AJSCHYLOS - (gr. Αἰσχύλος; 525 p.n.e.–456 p.n.e.) – pochodził z Eleusis koło Aten, uważany był za twórcę tragedii klasycznej, bazował na eposach Homera. Zajmował się problematyką moralną i religijną, tajemnicą losu i postępowania człowieka, walczącego z przeznaczeniem, namiętnościami i wolą bogów. Podkreślał rolę pychy (hybris) w ludzkich nieszczęściach i odpowiedzialność za winy. Cierpienie, wynikające z klęsk życiowych, uczy wg niego umiaru w postępowaniu.
Ajschylos wprowadził do dramatu innowacje: drugiego aktora, prolog, opisy i opowiadania przedstawiające wydarzenia spoza sceny. Ograniczył rolę chóru na rzecz dialogu. Brał udział w wojnach z Persami w bitwie pod Maratonem (490 p.n.e.), Salaminą (480 p.n.e.) i Platejami (479 p.n.e.). W ostatnich latach życia, wskutek konfliktu z władzami Aten i oskarżenia o zdradzenie tajemnic misteriów, uszedł na Sycylię. Zmarł w Geli. Był wielokrotnym zwycięzcą zawodów dramatycznych (po raz pierwszy 484 p.n.e.). Napisał 70 tragedii i 20 dramatów satyrowych. W całości zachowało się 7 sztuk: Błagalnice, Persowie, Prometeusz skowany, Siedmiu przeciw Tebom oraz trylogia Oresteja (Agamemnon, Ofiarnice, Eumenidy).
„Cierpienie jest nauką.“
„Dyscyplina jest matką dobrobytu.“
„Nasze smutki są radościami naszych wrogów.“
„Nie ma gorszego zła od pięknych słów, które kłamią.“
„Nikt nie jest tak stary, aby nie mógł się jeszcze czegoś nowego nauczyć.“
„Pouczać innych jest łatwiej niż siebie.“
„Prawdę trzeba wyrażać prostymi słowami.“
„Ranę zadałeś, ranę otrzymasz.“
„Siła konieczności jest niezwyciężona.“
„Ważniejsze jest nie zwycięstwo, lecz właściwe wykorzystanie zwycięstwa.“
Ezop - ( gr. Αίσωπος ) – grecki bajkopisarz klasyczny, żył w VI wieku p.n.e. pochodził z miejscowości Mistra w Azji Mniejszej. Następnie przebywał jako niewolnik na wyspie Samos,później był doradcą króla Lidii, Krezusa. Podobno zginął w Delfach, zrzucony przez kapłanów ze skały. Ezop to najbardziej znany w literaturze starożytnej Grecji twórca bajek, a zwłaszcza bajki zwierzęcej, czyli takiej, w której bohaterami są zwierzęta i różne przedmioty, oraz moralizującej i satyrycznej, tematy były zaczerpnięte z życia codziennego, ludowej tradycji, sytuacji panującej w państwie. Na początku bajki nie były uznawane jako utwory dla dzieci, lecz dla dorosłych. W swoich bajkach wyśmiewał ludzi, ukazując ich pod postaciami zwierząt i różnych przedmiotów. Z pozoru zabawne, jednak zawierały gorzką prawdę. Bajki kończyły się morałem – dobro zawsze musiało zwyciężać zło, a prawda kłamstwo. Pozostawił po sobie wspaniałą spuściznę w postaci pięknych sentencji, z których korzystamy po dzień dzisiejszy. Ezop w swoich bajkach wyrażał swój krytyczny stosunek wobec niesprawiedliwości, wyzysku, krzywdy, ucisku, przemocy, kłamstwa. Nie zachował się żaden oryginalny zbiór jego utworów. Po raz pierwszy zbiór bajek tego autora wydał dwa wieki później Demetrios z Faleronu, a cztery stulecia później poeta Babrios nadał im formę wierszy. Na łacinę przełożył je Fedrus. Bajki Ezopa stały się inspiracją dla wielu autorów, takich jak m.in. La Fontaine, Iwan Kryłow, Biernat z Lublina, Mikołaj Rej, Jan Kochanowski, Ignacy Krasicki, Adam Mickiewicz,Ejsmont i wielu innych.
"Boga nie można oszukać."
"Często cierpienia dają ludziom pouczenie."
"Czym skorupka nasiąknie za młodu, tym na starość trąci."
"Duchowa doskonałość jest lepsza od fizycznej."
"Gdzie dwóch się bije, tam trzeci korzysta."
"Grzecznością więcej wskórasz niż surowością."
"Im mniejszy rozum, tym większa zarozumiałość."
"Jedna jaskółka nie czyni wiosny."
"Każdy z nas nosi dwie sakwy: jedną z przodu, drugą z tyłu. Do tej z przodu składamy błędy innych, do tej z tyłu – nasze własne błędy i dlatego ich nie widzimy."
"Kto ma dużo wrogów, w potrzebie nie znajdzie żadnego przyjaciela."
"Kto pragnie więcej, traci to co ma."
"Kto pod kim dołki kopie, sam w nie wpada."
"Lepiej biednie u siebie, niż bogato u obcych."
"Lepiej umrzeć od razu niż całe życie spędzić w strachu."
"Marne jest życie ludzi, którzy kłamstwo wyżej stawiają od prawdy."
"Największy jest ból, gdy rany zadają najbliżsi."
"Nieszczęścia temperują ludzi."
"Siostrą rozkoszy jest smutek."
"Słowa mogą być czynami."
"Tylko jeden, ale za to lew."
"Wielka nienawiść łatwo nie ginie."
"Zgoda buduje, nienawiść rujnuje."
"Zawsze istnieje człowiek bardziej cierpiący od ciebie."
"Zniewagi, które zadaliśmy, ważymy na innej wadze niż te, których doświadczyliśmy. "
"Zniszcz ziarna zła, bo wyrośnie i zniszczy ciebie."
SAFONA -( gr. Σαπφώ ) żyła na przełomie VII i VI wieku p.n.e. w starożytnej Grecji, przedstawicielka liryki eolskiej. Urodziła się na wyspie Lesbos w zamożnej i znaczącej rodzinie arystokratycznej. Jej ojciec, Skamandronymos osierocił Safonę i jej trzech braci pozostawiając pod opieką matki, Kleuis. Była żoną bogatego kupca i matką sławionej w utworach córki Kleis ( otrzymała imię po swojej babce), jednakże wcześnie owdowiała. Założyła szkołę dla dziewcząt z domów arystokratycznych gdzie była przewodniczką i nauczycielką, ku czci muz i bogini Afrodyty. Miejscem spotkań z uczennicami stał się dom Safony. Poetka kształciła dziewczęta w muzyce, grze na instrumentach, poezji, tańcu, a także uczyła je dobrych manier, aż do czasu ich zamążpójścia. Swoje podopieczne obdarzała niezwykłą sympatią, do nich kierowała swoje liryki miłosne. Gdy te wychodziły za mąż wielki smutek odbijał się gromkim echem w jej poezji. Safona pisała pieśni weselne (na wesela wychowanek), miłosne i hymny. W wyniku niebezpiecznych przemian społecznych kilkakrotnie Safona opuszczała wyspę Lesbos w obawie o swoje życie lecz zawsze na nią powracała, jakiś czas przebywała na Sycylii. Z biografią Safony wiąże się legenda o nieszczęśliwej miłości poetki w starszym już wieku do młodego przewoźnika Faona, który podobno odrzucił jej miłości, a ta z rozpaczy rzuciła się w morze ze skały.
Najpiękniejsze tłumaczenie jest takie, że to bogowie znudzeni własnym towarzystwem posłali po nią, pragnąc poznać kogoś, kto umili im życie pięknymi pieśniami.
Spuścizna poetki to ponad 6000 wierszy zawartych w dziewięciu księgach.
W Syrakuzach wystawiono jej pomnik, przedstawiano ją na ceramice, monetach i rzeźbach. Pisali o niej z zachwytem: Platon, Herodot, Arystofanes, Pindar oraz inni.
"Nagle Eros wstrząsnął moim sercem,
jak górski wicher, co uderza w dęby'
Safona
"Dla krótkowidza i strach bywa drogowskazem."
"Dobrych ludzi nikt nie zapomina. :
"I czarne włosy posiwieją."
"Ironia jest potwierdzeniem pustki."
"Jaka wina, taka kara."
"Kiedy gniew zawładnie tobą, trzymaj język za zębami."
"Miłość to blask słońca, dar losu i piękno chwili."
"Nie wszystko można w życiu zdobyć. Trzeba raczej wybierać."
"Niedola ludzi jednoczy."
"Przyjaźń jest subtelną rozkoszą szlachetnych dusz."
"Uroda cieszy tylko oczy, dobroć pięknym cie czyni.
"Złoto nie śniedzieje."
"Złoto potrafi zabałamucić nawet uczciwego człowieka."
Polecam film nawiązujący do biografii Safony, ukraińskiej produkcji z 2008 roku "Safona" w roli głównej Avalon Barrie.
Demokryt (Δημόκριτος) – wielki myśliciel, naukowiec i podróżnik, urodził się ok. 460 r.p.n.e., zmarł ok.370 r.p.n.e. w Abderze, w Tracji. W młodości uczył się od kapłanów egipskich i magów babilońskich, później studiował filozofię w szkole Leucypa, gdzie zainteresował się teorią atomu.
Prace Demokryta, których stworzył 70, dotyczyły wielu różnych dziedzin (fizyki, astronomii, medycyny, chemii, gramatyki, techniki, logiki, strategii, muzyki itd.), przetrwały z nich tylko nieliczne fragmenty, głównie dzięki Epikurowi i poematowi Lukrecjusza "De rerum natura." Niektórzy historycy uważają, że był jednym z nauczycieli Hippokratesa.
Wraz z Leucypem jest założycielem starożytnego atomizmu. Dzięki dalekim podróżom i gruntownym studiom zyskał obszerną wiedzę w wielu dziedzinach. Jego dzieła wywarły wielki wpływ na późniejszych filozofów, jak Platon, Arystoteles i Epikur. Według Demokryta prawdziwe poznanie wychodzi od zmysłów, ale da się osiągnąć tylko umysłem, który odróżnia złudne własności zmysłowe, od właściwej poza nimi leżącej istoty. Ten byt sam w sobie nie jest jednością w spoczynku, jak u Parmenidesa, ale ilością cząsteczek, pozostającą w ciągłym ruchu. Jest to wielość drobnych niepodzielnych cząsteczek zwanych atomami. Są to najmniejsze cząsteczki jakie istnieją w przyrodzie, są niepodzielne. Mają one różny kształt i wirują w pustej przestrzeni - w próżni. Z ich połączeń i różnych kombinacji powstają poszczególne ciała i światy, których istnieje nieskończenie wiele. O połączeniu się pewnych atomów w jedną całość decyduje ich podobieństwo. Najdelikatniejsze, najgładsze atomy tworzą duszę, która wskutek tego może przenikać całe ciało, niemniej jednak jest materialna i podlega rozkładowi. Atomy duszy rozsiane są w powietrzu i człowiek wciąga je wraz z oddechem.
Najważniejszym dobrem jest tzw. eudaimonia, czyli stan szczęśliwości polegający na wewnętrznym spokoju i pogodzie ducha. System Demokryta jest materialistyczny, materialistyczna jest również jego etyka, według której pogoda ducha jest najwyższym dobrem, stąd nadano Demokrytowi przezwisko "śmiejącego się filozofa".
Był znakomitym przyrodnikiem w starożytności, a swe poglądy oparł na wyjaśnianiu zjawisk przyrodniczych na zasadzie mechanicznej konieczności. Wszystko według niego dzieje się na mocy techniki atomów, które są wieczne, rozmaite pod względem kształtu, wielkości, położenia i układu i znajdują się one w ciągłym ruchu.
„Chęć nadmiernych zysków powoduję utratę tego, co posiadamy.”
„Człowiekowi mądremu cała ziemia jest dostępną, gdyż ojczyzną szlachetnej duszy jest cały świat.”
„Człowieka ocenia się dobrze i źle nie tylko ze względu na to co robi ale także ze względu na to, czego chce.”
„Człowiek jest małym światem”
„Ciężko jest być zależnym od człowieka gorszego.”
„Dusza to rodzaj ognia, który ożywia ciało.”
„Jeżeli ci trudno zrozumieć pochwały, to uważaj je za pochlebstwa.”
„Jest wielką zaletą myśleć w nieszczęściu o powinności.”
„Kto nikogo nie kocha, ten przez nikogo nie jest kochany.”
„Kto szuka dobra, z trudnością je znajdzie, ale zło znajdzie, choć go nie szuka.”
„Lepiej kontrolować swoje błędy niż cudze."
„Ludzie błagają Boga o zdrowie. Nikt jednak ze śmiertelników nie myśli, że zachowanie zdrowia leży w jego własnych rękach.”
„Ludzie stają się dobrzy przez ćwiczenie i praktykowanie dobroci; rzadko zdarza się człowiek dobry z natury.”
„Mądry jest nie ten, który martwi się z powodu niedostatku, lecz ten, który cieszy się z tego, co ma.”
„Nadzieje uczonych są pewniejsze niż bogactwa nieuków.”
„Naucz się wstydzić o wiele bardziej samego siebie niż innych.”
„Niecnego czynu nie ukryją piękne słowa, a oszczerstwa nie zabrudzą szlachetnego.”
„Nigdy niewolnik pieniądza nie będzie uczciwym człowiekiem.”
„Nie staraj się zrozumieć wszys kiego, bo wszystko stanie się niezrozumiałe.”
„Nie pragnij wiedzieć wszystkiego, abyś we wszystkim nie był nieukiem.”
„Nie warto by żyć, gdyby się nie miało ani jednego dobrego przyjaciela.”
„Nie zalety ciała i majątek dają szczęście, lecz prawość charakteru i zalety umysłu.”
„Podziwiać należy wielkie czyny, a nie wielkie słowa.”
„Prosta droga najlepsza.”
„Jest wielką zaletą myśleć w nieszczęściu o powinności.”
„Siła i piękno są darem młodości.”
„Są tacy, co rządzą miastami, a są niewolnikami kobiet.”
„Spośród rzeczy przyjemnych, te radują najbardziej, które się zdarzają najrzadziej.”
„Trud podejmowany dobrowolnie lżejszymi czyni trudy konieczne.”
„W rzeczywistości nie poznajemy niczego, ponieważ prawda kryje się w głębi.”
„Zazdrosny sobie samemu szkodzi.”
„Zwierzę zna umiar swoich potrzeb, ale człowiek nie.”
„Życie bez radości jest jak długa podróż bez gospody.”
„Żyjemy nie tak, jak chcemy, lecz tak, jak potrafimy. ” |
