 SŁOWACJA - KUCHNIA
Dzisiejsza kuchnia słowacka to kuchnia wywodząca swe korzenie z kuchni chłopskiej i pasterskiej, co związane jest z położeniem Słowacji, jej historią i jej strukturą społeczną na przestrzeni wieków. Właściwie aż do XIX. wieku słowacka tożsamość narodowa nie była w pełni ukształtowana, a słowackie elity szybciej lub wolniej się madziaryzowały lub germanizowały i przyjmowały zwyczaje, także kulinarne, z kręgu kultur węgierskiej bądź niemieckiej. Dopiero w I połowie XIX. wieku budziciele narodowi tacy jak Ľudovít Štúr zaczęli propagować i ożywiać wśród Słowaków poczucie tożsamości narodowej. Tym samym Słowacja, nie mająca na przestrzeni swej historii licznych arystokratycznych elit, w zakresie kuchni dysponuje przede wszystkim spuścizną kuchni chłopskiej i góralskiej. Ponadto na kuchnię słowacką niemały wpływ miały kuchnie narodów bądź ludów sąsiednich, między innymi tych, pod których władzą Słowacja się znajdowała (Węgrzy, Austriacy). Tym samym w kuchni słowackiej odnaleźć można wpływy węgierskie, czeskie, niemieckie, ruskie czy polskie. Ma więc ona wiele do zaoferowania. Jest przy tym faktem, że z racji uwarunkowań klimatycznych, społecznych i historycznych różni się ona diametralnie od kuchni, które dziś cieszą się szczególnie dużą popularnością – kuchni narodów basenu Morza Śródziemnego czy szeroko pojętej kuchni azjatyckiej.
Z racji wspomnianych już uwarunkowań, podstawowymi składnikami tradycyjnej kuchni słowackiej są mleko i jego przetwory, kapusta i ziemniaki. W mniejszym stopniu stosowane jest w niej mięso, co związane jest z tym, że był to produkt trudnodostępny i drogi dla chłopów i pasterzy.
Jeśli chodzi o zupy, to najpopularniejsze na Słowacji są kapustnica (kapuśniak z kiełbasą), zupa fasolowa, cebulowa czy czosnkowa (często podawana w wydrążonym chlebie) oraz rosół drobiowy.
Narodowym słowackim daniem są bryndzové halušky. Haluszki to niewielkie ziemniaczane kluski, posypywane owczym serem, bryndzą i polewane słoniną. Każdego roku w miejscowości Turecka, u podnóża pasma górskiego Wielka Fatra, odbywają się mistrzostwa świata w przyrządzaniu i spożywaniu tej potrawy. Podobną do bryndzovych halušek potrawą są strapačky. To ziemniaczane kluski, do których zamiast bryndzy dodaje się kiszoną kapustę. Bryndza stanowi także nadzienie najpopularniejszych chyba na Słowacji pierogów, bryndzovych pirohów. Podobno najlepszą bryndzę oraz inne słowackie gatunki serów wyrabia się w Liptovskim Mikulašu, miastu, które od wieków słynie ze swych serowarskich tradycji.
Popularnością cieszą się też dania, które do kuchni słowackiej trafiły z węgierskiej tradycji kulinarnej, na Słowacji znane jako gulasze (istnieją różne ich rodzaje, różniące się dodatkami) i inne tego typu potrawki (w Polsce takie dania również znane są powszechnie jako gulasze, aczkolwiek Węgrzy nazywają je pörköltami, gdyż w węgierskiej kuchni gulasz bardziej przypomina zupę, niż mięsną potrawkę). Podaje się je najczęściej z bułczanymi bądź ziemniaczanymi knedlami, które stanowią wpływ kuchni czeskiej.
Słowacy chętnie jadają także placki ziemniaczane, tak na słono, jak i na ostro, a także lokše, rodzaj przyrządzanych z ziemniaków naleśników. Bardzo popularnym daniem, odpowiednikiem amerykańskich i zachodnioeuropejskich fastfoodów jest vyprážaný syr, czyli panierowany ser żółty smażonego w na głębokim tłuszczu, podawany w bułce lub z frytkami z dodatkiem majonezu lub sosu majonezowego. Inną popularną przekąską są słone kołacze, rodzaj niewielkich bułek z dodatkiem kapusty lub skwarek. Przypominają one węgierskie pogacze. Słowacy lubią także przekąsić parenicą i korbáčikiem, wędzonym owczym serem zwijanym, odpowiednio, w charakterystyczny walec lub w warkocze. W tym miejscu warto wspomnieć także o innym serowym specjale, o którego pochodzenie niektórzy Słowacy i Polacy są skłonni prowadzić polemiki, a więc o oštiepoku, czyli oscypku. Miłośnicy wędlin zapewne chętnie spróbują tlačenki, słowackiego (i czeskiego) salcesonu.
Słowacy chętnie jadają ryby, zwłaszcza pstrągi i karpie. Te ostatnie, tak jak w Polsce, stanowią żelazny punkt kolacji wigilijnej.
Co tyczy się deserów, chętnie jada się na Słowacji parené buchty, gotowane na parze kluski z mąki, jajek i drożdży, nadziewane dżemem (często śliwkowym) i posypane cukrem pudrem lub makiem. Popularne są również knedle nadziewane owocami. Jednakże najsłynniejszym słowackim ciastem jest skalicky trdelnik, które bardzo przypomina znany z kuchni Suwalszczyzny i z kuchni litewskiej sękacz. Co ciekawe, podobne do skalickiego trdelnika (a zatem i do sękacza) ciasto przyrządza się także na Węgrzech (kürtőskalács) i w należącym Rumunii Siedmiogrodzie (cozonac secuiesc). Do bardziej rozpowszechnionych na Słowacji (i w Czechach) należą także palačinky, czyli naleśniki, z różnymi nadzieniami (owoce, orzechy, krem czekoladowy itp.).
Jeśli chodzi o trunki, to Słowacja, tak jak sąsiednie Czechy, to kraj piwa. Do najbardziej znanych marek słowackich piw należą, znane zapewne polskiemu konsumentowi, Zlatý Bažant i Smädný mních. Wśród innych trunków na wyróżnienie zasługują słowacka jałowcówka (spišská borovička) oraz popularna w całej Europie środkowo-wschodniej śliwowica, a także horec, destylat w którym, dla nadania mu charakterystycznego smaku, moczone są korzenie roślin z rodziny goryczkowatych. Słowackim odpowiednikiem likierów typu bitter takich jak czeska Becherovka czy węgierskie Unicum jest Demänovka.
Obraz słowackiej gastronomii byłby niepełny, jeśli nie wspomniałoby się o słowackich winach. Ze względu na swe położenie geograficzne Słowacja produkuje wina wysokiej jakości, aczkolwiek nie są one jeszcze zbyt znane poza jej granicami. Południowo-wschodnia część kraju leży w obrębie Tokajskiego regionu winnego, co pozwala Słowakom na wyrabianie win tokajskich (głównie ze szczepów furmint i muškát žltý), które nie ustępują słynnym wyrobom ich południowych sąsiadów, Węgrów. Poza regionem tokajskim, na Słowacji znajduje się jeszcze pięść innych regionów winnych, położonych wzdłuż zachodniej i południowej granicy kraju (Małokarpacki, Południowosłowacki, Nitrzański, Środkowosłowacki oraz Wschodniosłowacki). Do najpowszechniej uprawianych na Słowacji winnych szczepów należą Veltlínské zelené (szerzej znany jako Grüner Veltliner, białe), Rizling vlašský (Welschriesling, białe) oraz Frankovka modra (Kékfrankos, Blaufränkisch, czerwone).
Do popularnych na Słowacji napojów bezalkoholowych należą Kofola, czechosłowacka (produkowana od 1962 roku) odpowiedź na Coca-Colę oraz Vinea, gazowany napój winogronowy stworzony w Bratysławie w latach siedemdziesiątych minionego wieku i będący konkurencją dla gazowanych napojów koncernów zachodnich. GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA |
