstanie Księstw Morawy i Nitry
Początek IX wieku
– początek chrystianizacji w Księstwie Nitry
– książę Pribina buduje w Nitrze pierwszy murowany chrześcijański kościół w Księstwie Nitry
822 – przyjęcie chrześcijaństwa na Morawach za pośrednictwem państwa Franków
828 – poświęcenie kościoła w Nitrze przez biskupa salzburskiego Adalrama
ok. 833 – włączenie Księstwa Nitry do Księstwa Morawskiego przez Mojmira I, początek Państwa Wielkomorawskiego
846 – interwencja wojsk Ludwika Niemieckiego w Księstwie Wielkomorawskim, śmierć Mojmira, początek panowania Rościsława
855 – militarna interwencja Ludwika Niemieckiego na Morawach zakończona niepowodzeniem
862 – Rościsław zwraca się do cesarza bizantyjskiego Michała II z prośbą o pomoc w chrystianizacji kraju.
Lato 863 – Przybycie na Wielkie Morawy misjonarzy Konstantyna (Cyryla)
i Metodego, początek chrystianizacji w obrządku słowiańskim, początek używania na Wielkich Morawach języka staro-cerkiewnosłowiańskiego
864 – wojna Wielkich Moraw z Państwem Wschodniofrankjiskim, Rościsław uznaje zwierzchność Ludwika Niemieckiego
867 – podróż Konstantyna i Metodego do Rzymu
867/868 – zgoda papieża Hadriana II na używanie języka staro-cerkiewnosłowiańskiego jako języka liturgicznego w Księstwie Wielkomorawskim
869 – śmierć Konstantyna w Rzymie
870
– Rościsław zdradzony przez swojego bratanka Świętopełka, wydany Frankom i oślepiony
– Metody wyświęcony przez papieża Hadriana II na misyjnego arcybiskupa Panonii i Wielkich Moraw oraz mianowany legatem papieskim
– uwięzienie Metodego, podczas jego podróży do Wielkich Moraw, przez biskupów bawarskich
871 – 894 – rządy Świętopełka (słow. Svätopluk) w Państwie Wielkomorawskim. Przyłączenie przez Świętopełka nowych terytoriów: Kraju Wiślan (ok. r. 874), Śląska (ok. 880), Panonii (obecnych Węgier, ok. 881 – 884), Czech (888 – 890), Łużyc (890)
872 – dwie wyprawy frankijskie przeciw Wielkim Morawom, obie odparte
874 – układ pokojowy między Świętopełkiem, a Ludwikiem Niemieckim, początek ekspansji Państwa Wielkomorawskiego
880 – podróż Metodego do Rzymu, wzięcie w opiekę, przez papież Jana VIII, Świętopełka i jego Państwa, wyświęcenie Wichinga, mnicha benedyktyńskiego ze Szwabii, na biskupa Nitry
883 – 893 – przerywane rozejmami wojny Świętopełka z królem wschodniofrankijskim Arnulfem z Karyntii
884 – Wiching pozbawiony przez Metodego biskupiej godności z powodu intryg przeciw Metodemu i obrządkowi słowiańskiemu
885 – śmierć Metodego, jego następcą Gorazd
886 – prześladowania zwolenników liturgii słowiańskiej przez Wichinga, przywróconego na tron biskupi
887 – wygnanie uczniów Konstantyna (Cyryla) i Metodego Wielkich Moraw
894 – śmierć Świętopełka I, początek rozpadu Wielkich Moraw
898 – 899 – konflikt między synami Świętopełka: Wojmirem II i Świętopełkiem II
899 – 900 – zajęcie Księstwa Panońskiego przez Węgrów
906 – klęska wojsk Wojmira II w bitwie z Węgrami
907 – bitwa pod Bratysławą między wojskami bawarskimi i węgierskimi, udział wojsk wielkomorawskich po obu stronach, upadek Państwa Wielkomorawskiego
920 – początek przenikania Węgrów na tereny obecnej południowej Słowacji
955 – klęska Węgrów w bitwie na Lechowym Polu, początek osadzania się Węgrów w Kotlinie Panońskiej i w obecnej południowej Słowacji
Ok. 1000 – koronowanie Stefana na pierwszego króla Węgier, utworzenie arcybiskupstwa w Ostrzyhomiu
Ok. 1001 – 1002 – podporządkowanie obszaru Słowacji przez Bolesława Chrobrego (Księstwo Nitry podporządkowane Państwu Piastów do ok. 1029 r.)
Ok. 1029 – podporządkowanie Słowacji przez króla Węgier Stefana I
1031 – 1032 – śmierć polskiego pustelnika Andrzeja-Świerada, późniejszego świętego i patrona Nitry, diecezji nitrzańskiej i młodzieży słowackiej
Ok. 1034 – zamordowanie na Skałce koło Trenczyna mnicha i pustelnika Benedykta, późniejszego świętego i patrona Diecezji Nitrzańskiej, ucznia Andrzeja -Świerada
Ok. 1100 – odnowienie biskupstwa Nitry przez Króla Węgier Kolomana
1108 – zniesienie statusu Księstwa Nitry jako udzielnego księstwa
Ok. połowy XII wieku – arabski podróżnik i geograf Al Idrisi wspomina w swoim opisie krajów europejskich Królestwo Węgier. Opisuje Nitrę i Bratysławę jako duże i ludne miasta.
XII – XIII wiek – osadnictwo niemieckie na terenach słowackich (zwłaszcza na Spiszu, w okolicach Bratysławy, w środkowej Słowacji)
1189 – zatrzymanie się wojsk II wyprawy krzyżowej pod wodzą Fryderyka Barbarossy na polach pod Bratysławą
Ok. 1190 – pojawienie się po raz pierwszy (na srebrnych denarach króla Węgier Beli III) dwuramiennego krzyża – obecnie symbolu Węgier i Słowacji
1238 – przyznanie praw miejskich Trnawie jako pierwszej osadzie na Słowacji
1241 – najazd Tatarów na Węgry, spustoszenie południowo-zachodniej Słowacji; początek budowy wielu zamków na ziemiach słowackich
Początek XIV wieku – wygaśnięcie rodu węgierskich Arpadów, kryzys w Królestwie Węgier, powstanie na Słowacji lokalnych magnackich państw: Państwa Matúša Čáka, „Pana Wagu i Tatr”, w zachodniej i środkowej Słowacji i państwa Amadeja Aby we wschodniej Słowacji
1340 – przyznanie przez króla Węgier Karola Roberta praw miejskich Turczańskiemu Świętemu Martinowi (późniejszy Martin)
1381 – wydanie przez króla Węgier Ludwika I dokumentu Privilegium pro Slavis, zabezpieczającego interesy słowackiej/słowiańskiej ludności Żyliny w radzie miejskiej opanowanej przez mieszczan niemieckich
8 listopada 1412 – umowa między Władysławem Jagiełłą i Zygmuntem Luksemburskim, pożyczka 37000 kup groszy praskich od Jagiełły w zamian za tzw. zastaw spiski: Stara Lubowla, Podoliniec, Gniazda i 13 miast spiskich pod władaniem królów polskich
1428 – wtargnięcie wojsk husyckich taborytów do południowo-zachodniej Słowacji, spalenie przedmieść Bratysławy
1430 – trzydniowa bitwa pod Trnawą między husytami i wojskami węgierskimi, zwycięstwo husytów, ale okupione ciężkimi stratami
Wrzesień – listopad 1431 – wtargnięcie husytów na zachodnią Słowację,
Czerwiec 1432 – zdobycie Trnawy przez husytów (pod ich panowaniem do 1435)
Marzec – październik 1434 – wielka przebudowa zamku w Bratysławie na polecenie króla Zygmunta Luksemburskiego
1440 – 1453 –okupacja części Słowacji przez wojska Czecha Jána Jiskry, najemnika w służbie Habsburgów w wojnie o tron węgierski między Habsburgami i Jagiellonami
1447 – 1467 – działania na Słowacji tzw. Bratrików, zbiegów z wojska Jána Jiskry, kultywujących tradycje husyckie
1465 – ustanowienie, staraniem króla Macieja Korwina, Academii Istrapolitany w Bratysławie (węg. Pozsony), pierwszego uniwersytetu na ziemiach słowackich (działał do ok. 1490 r.)
1467 – bitwa pod Wielkimi Kostolanami, w zachodniej Słowacji, zdobycie ostatniego taboru Bratrików na Słowacji przez wojska Macieja Korwina
1474 – ukończenie głównego gotyckiego ołtarza w Katedrze Św. Elżbiety w Koszycach
1487 – zjazd w Koszycach przedstawicieli siedmiu górnowęgierskich miast górniczych w celu ustalenia jednolitego prawa górniczego
Sierpień 1494 – pogromy Żydów w Trnawie z powodu plotki o rytualnym mordzie na chrześcijańskim chłopcu
1526 – klęska wojsk węgierskich pod Mohaczem, śmierć króla Władysława Jgiellończyka
1526 – 1538 – wojna o koronę węgierską między Ferdynandem I Habsburgem, a Janem Zápolyą
1531 – rywalizacja między dwoma spiskimi miastami Lewoczą i Kieżmarkiem zakończona konfliktem zbrojnym (tzw. wojna miast)
1536 – przeniesienie sejmu węgierskiego (stanów generalnych) do Bratysławy (do 1848 r.)
1541 – zdobycie Budy przez wojska tureckie, podział Królestwa Węgier na część należącą do Habsburgów, zabór turecki i Siedmiogrów, Słowacja w obrębie tzw. Królewskich Węgier, pod panowaniem Habsburgów
1543 – zdobycie przez Turków Ostrzyhomia, przeniesienia siedziby Arcybiskupa Ostrzyhomskiego do Trnawy
1545 – 1546 – budowa twierdzy w Nowych Zamkach
1550 – wielki pożar w Lewoczy, spłonięcie większości domostw, ratusza i biblioteki
1575 – zdobycie przez Turków zamków Modry Kamień, Divie i Drienov
1581 – wydanie w Bardiowie (słow. Bardejov) pierwszej słowackiej drukowanej książki – małego katechizmu dla Luteran
1590 – wybuch pożaru w Bratysławie w wyniku trzęsienia ziemi, spłonięcie 320 domostw
Początek XVII wieku – założenie kościoła luterańskiego (ewangelickiego) na Słowacji
1600 – Ján Jessenius, lekarz słowackiego pochodzenia, przeprowadził w Pradze pierwszą publiczną sekcję zwłok w Europie Środkowej
1604 –1606 – węgierskie powstanie Bočkaja, pierwsze z szeregu antyhabsburskich powstań na ziemiach słowackich (powstania kuruców)
1619 – 1626 – walki na Słowacji podczas antyhabsburskiego powstania Gabriela Betleja, księcia Siedmiogrodu
1621 – egzekucja w Pradze Jána Jesseniusa i innych 26 oskarżonych o udział w czeskim powstaniu stanowym
1635 – założenie jezuickiego Uniwersytetu w Trnawie (do
1643 – 1645 – walki na Słowacji podczas antyhabsburskiego powstania księcia Siedmiogrodu Jerzego I Rakoczego
1663 – zdobycie przez wojska tureckie Nowych Zamków, czasowe opanowanie zachodniej Słowacji przez Turków (do 1683 r.)
1665 – początek budowy twierdzy obronnej Leopoldów nad Wagiem
1666 – 1670 – antyhabsburskie sprzysiężenie magnatów (tzw sprzysiężenie Wesselényiego)
1672 – zdobycie Zamku Orawskiego przez kurucki oddział Gašpara Piko
1673 – 1675 – sądowe procesy protestantów w Bratysławie
1678 – 1685 – powstanie Imre Tököly’ego
1682 – przyznanie Imre Tököly’emu przez sułtana Mehmeda IV tytułu „Króla Górnych Węgier”
1692 – budowa w Trnawie pierwszego murowanego teatru na Węgrzech
1703 – 1711 – powstanie Franciszka II Rakoczego
1709 – 1714 – epidemia morowa na Słowacji i w całych Węgrzech
18 marca 1713 – egzekucja w Liptowskim Świętym Mikulaszu zbójnickiego przywódcy Juraja Jánošika
1718 – wydanie w Trnawie pierwszej księgi kazań napisanej w kulturowej wersji języka słowackiego (w wariancie zachodniosłowackim) przez Alexandra Máčaja
1728 – wydanie w Puchowie pierwszej rozprawy politycznej w obronie narodu słowackiego „Maurices…” napisanej po łacinie przez księdza Jána Baltazára Magina
1735 – ukończenie zdobienia głównego ołtarza katedry w Bratysławie przez rzeźbiarza Rafaela Donnera
1739 – 1742 – morowa epidemia na Słowacji
1755 – ukończenie przez Hugona Gavloviča napisanego w dialektalnej formie słowackiego poematu dydaktyczno-refleksyjnego Valaská škola, mravúv stodola
1756 – 1758 – epidemia czarnej ospy na Słowacji
1761 – 1765 – przebudowa zamku w Bratysławie
28 czerwca 1763 – trzęsienie ziemi w Bratysławie, Komarnie i Budzie
1769 – wojska austriackie zajmują obszary pod kontrolą Polski na Spiszu (tzw. zastaw spiski)
5 listopada 1772 – przyłączenie do Królestwa Węgier zastawu spiskiego
30 sierpnia 1780 – śmierć Štefana Romualda Hadbavný’ego, językoznawcy, autora tłumaczenia Pisma Świętego z łaciny na kulturowy słowacki i słownika słowacko-łacińskiego
1783 – pierwsza powieść słowacka, napisana w niekodyfikowanym zachodnim wariancie słowackiego, „Przygody i doświadczenia kawalera René” (słow. René mládenca príhody a skúsenosti) Josefa Ignaca Bajzy
– początek wydawania pierwszej gazety słowackiej – „Preszburskie wiadomości” (Prešpurské noviny)
1783 – 1787 – wydawanie w Bratysławie gazety „Preszburskie wiadomości” redagowanej w słowkizowanej czeszczyźnie
1784
– wydanie napisanej po łacinie pracy Juraja Sklenára „Najstarsze położenie Wielkiej Morawy i pierwszy atak na nią Madziarów”, w której Państwo Wielkomorawskie zostało określone jako słowackie królestwo
– zarządzenie Józefa II o ustanowieniu niemieckiego językiem urzędowym w całej monarchii
1 czerwca – otwarcie, na mocy rozporządzenia cesarza Józefa II, katolickiego Seminarium Generalnego na zamku w Bratysławie (Preszburgu)
8 października – wizyta cesarza Józefa II w Seminarium Bratysławskim, zachęcanie studentów przez cesarza dożywania, oprócz niemieckiego, również ich języka ojczystego
1785
– utworzenie przez studentów Seminarium w Bratysławie koła filologicznego „Towarzystwo kultywowania języka słowackiego”
– początek wydawania przez Ondreja Plachý’ego w Turczańskim Świętym Martinie pisanej w tzw. biblijnej czeszczyźnie gazety „Stare wiadomości sztuki literackiej”, organu towarzystwa Erudita Societas Slavica
1787 – pierwsza kodyfikacja języka słowackiego przeprowadzona przez Antona Bernoláka (tzw. kodyfikacja bernolakowska), początek tzw. ruchu bernolakowskiego, propagującego język w postaci skodyfikowanej przez A. Bernoláka; wydanie napisanej przez A. Bernoláka „Rozprawy filologiczno-krytycznej o literach Słowaków”
1789 – wydanie pierwszego dzieła literackiego w słowaczyźnie bernolakowskiej – „Poufnej umowa między mnichem i diabłem” Juraja Fándly’ego
1790
– ustawa wspierająca język węgierski w Królestwie, zaprowadzająca w przyszłości nauczanie węgierskiego we wszystkich gimnazjach
– wielki pożar w Trenczynie, zniszczenie większości zabudowy miasta
1791 – wydanie „Etymologii Słów słowackich” A. Bernoláka
1792 – założenie w Trnawie Słowackiego Towarzystwa Naukowego (inaczej: Towarzystwa Sztuki Literackiej), skupiającego zwolenników ruchu bernolakowskiego
1794 – początek działania tajnego towarzystwa węgierskich jakobinów, których program polityczny zakładał stworzenie federacji, w ramach której Słowacy mieli posiadać własne terytorium, sejm i urzędowy język słowacki
1795 – rozprawa węgierskich jakobinów w Budzie, skazanie na śmierć większości działaczy ruchu
1802 – otwarcie katedry języka i literatury czesko-słowackiej w liceum ewangelickim w Bratysławie dzięki finansowemu wsparciu Stjepana Stratimiroviča, metropolity serbskiej cerkwi
1805
– zezwolenie na używanie języka węgierskiego w sądach wydane przez węgierski sejm obradujący w Bratysławie
27 listopada – zajęcie na 3 dni Bratysławy przez wojska napoleońskie
26 grudnia – podpisanie pokoju między Francją, a Austrią w Pałacu Prymasowskim w Bratysławie (pokój w Preszburgu)
26 czerwca 1809 – zajęcie Bratysławy przez wojska napoleońskie po kilkutygodniowym oblężeniu
– wysadzenie w powietrze Zamku Devín przez wycofujące się wojska napoleońskie
28 maja 1811 – pożar na zamku bratysławskim, spłonięcie głównego pałacu i pałacu Terezianum
1818 – 1820 – niepokoje społeczne na tle socjalnym w okolicach miasta Malacky w zachodniej Słowacji
1820 – przeniesienie siedziby arcybiskupstwa z Trnawy do Ostrzyhomia
1823 – utworzenie towarzystwa czesko-słowiańskiego przez studentów teologii ewangelickiej w Wiedniu
1830 – początek przyjmowania w węgierskim sejmie ustaw o języku, faworyzujących język węgierski kosztem, m.in., słowackiego
1831 – powstanie chłopskie na wschodniej Słowacji
1832 – ustanowienie węgierskiego językiem urzędowym w sądach
1833 – wydanie w Trnawie „Świętopełka” Jána Hollý’ego, pierwszej słowackiej epopei
1836
24 kwietnia– wycieczka na Zamek Devín członków studenckiego Towarzystwa Czesko-Słowiańskiego (m.in. Ľ. Štúr, J. Hurban, M. Hodža)
2 maja – zaakceptowanie przez cesarza Ferdynanda I ustaw sejmu węgierskiego stanowiących, m.in. o szerszym użyciu języka węgierskiego w życiu publicznym
1839 – obrady węgierskiego sejm, który poszerzył uprawnienia języka węgierskiego: m.in. wprowadził węgierski do urzędów państwowych i szkół wszystkich stopni
11-16 lipca 1843 – spotkanie w parafii w miejscowości Hlboké (zachodnia Słowacja): początek nowej kodyfikacji języka słowackiego, tzw. kodyfikacji szturowskiej (od jej głównego autora, Ľudoviťa Štura)
8 października 1843 – wydanie zakazu wykładania przez Ľudoviťa Štura w katedrze mowy i literatury czeskosłowackiej w liceum ewangelickim w Bratysławie
1844
5-6 marca – opuszczenie liceum ewangelickiego w Bratysławie przez 22 studentów w proteście przeciw odwołaniu Ľudoviťa Štura
Sierpień – założenie związku literacko-kulturalnego Tatrín w Liptowskim Świętym Mikulaszu
Listopad – przyjęcie przez węgierski sejm ustawy o wprowadzeniu węgierskiego jako języka urzędowego w sprawach publicznych, w sądownictwie i w sejmie
1 sierpnia 1845 – wydanie pierwszego numeru „Słowackich wiadomości narodowych” z dodatkiem literackim „Orzeł Tatrzański”
21 grudnia 1847 – ogłoszenie przez Ľ. Štura, jako posła na sejm węgierski z miasta Zvolen, słowackiego programu politycznego: żądanie praw narodowych dla Słowaków, zniesienia poddaństwa, równości przed prawem
1848
13 marca
– opuszczenie sejmu przez Ľ. Štura w proteście przeciw działaniu węgierskiej większości
– wybuch powstania w Wiedniu
28 marca – odczytanie na zgromadzeniu w Liptowskim Św. Mikulaszu tzw. „Żądań Liptowskich”: postulat nieograniczonego używania języka słowackiego na ziemiach słowackich, uznania Słowaków za naród i słowackiej reprezentacji na sejmie węgierskim
Kwiecień – wydanie przez J.M. Hurbana w Wiedniu ulotki „Bracia, Słowacy!”: apel do słowackich patriotów o zwoływanie regionalnych zgromadzeń i wydawanie petycji na wzór „Żądań Liptowskich”
11 kwietnia – podpisanie przez króla Węgier Ferdynanda V (cesarza austriackiego Ferdynanda I) w Bratysławie tzw. Ustaw Marcowych: koniec feudalizmu na Węgrzech
10-11 maja – spisanie i ogłoszenie petycji „Żądania narodu słowackiego” (słow. Žiadosti slovenského národa), słowackiego programu narodowego: postulat autonomii Słowacji w ramach Królestwa Węgier, nadania językowi słowackiemu statusu języka urzędowego i wyznaczenia granicy etnograficznej
Czerwiec – udział Ľ. Štura, J.M. Hurbana i M.M. Hodžy w zjeździe słowiańskim w Pradze
Wrzesień
– początek ofensywy wojsk austriackich przeciw węgierskiemu rządowi Lajosa Batthyány
– założenie w Wiedniu Słowackiej Rady Narodowej (słow. Slovenkja Narodni Rada), pierwszego organu politycznego Słowaków, na czele z Ľ. Šturem, M. M. Hodžą i J. M. Hurbanem
– wybuch powstania narodowego w zachodniej Słowacji skierowanego przeciw panowaniu węgierskiemu: pierwsze samodzielne zbrojne wystąpienie Słowaków w historii nowożytnej
– ogłoszenie przez Ľ. Štura, w imieniu Słowackiej Rady Narodowej, niezależności Słowacji od rządu węgierskiego
1848 – 1849 – walki armii cesarskiej z wojskami węgierskimi. Udział jednostki ochotników słowackich (słowacki korpus ochotniczy)u boku sił habsburskich
1849
Maj – wkroczenie wojsk rosyjskich na Orawę: początek rosyjskiej interwencji przeciw węgierskiemu powstaniu
Lipiec – początek wydawania w Wiednie „Wiadomości Słowackich”, oficjalnego organu dla ziem słowackich, wydawanego w języku skodyfikowanym przez Ľ. Štura
Sierpień – kapitulacja wojsk węgierskich przed oddziałami rosyjskimi
Wrzesień – upublicznienie przez członków słowackiego ruchu narodowego memorandum z żądaniami oddzielenia Słowacji od Węgier i przyznania jej statusu oddzielnego kraju w ramach Cesarstwa Austriackiego
Listopad – uroczyste rozwiązanie słowackiego korpusu ochotniczego w Bratysławie
Grudzień – biblijna czeszczyzna językiem niskich urzędów i szkół na Słowacji (na mocy decyzji ministerstwa spraw wewnętrznych Alexandra Bacha, za radą Jána Kollára)
1852 – reforma hodżowsko-hattalowska języka słowackiego (dalszy ciąg reformy szturowskiej); wydanie „Zwięzłej gramatyki słowackiej” Martina Hattali
1 września 1859 – wydanie przez cesarza Franiczka Józefa I (wg pomysłu Karola Kuzmaný’ego) Patentu Protestanckiego: ustanowienie autonomii kościołów protestanckich (ewangelickiego i kalwińskiego) na Węgrzech i państwowego nadzoru nad nimi” ograniczenie madziaryzacji w kościołach protestanckich na Słowacji
1861
6-7 czerwca – zgromadzenie narodowe Słowaków w Turczańskim Świętym Martinie, przyjęcie Memorandum Narodu Słowackiego: żądanie równości dla wszystkich narodów Królestwa Węgier, oddzielenia Słowacji z Korony Świętego Stefana pod nazwą „Górnowęgierski Okręg Słowacki”, wybór słowackiego Komitetu Narodowego na czele z JánemFranciscim
12 grudnia – audiencja u cesarza Franciszka Józefa w Wiedniu delegacji słowackich działaczy nardowoych, przedstawienie cesarzowi postulatów Memorandum Narodu Słowackiego
1863
– obchody tysiąclecia przybycia Świętych Konstantyna i Metodego do Państwa Wielkomorawskiego
4 sierpnia – utworzenie Macierzy Słowackiej (Slovenská Matica) w Turczańskim Świętym Martinie
1867
– porozumienie austriacko-węgierskie, początek Austro-Węgier. Słowacja częścią Krajów Korony Świętego Stefana (tzw. Zalitawii)
– nasilenie się madziaryzacji na Słowacji
6 grudnia 1868 – wydanie przez cesarza tzw. ustawy narodowej, regulującej położenie narodów Austro-Węgier. Ustanowienie zasady istnienia jednolitego politycznego narodzu węgierskim i zasady równoprawności wszystkich obywateli państwa: otwarcie drogi do madziaryzacji
Październik 1869 – skazanie przez sąd w Peszcie J.M. Hurbana za opublikowanie artykułu krytykującego ustawę narodową jako pogarszającą sytuację Słowaków w państwie
6 czerwca 1871 – utworzenie Słowackiej Partii Narodowej (Slovenská národná strana) w 10 rocznicę ogłoszenia Memorandum Narodu Słowackiego
1874
– zamknięcie utworzonego 12 lat wcześniej gimnazjum ewangelickiego w Rewucy
– zamknięcie ewangelickiego gimnazjum w Martinie oraz katolickiego gimnazjum w Klasztorze pod Znievom
1875
– zamknięcie niższego ewangelickiego gimnazjum w Martinie
– zamknięcie Macierzy Słowackiej przez władze węgierskie; początek zamykania słowackich szkół średnich
1878 – pierwsze zastosowanie taktyki pasywności politycznej przez Słowacką Patię Narodową w wyborach do sejmu
1879 – podpisanie przez cesarza ustawy o obowiązkowej nauce języka węgierskiego w szkołach ludowych i zwyczajnych
1882 – pierwszy, założycielski zjazd stowarzyszenia słowackich studentów Detvan w Pradze
1890 – otworzenie w Turczańskim Świętym Martinie Domu Narodowego – słowackiej instytucji narodowo-kulturalnej
1893
Luty – marzec – zorganizowanie przez Słowacką Partię Narodową serii zgromadzeń ludowych w celu obrony słowackiej sprawy narodowej i języka słowackiego
Wrzesień – założenie w Chicago przez słowackich emigrantów w USA Macierzy Słowackiej w Ameryce
1895 – obrady kongresu przedstawicieli partii politycznych narodów niewęgierskich w Budapeszcie (partie słowackie, serbskie i rumuńskie)
1896 – pierwsza projekcja filmu na Słowacji ( w Koszycach)
1898 – wydanie przez Komitet Wykonawczy kongresu przedstawicieli partii politycznych narodów niewęgierskich protestu przeciw ustawie o madziaryzacji nazw miast na Węgrzech
Czerwiec – lipiec 1899 – zorganizowanie przez Słowacką Partię Narodową serii zgromadzeń ludowych
1901 – koniec polityki pasywności Słowackiej Partii Narodowej, zdobycie przez SNS czterech mandatów w wyborach do sejmu
1905
– zdobycie przez SNS jednego mandatu do w wyborach sejmu. Utworzenie przez posłów serbskich, rumuńskich i jedynego posła słowackiego poselskiego klubu Sejmowa Partia Narodowa, platformy współpracy obrony narodowych praw mniejszości na Węgrzech
– proklamacja utworzenia Słowackiej Partii Ludowej (Slovenská ľudová strana), od 1925 r. Hlinkowej Słowackiej Partii Ludowej (HSĽS), partii o programie chrześcijańsko-narodowo-ludowym (na razie bez wytworzonych struktur)
Kwiecień – maj 1906 – zdobycie przez słowackich kandydatów siedmiu mandatów w wyborach do sejmu – najwięcej w dobie austro-węgierskiej
Grudzień 1906 – skazanie na kary więzienia (odpowiednio 2 lata i rok) w tzw. Procesie Rużomberskim słowackich działaczy Andreja Hlinki i Vavro Šrobára, oskarżonych o podburzanie przeciw narodowości węgierskich podczas kampanii wyborczej
1907
26 maja – założenie w Cleveland Ligi Słowackiej w USA, skupiającej słowackie organizacje w Stanach Zjednoczonych
Czerwiec – podpisanie przez cesarza Franciszka Józefa I tzw. ustaw Apponyi’ego (od nazwiska ministra kultu i szkolnictwa Alberta Apponyi), wzmacniających nadzór państwa nad szkołami państwowymi, ludowymi i kościelnymi i zwiększających proces madziaryzacji
27 października – otwarcie ognia przez żandarmów w Czernowej (część Rużomberka) do ludności protestującej przeciw poświęceniu nowego kościoła przez księdza narzuconego przez władze, a nie przez księdza Andreja Hlinkę, śmierć 15 osób
Maj 1908 – tzw. Proces Kowaczycki w serbskiej gminie Kovačica: skazanie na kary więzienia i grzywny 35 osób z lokalnej słowackiej społeczności, protestujących przeciw wprowadzeniu węgierskiego kultu w okręgu zamieszkanym przez Słowaków
28 lipca 1913 – oficjalne założenie Słowackiej Partii Ludowej (SĽS) w Żylinie z ks. Andrejem Hlinką jako przewodniczącym
1914
28 czerwca – zamach na arcyksięcia Franciszka Ferdynanda w Sarajewie
28 lipca – wypowiedzenie wojny Serbii przez Austro-Węgry, początek I wojny światowej
5 sierpnia – ogłoszenie przez SNS politycznej pasywności podczas trwania wojny
12 sierpnia – początek tworzenia czeskiej jednostki wojskowej przy armii rosyjskiej
30 sierpnia – wydanie przez wspólnotę Słowaków w Warszawie odezwy „Precz z Austro-Węgrami! Niech żyją wolne Czechy i Słowacja!”
14 września – opracowanie przez Tomaša G. Masarýka pierwszego projektu państwa czesko-słowackiego o ustroju monarchii konstytucyjnej
Październik – utworzenie Uniwersytetu Elżbietańskiego w Bratysławie z węgierskim jako jezykiem wykładowym (1918 r.)
Grudzień – wyjazd z Czech Tomaša G. Masarýka
1915
Styczeń – kwiecień – ciężkie walki w Karpatach między wojskami austro-węgierskimi i rosyjskimi
Maj – przedłożenie brytyjskiemu MSZ przez Tomaša G. Masarýka memorandum Independent Bohemia z projektem utworzenia wspólnego państwa czesko-słowackiego
1-3 maja – bitwa pod Gorlicami, przełamania frontu wschodniego przez wojska austro-węgierskie i niemieckie
Czerwiec – utworzenie Związku Czesko-Słowackich Stowarzyszeń w Rosji, zwierzchniej organizacji czechosłowackiego ruchu oporu w Rosji
6 lipca – przemówienie T. G. Masarýka w Genewie, z okazji pięćsetnej rocznicy spalenia na stosie Jana Husa: opowiedzenie się za powstaniem wspólnego państwa Czechów i Słowaków
22-24 października – zawarcie umowy w Cleveland (USA) między Ligą Słowacką, a Czeskim Stowarzyszeniem Narodowym: program utworzenia wspólnego państwa Czechów i Słowaków z autonomią Słowacji
14 listopada – deklaracja tworzenia Czeskiego Komitetu Zagranicznego
Grudzień – początek współpracy Milana Ratislawa Štefánika z Edvardem Benem i T. G. Masarýkiem
1916
– skazanie na śmierć księdza katolickiego Jozefa Kački, oskarżonego o prorosyjskie poglądy i namawianie poborowych do przechodzenia na stronę rosyjską (kara zamieniona na 15 lat więzienia)
3 lutego – spotkanie T. G. Masarýka i M. R. Štefánika z przewodniczącym rządu francuskiego Aristidem Brandem
Maj – przekształcenie się Czeskiego Komitetu Zagranicznego w Czechosłowacką Radę Narodową (Československá národná rada – ČSNR)
29 sierpnia – tzw. Umowa Kijowska między przedstawicielami ČSNR, Związku Towarzystw Czechosłowackich na Rusi i Ligi Słowackiej w USA: projekt utworzenia wspólnego państwa Czechów i Słowaków, uznanie wiodącej roli ČSNR w działaniach na rzecz niepodległości
21 listopada – śmierć cesarza Franciszka Józefa I, początek panowania Karola I
1917
29 stycznia – utworzenie zorientowanej prorosyjsko Czesko-Słowackiej Narodowej Rady na Rusi (działała do wybuchu rewolucji lutowej)
16 maja – przybycie T. G. Masarýka do Petersburga w celu rozpoczęcia tworzenia armii czechosłowackiej w Rosji pod dowództwem ČSNR
15 czerwca – przybycie M. R. Štefánika do Nowego Jorku w celu mobilizacji ochotników do czechosłowackich oddziałów tworzonych we Francji
2 lipca – bój pod Zborowem (Ukraina): zwycięska potyczka czechosłowackiej brygady strzelców przeciw oddziałom państw centralnych
19 grudnia – dekret francuskiego prezydenta Raymonda Poincare zezwalający na tworzenia wojsk czechosłowackich podległych ČSNR we Francji
1918
8 stycznia – ogłoszenie przez prezydenta USA W. Wilsona 14-punktowego programu ustanowienia porządku światowego po wojnie: punkt nr 10, mówiący o narodów monarchii habsburskiej, przyjęty z rozczarowaniem przez czechosłowacki ruch niepodległościowyautonomii
Luty – ogłoszenie oddziałów czechosłowackich w Rosji za częśc czechosłowackiego wojska podległego ČSNR i planu ewakuacji tych oddziałów przez Syberię i Władywostok
21 kwietnia – podpisanie umowy między M. R. Štefánikiem, a premierem Włoch V. E. Orlando o utworzeniu oddziałów czechosłowackich we Włoszech
30 maja – przyjęcie Konwencji Pittsburskiej między Czechami, a Słowakami z Ameryki: deklaracja chęci stworzenia wspólnego państwa, w ramach którego Słowacy posiadaliby autonomię w postaci własnych instytucji, osobnego parlamentu i sądów
29 czerwca – uznanie ČSNR przez Francję za przedstawicielstwo ruchu narodowego Czechów i Słowaków. Uznanie przez Wielką Brytanię – 9 sierpnia, przez USA – 3 września
Październik – M.R.Štefanik ministrem obrony czechosłowackiego rządu tymczasowego na emigracji
12 września – utworzenie w Budapeszcie Słowackiej Rady Narodowej
16 października – manifest Karola I o utworzeniu federacji narodów w ramach monarchii habsburskiej (nie dotyczył Korony Świętego Stefana)
17 października – przekazanie w Waszyngtonie przez T. G. Masarýka władzom amerykańskim tzw. Deklaracji Waszyngtońskiej
28 października – powołanie w Pradze Republiki Czechosłowackiej
30 października – przyjęcie przez Słowacką Radę Narodową w Martinie Deklaracji Narodu Słowackiego o przystąpieniu do państwa czechosłowackiego
14 listopada – T. G. Masarýk wybrany przez Zgromadzenie Narodowe prezydentem Czechosłowacji, powołanie pierwszego rządu czechosłowackiego z premierem Karlem Kramářem
10 grudnia – utworzenie w rządzie czechosłowackim Ministerstwa do spraw Słowacji na czele z Vavro Štrobárem
1919
25 marca – ogłoszenie na Słowacji stanu wojennego w związku z powstaniem Węgierskiej Republiki Rad
16 kwietnia – przyjęcie przez Zgromadzenie Narodowe ustawy o reformie rolnej w Czechosłowacji
27 kwietnia – początek działań wojennych przeciw wojskom Węgierskiej Republiki Rad
4 maja– śmierć M.R. Stefanika w katastrofie lotniczej
16 czerwca – ogłoszenie utworzenia Słowackiej Republiki Rad w Preszowie pod osłoną węgierskiej armii czerwonej
27 czerwca – decyzja czechosłowackiego Zgromadzenia Narodowego o utworzeniu pierwszego słowackiego uniwersytetu: Uniwersytetu im. Jana Amosa Komeńskiego w Bratysławie (Univerzita Komenského)
28 czerwca – podpisanie Traktatu Wersalskiego, oficjalne potwierdzenie niepodległości Czechosłowacji
27 sierpnia – potajemna podróż Andreja Hlinki na konferencję pokojową do Paryża, w celu promowania koncepcji autonomii dla Słowacji jako części traktatu pokojowego
Lipiec – wycofanie się armii Węgierskiej Republiki Rad z obszaru Słowacji
10 września – podpisanie traktatu pokojowego z Austrią w Saint-Germain en Laye, decyzja o przyłączeniu do Czechosłowacji Rusi Podkarpackiej
11 października – internowanie Andreja Hlinki w związku z jego tajną misją w Paryżu
1920
29 lutego– przyjęcie Karty Konstytucyjnej Republiki Czechosłowackiej zaprowadzającej system demokracji parlamentarnej i uznającej „język czechosłowacki” za język państwowy
1 marca – otworzenie Słowackiego Teatru Narodowego w Bratysławie
4 czerwca – podpisanie Traktatu w Trianon, ustanowienie granicy czechosłowacko-węgierskiej z Bratysławą, Komarnem i Koszycami po stronie czechosłowackiej; kilkusettysięczna mniejszość węgierska na Słowacji
28 lipca – decyzja Rady Ambasadorów o ustaleniu granicy polsko – czechosłowackiej na Spiszu i Orawie
14 sierpnia – zawarcie sojuszu Czechosłowacji z Królestwem Serbów, Chorwatów i Słoweńców, początek formowanie tzw. Małej Ententy (sojusz Czechosłowacji, Jugosławii i Rumunii, wymierzony w rewizjonizm węgierski)
1921 – nakręcenie Jánošika, pierwszego filmu słowackiego (przez braci Jarosława i Daniela Siakelów)
1922
25 stycznia – złożenie przez Słowacką Partię Ludową (SĽS) wniosku o autonomię Słowacji
7 października – mianowanie przez prezydenta Masarýka nowego rządu na czele z Antoninem Švehlą, z trzema słowackimi ministrami
1 stycznia 1923 – początek obowiązywania nowego podziału terytorialnego Słowacji na sześć żup z ośrodkami w Bratysławie, Nitrze, Martinie, Zwoleniu, Liptowskim Mikulaszu i Koszycach
1924
25 stycznia – zawarcie sojuszu Czechosłowacji z Francją
12 marca – korekty granicy czechosłowacko - polskiej na Spiszu i Orawie
1925
25 kwietnia – podpisanie umowy arbitrażowej, handlowej i likwidacyjnej między Czechosłowacją, a Polską
Październik – podpisanie układu w Locarno, osłabienie międzynarodowej pozycji Czechosłowacji
17 października – zjazd SĽS w Rużomberku, zmiana nazwy partii na Hlikowa Słowacka Partia Ludowa (HSĽS)
1926
1 sierpnia– uruchomienie pierwszej rozgłośni radiowej w Bratysławie
Grudzień 1927 – podpisanie umowy Modus vivendi między Czechosłowacją, a Watykenem
Styczeń 1928 – październik 1929 – afera Wojciecha Tuki, skrajnie prawicowego polityka HSĽS, oskarżonego o szpiegostwo na rzecz Węgier i zdradę stanu
23 września 1928 – uroczyste oddanie Mauzoleum Milana R. Štefanika na wzgórzu Bradlo
Październik 1929 – skazanie Tuki na 15 lat więzienia. Wystąpienie HSĽS z koalicji rządowej w ramach protestu przeciw skazaniu Tuki
1930
8 stycznia – złożenie przez HSĽS drugiego wniosku o autonomię Słowacji
– przeprowadzenie spisu ludności w Czechosłowacji, wyniki: 7,2 miliona Czechów, 2,2 miliona Słowaków, 3,2 miliona Niemców, 700 tys. Węgrów, 550 tys. Rusinów, 200 tys. Żydów, 75 tys. Polaków
3-5 maja 1931 – konferencja ministrów spraw zagranicznych Małej Ententy, odrzucenie projektu unii celnej Niemiec z Austrią
1932
12 maja – odrzucenie przez większość członków Macierzy Słowackiej „Zasad pisowni słowackiej” wypracowanych przez czeskiego językoznawcę Václava Važnego
16 października – utworzenie bloku partii autonomistycznych przez HSĽS i SNS
1933
Styczeń – nieudana próba zamachu stanu przez czechosłowackich faszystów
12-15 sierpnia – uroczystości w Nitrze z okazji 1100. rocznicy poświęcenia kościoła Pribiny w Nitrze, manifestacja poparcia dla Andreja Hlinki
2 października – początek Ojczyźnianego Frontu Niemców Sudeckich Konrada Henleina
1934
17 lutego – pierwsza dewaluacja korony czechosłowackiej
24 maja – czwarty wybór na prezydenta Czechosłowacji T.G. Masarýka
9 czerwca – nawiązanie stosunków dyplomatycznych między Czechosłowacją i ZSRR
20 sierpnia – nagrodzenie filmu Karola Plicki „Ziemia śpiewa” na drugim festiwalu w Wenecji za najlepszą reżyserię
1935
16 maja – podpisanie sojuszu między Czechosłowacją i ZSRR
14 grudnia – ustąpienie, z powodu złego stanu zdrowia, T.G. Masarýka ze stanowiska prezydenta Republiki, nowym prezydentem od 18 grudnia E. Beneš
1936
30 kwietnia – uchwalenie ustawy o obronie państwa
9 października – druga dewaluacja korony czechosłowackiej
1937
18 lutego – wydanie przez rząd statusu narodowościowego: decyzja o stopniowej realizacji autonomii Rusi Podkarpackiej i o decentralizacji politycznej na Słowacji
14 września – śmierć T.G. Masarýka
1938
22-24 marca – partie niemieckiej mniejszości: agrarna, drobnych przedsiębiorców i chrześcijańsko-społeczna opuściły koalicję rządową i połączyły się z Partią Niemców Sudeckich Konrada Henleina
29 marca – odczytanie w parlamencie przez Jozefa Tiso, wiceprzewodniczącego HSĽS, deklarację partii ludowej, w której HSĽS ogłosiła się jedyną przedstawicielką narodu słowackiego i żądała większej autonomii dla Słowaków
16 sierpnia – śmierć Andreja Hlinki, lidera HSĽS
19 sierpnia – trzeci wniosek o autonomię Słowacji przedłożony w parlamencie przez HSĽS
29 września – tzw. dyktat monachijski, presja przywódców Niemiec, Anglii, Francji i Włoch w sprawie odstąpienia tzw. Sudetenlandu III Rzeszy; zgoda rządu Czechosłowacji
30 września – przyjęcie dyktatu przez rząd Czechosłowacji
1 października – 30 listopada – zajęcie przez Polskę Zaolzia, części Orawy, Spiszu i przygranicznych gmin
6 października – uchwalenie przez przedstawicieli partii słowackich w Żylinie autonomii Słowacji
7 października – utworzenie pierwszego w historii autonomicznego rządu słowackiego na czele z Jozefem Tiso
11 października – powołanie autonomicznego rządu Rusi Podkarpackiej
28 października – oficjalne potwierdzenie przez rząd słowacki powstania Hlinkowej Gwardii
2 listopada – pierwszy Arbitraż Wiedeński, odstąpienie Węgrom terenów południowej Słowacji i południowej części Rusi Zakarpackiej
8 listopada – wchłonięcie przez HSĽS pozostałych partii słowackich, utworzenie jednej, ogólnosłowackiej partii
22 listopada– uchwalenie przez Zgromadzenie Narodowe nowej ustawy konstytucyjnej: autonomia dla Słowacji i Rusi Podkarpackiej, zmiana nazwy państwa na Republika Czecho-Słowacka
30 listopada
– podpisanie umowy w Zakopanem o korektach (na korzyść Polski) na granicy polsko-słowackiej
– wybór Emila Háchi na urząd prezydenta Republiki
1939
10 marca – zdymisjonowanie autonomicznego rządu słowackiego przez Emila Háchę, wprowadzenie stanu wyjątkowego.
13 marca – wizyta J. Tisy w Berlinie, ultimatum Hitlera w sprawie ogłoszenia niezależności Słowacji przez sejm w Bratysławie.
14 marca
– wizyta Emila Háchy w Berlinie. Zgoda, prezydenta Republiki (pod presją Hitlera) na zbrojną okupację kraju przez Wehrmacht. Akceptacja decyzji przez rząd czecho-słowacki
– ogłoszenie przez sejm w Bratysławie powstania niezależnej Słowacji
– ogłoszenie Rusi Podkarpackiej niezależnym państwem
15 marca – zajęcie obszaru Rusi Podkarpackiej przez oddziały węgierskie
23 marca – podpisanie Umowy Opiekuńczej (Schutzvertrag) między Słowacją a III Rzeszą, podpisanie tajnego układu gospodarczo-politycznego
18 kwietnia – wydanie przez rząd Republiki pierwszego z serii rozporządzeń ograniczających prawa Żydów
7 czerwca – ucieczka do Polski grupy lotników słowackich
21 lipca – uchwalenie konstytucji pierwszej Republiki Słowackiej
Wrzesień
– wkroczenie oddziałów słowackich na południe Polski (m.in. do Zakopanego) w ramach kampanii wrześniowej
– przyłączenie do Słowacji części Spiszu i Orawy zajmowanych przez Polskę od 1924 r., odzyskanie terenów zajętych przez Polskę po dyktacie monachijskim w listopadzie 1938 r.
28 września – przyjęcie ustawy o wiodącej roli HSĽS w państwie
1 października – Jozef Tiso przewodniczącym HSĽS
26 oaździernika – Jozef Tiso wybrany przez parlament prezydentem Republiki Słowackiej
27 października – powołanie przez Jozefa Tiso rządu Wojciecha Tuki
7 listopada – początek działania słowackiego towarzystwa filmowego Nástup
22 listopada – utworzenie Słowackiej Rady Nrodowej w Paryżu przez słowackich działaczy emigracyjnych
GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA |
