 OGÓLNA UPRAWA ROŚLIN SADOWNICZYCH – Rozdział 11
SORTOWANIE , KALIBROWANIE , PAKOWANIE I TRANSPORT OWOCÓW
O wartości handlowej owoców w dużym stopniu decydują ich staranne sortowanie , kalibrowanie pakowanie oraz transport do puktów skupu lub na rynek . Wszystkie te czynności powinny być wykonywane tak , aby owoce zachowały jak najdłużej dobrą jakość oraz docierały do konsumenta nieuszkodzone i świeże.
A. SORTOWANIE I KALIBROWANIE OWOCÓW
Jak już podano w poprzednim rozdziale , w czasie zbioru lub po jego wykonaniu owoce poddaje się sortowaniu i kalibrowaniu bądź 1) wstępnemu , bądź 2 ) ostatecznemu . Pierwsze ma na celu przygotowanie owoców do dłuższego przetrzymania w przechowalni lub chłodni gospodarstwa . W tym wypadku chodzi o wyeliminowanie owoców uszkodzonych , niedorozwiniętych , silnie zagrzybionych , z plamkami gnilnymi itp. Ponadto owoce duże , krócej się przechowujące powinny być sprzedane wcześniej . Ostateczne sortowanie wykonuje się przy odstawianiu owoców do sprzedaży bezpośrednio po zbiorze lub wkrótce nim i obejmuje owoce delikatne , krótkotrwałe.
Sortowanie i kalibrowanie ostateczne jabłek i gruszek późnojesiennych i zimowych przeprowadza się w przechowalni.
Sortowanie owoców polega , jak wiemy , na rozdzieleniu ich na poszczególne wybory zgodnie z obowiązującymi normami , kalibrowanie natomiast – na rozdzieleniu na grupy określonej wielkości i dotyczy tylko owoców ziarnkowych . Kalibrowanie ułatwia pakowanie i umożliwia tak ścisłe ułożenie owoców w skrzynce , że nawet w gorszych warunkach transportu nie ulegają uszkodzeniu.
Obydwie czynności mają zasadnicze znaczenie w obrocie owocami , zwłaszcza hurtowym , gdyż czynią zbędnym szczegółowe badanie towaru . Podane na opakowaniu odmiana i wybór dokładnie w jakości i wartości owoców . Szczególnie dokładnego sortowania i kalibrowania wymagają owoce przeznaczone na eksport , gdyż zagraniczni odbiorcy stawiają pod tym względem duże wymagania , a ponadto w cenie poszczególnych wyborów istnieje duża różnica.
Jabłka dzieli się na 3 wybory i spady , gruszki zaś na 3 wybory.
1 . Normy obowiązujące przy sortowaniu i kalibrowaniu jabłek.
Wielkość.
Średnica największego przekroju poprzecznego ( w cm ) nie powinna być mniejsza niż:
Grupa wielkości ! Ekstra ! I ! II ! Spady
A ! 7,5 ! 6,5 ! 5,5 !
B ! 6,5 ! 6,0 ! 5,0 !
Odmian:
a) Bancroft i Delicious oraz jego sporty w wyborze Ekstra powinny mieć średnicę minimalną o 0,5 cm większą od wymaganej dla wyboru Ekstra jabłek odmian zaliczonych do grupy wielkościowej B ,
b) Jonathan i Koksa Pomarańczowa mogą mieć w wyborze I średnicę minimalną o 0,5 cm mniejszą od wymaganej .
Różnica średnicy w jednym opakowaniu nie może przekraczać:
dla wyboru Ekstra – 0,5 cm
dla wyboru I – 1,0 cm .
Dopuszczalne odchylenia od wymagań .
! Zawartość owoców z wadami ,
Wyszczególnienie wad ! % wagowy nie więcej niż
! —————————————————–
! Ekstra ! I ! II ! Spady
Wady jakościowe !
a) Odchylenie od kształtu ty- !
powego , niewielkie , zagojone ! 10,0 20,0 nie stanowi wady
uszkodzenia skórki ¹, lekkie !
obicie . !
b) Uszkodzenia fizjologiczne !
skórki , lekkie zagrzybienie , ! 2,0 7,0 nie określa się
zwiędnięcie . !
c)Uszkodzenie fizjologiczne !
miąższu , silne uszkodzenia !
mechaniczne miąższu i skórki , ! 1,0 3,0 5,0 5,0
robaczywość . !
Niewłaściwa wielkość 1 0,0 10,0
sąsiednich do 1 cm poniżej
wielkości średnicy
Dla odmiany Jonathan w wyborze Ekstra uszkodzenia fizjologiczne skórki stanowią wadę.
Podane dopuszczalne odchylenia obowiązują w skupie , natomiast w dalszym obrocie dopuszcza się o 25% więcej tych odchyleń , np. w wyborze Ekstra – odchylenia od kształtu typowego itp. A w dalszym obrocie 12,5% .
W spadach ( z wyjątkiem przeznaczonych do skupu ) dopuszcza się do 4% jabłek z plamami gnilnymi o łącznej powierzchni do 1 cm² .
CECHY DYSKWALIFIKUJĄCE .Porażenie jabłek miękką oparzelizną , rozpadem (mączystym lub chłodniowym ) , zamarznięcie oraz obce zapachy – dyskawalifikujące całą partię .
W skupie występowanie jabłek zgniłych i nadgniłych dyskwalifikuje całą partię . W dalszym obrocie i w sprzedaży detalicznej w wyborach Ekstra , I , II , zgnicie i nadgnicie dyskwalifikuje poszczególne owoce .
Wykaz odmian.
Odmiany należące do !
! Odmiany spoza doboru
doboru !
Nazwa odmiany Grupa ! Nazwa odmiany ! Grupa
wielkości ! ! wielkości
Antonówka * B Ananas Berżenicki A
Bancroft B Antonówka A
Półtorafuntowa
Beforest B Golden Delicious B
Boiken B Kronselska A
Close B Królowa Renet B
Cortland B Linda B
Delicious i jego sporty A Macoun B
Grafsztynek Inflancki B Pepina Ribstona B
Idared B Piękna z Barnaku B
James B Reneta Kulona A
Odmiana Antonówka i wszystkie nie wymienione w wykazie odmiany jabłek mogą być klasyfikowane tylko w wyborze I lub II .
Jonathan i jego sporty B Signe Tillish A
Koksa Pomarańczowa B Cesarz Wilhelm A
Landsberska A Grochówka B
Lobo B Żeleźniak B
Malinowa Oberlandzka A Kosztela B
McIntosh B Titówka A
Melba Red B Patton B
Oliwka Żółta B
Piękna w Boskoop A
Spartan B
Wealhy B
Normy obowiązujące przy sortowaniu i kalibrowaniu gruszek .
JAKOŚĆ.Gruszki powinny być świeże , zdrowe, nieuszkodzone mechanicznie , nierobaczywe , bez objawów chorób , zgnilizny i pleśni , niezwiędnięte , niezawilgocone , bez pozostałości chemicznych środków ochrony roślin , bez obcych zapachów i obcego smaku .
Ponadto:
gruszki wybory Ekstra powinny być najwyższej jakości , odmian należących do doboru , prawidłowo wykształcone , o typowym dla odmiany kształcie , zabarwieniu smaku i zapachu , jednolite odmianowo , o jednolitym stopniu dojrzałości , bez wad skórki i miąższu , z szypułką .
Gruszki wyboru I powinny być dobrej jakości , prawidłowo wykształcone , o typowym dla odmiany kształcie i zabarwieniu , jednolite odmianowo , z szypułką .
Gruszki wyboru II powinny być jednolite odmianowo w jednosce opakowania .
Średnica największego przekroju poprzecznego (w cm ) nie powinna być mniejsza niż:
Odmiany Ekstra I II
Bonkreta Williamsa
Bera Hardego
Faworytka A – wielkoowocowe
Kongresówka 6,0 5,5 4,5
Komisówka
Lukasówka
Min. Dr Lucius
Triumf z Vienne
Dobra Szara
Józefinka
Lipcówka Kolorowa 5,5 5,0 4,0
Paryżanka B – średnioowocowe
Salisbura drobnoowocowe
Plebanka
Bera Liońska
Konferencja
Wszystkie odmiany nie wymienione w wykazie oraz odmiany bez określonej nazwy należy zaliczać do odmian nie należących do doboru , do grupy wielkościowej B .
Różnica średnicy owoców w jednym opakowaniu nie powinna przekraczać:
dla wyboru Ekstra – 0,5 cm
dla wyboru I – 1,0 cm .
Dopuszczalne odchylenia od wymagań
! Zawartość owoców z wadami , % wag.
Wyszczególnienie wad ! nie więcej niż
!—————————————————-
! Ekstra ! I ! II
Lekkie obicia , zagojone uszko-
dzenia mechaniczne i po żero-
waniu szkodników ( z wyjątkiem
owocówki ) 10 20 nie określa
się
Uszkodzenia fizjologiczne nie dopuszcza
skórki i miąższu się 2 5
Przecięcia i otarcia skórki , silne
uszkodzenia mechaniczne
miąższu , robaczywość*
- w skupie nie dopuszcza 5 10
się
- w dalszym obrocie 5 10 20
lekkie zagrzybienie (łączna
powierzchnia plam 2 cm² ) 1 7 nie określa
się
owoców o niewłaściwej wiel-
kości so 0,5 cm poniżej mini-
malnej średnicy 10 10 10
*owoców robaczywych w wyborze I nie powinno być więcej niż 2%.
CECHY DYSKFALIFIKUJĄCE
Nadgnicie, zgnicie , zamarznięcie , obcy smak i zapach dyskwalifikują całą partię w skupie , a w dalszym obrocie – poszczególne owoce .Pozostałości środków ochrony roślin dyskwalifikują całą partię w skupie i w dalszym obrocie.
Technika sortowania i kalibrowania owoców ziarnkowych .
Sortowanie owoców przeprowadza się ręcznie , kalibrowanie ręcznie lub maszynowo . Często dwie te czynności wykonuje się jednocześnie . Do kalibrowania ręcznego służy kalibrownica : deseczkowa , kołeczkowa , korytkowa i pierścieniowa ( rys. 61 ) .
Kalibrownicę deseczkową stanowi deseczka z otworami różniącymi się średnicą o 0,5 cm . Przepuszczając owoce przez otwory , określa się ich średnicę .
Kalibrownica kołeczkowa składa się z deseczki długości 55 cm , stanowiącej podstawę , na której osadzone są kołeczki wysokości 4 cm w odstępach zwiększających się kolejno o 0,5 cm . owoce przykłada się do szczeliny między kołeczkami , ustawione szypułką lub kielichem do góry .
Kalibrownica korytkowa składa się z 3 deseczek , z których 3 tworzą ściany boczne . Na ścianach tych znajduje się skala w centymetrach . owoce przesuwa się wzdłuż korytka i w miejscu zatrzymania odczytuje ich średnicę .
Kalibrownica pierścieniowa składa się z kilku best online casino metalowych pierścieni o różnej średnicy , które po złożeniu tworzą jedną płaszczyznę . Jest ona przydatna dla kontrolujących jakość pracy kalibrujących .
Większe gospodarstwa sadownicze mają kalibrownice mechaniczne różnej konstrukcji ( rys. 62 ) .
Wydajność pracy przy ręcznym kalibrowaniu wstępnym jabłek wynosi ( według Cegłowskiego ) 180 – 220 kg jabłek na godzinę , przy szczegółowym 200-250 kg , a przy użyciu węgierskiej kalibrownicy Unifruct – 700 kg na godzinę .
B . PAKOWANIE OWOCÓW.
W obrocie owocami dużą rolę odgrywają sposób pakowania i jakość opakowań zabezpieczające owoce przed uszkodzeniami w czasie transportu . Sposób pakowania owoców zależy przede wszystkim od ich gatunku , a niekiedy i odmiany . Jeśli chodzi o opakowania , to poza tradycyjnymi (skrzynki i łubianki ) produkuje się w ostatnich latach opakowania z tektury , z masy papierowej i celofanu lub folii polietylenowej albo woreczki polietylenowe ( rys. 63 ) . Są one bardzo estetyczne i higieniczne , gdyż nikt nie dotyka owoców , nie osiada na nich kurz i nie mają dostępu do nich owady . Stwierdzono , że tak pakowane owoce lepiej się przetrzymują , gdyż celofan lub folia osłabiają ich transpirację i oddychanie . Tak zapakowane owoce umieszcza się w pudłach kartonowych . W krajach Europy Zachodniej skrzynki drewniane są coraz częściej zastepowane opakowaniem tekturowym . owoce w takim opakowaniu mają odznaczać się lepszym smakiem , aromatem i zabarwieniem . Nie zauważono również występowania oparzeliny w czasie przechowywania . Ponadto koszt opakowania tekturowego jest mniejszy niż drewnianego .
Obecnie w wielu państwach stosuje się automatyczne pakowanie owoców do sprzedaży detalicznej . Za pomocą agregatów do liczenia pakuje się np. owoce do torebek . Inne maszyny pakują owoce na tackach z masy papierowej pokrytych folią . Taki automat pakuje od 40 do 60 tacek z owocami w ciągu minuty .
Przy produkcji wielkotowarowej lub masowym obrocie owocami sortowanie , kalibrowanie i pakowanie są całkowicie zmechanizowane , a tzw. linia składa się z szeregu maszyn wykonujących kolejno te prace (rys.64 ).
Aby zabezpieczyć owoce przed uszkodzeniami w czasie transportu w skrzynkach , poszczególne warstwy przekłada się cienką wełną drzewną ( rys. 65 ) . Znajduje się ona w handlu w belach 50-60 kilogramowych lub mniejszych . Zależnie od grubości i szerokości wiórków wełna drzewna oznacza jest odpowiednimi numerami , na przykład wełna o wiórkach szerokości 1-2 mm i grubości 0,07-0
,01 mm ma numer 0 . Do pakowania owoców stosuje się zazwyczaj wełnę drzewną nr 0 , nr 1 i nr 2 . Najlepiej do tego celu nadaje się wełna osikowa . Wełna nie może być ani zbyt wilgotna , ani zbyt sucha ; w ostatnim wypadku należy ją skropić wodą . Do zapakowania 100 kg jabłek potrzeba 2- 2,5 kg wełny drzewnej . Większe zużycie świadczy o niedbałym pokalibrowaniu owoców .
Oprócz wełny drzewnej do przedzielenia owoców od siebie używa się także , zwłaszcza za granicą , bibułki . Stosuje się też tekturowe kratownice . Przy transporcie jabłek wytrzymalszych na uderzenia wyściela się tekturą falistą tylko dno skrzynki , a boki i górę wykłada papierem zwyczajnym .
Do środka opakowania z owocami wkłada się tzw. specyfikę kontrolną , która zawiera nazwę producenta, nazwę gatunku i odmiany owoców , ich wybór , ciężar netto i tarę , znak pakującego , datę pakowania i numer skrzynki . Etykietę o podobnej treści umieszcza się także na czołowej stronie skrzynki .
C . TRANSPORT OWOCÓW.
Transport powinien trwać jak najkrócej i odbywać się w warunkach wykluczających jakiekolwiek uszkodzenia . Przy silnych wstrząsach owoce ulegają odgnieceniu i okaleczeniu , co zwiększa procent psujących się , zmniejsza zdolność przechowalniczą , a tym samym obniża ich wartość handlową . Transport owoców może odbywać się samochodami , koleją i drogą wodną .
Platformy ciągnikowe używane są na krótkich odległościach np. w obrębie gospodarstwa i w bezpośrednim sąsiedztwie odbiorcy owoców . Do tego celu nadają się platformy dobrze resorowane , o ogumionych kołach .
Transport samochodowy jest najszybszy ( poza lotniczym ) , toteż trwa zazwyczaj krótko , dzięki czemu nie potrzeba schładzać owoców ani też ocieplać przy niezbyt niskich temperaturach . Transport samochodowy jest jednak drogi przy wiekszych odległościach i wymaga dobrych dróg dojazdowych .
Jeżeli transport owoców ziarnkowych odbyawa się w czasie silniejszych przymrozków , to owoce należy na kilka dni wstawić do pomieszczenia cieplejszego , np. pakowni . Temperatura owoców powinna się podnieść do 5ºC , a nawet do 10ºC . owoce załadowane na samochód zabezpiecza się przed bezpośrednim działaniem pędu zimnego powietrza , okrywając skrzynki plandeką lub matami , zwłaszcza przednią część samochodu . Przy temperaturze – 5ºC i niższej okrywa się już cały ładunek . Po dostarczeniu na miejsce przeznaczenia dobrze jest umieścić owoce na 1- 2 dni w pomieszczeniu o temperaturze 0ºC . Przy nagłej bowiem zmianie temperatury owoce pokrywają się rosą , co sprzyja ich gniciu , a jeśli owoce w czasie przewozu przemarzły , to powoli odtają i nie ulegną uszkodzeniu .
W zimie skrzynki z owocami ustawia się w samochodzie szczelnie na warstwie maty słomianej przykrytej mokrą plandeką . Cały ładunek okrywa się papierem , na który daje się znów warstwę maty słomianej , dobrze zabezpieczając przód i tył samochodu , a całość przykrywa się także mokrą plandeką . Tak przygotowany ładunek może bez szkody odbyć dłuższą podróż nawet w temperaturze – 10ºC .
W okresie letnim przewożenie samochodem delikatniejszych owoców , np. pestkowych lub jagodowych , powoduje ich odgniatanie , wyciekanie soku i szybkie psucie się . Częściowo zapobiega się temu przez ich schładzanie . W tym celu przetrzymuje się owoce przez kilka lub kilkanaście godzin w temperaturze od 3 do 4ºC . Po załadowaniu schłodzonych owoców okrywa się je szczelnie i przewozi nocą , gdy temperatura jest najniższa . Jeżeli nie można ich schłodzić , to w przedniej części ładunku ładunku pozostwia się otwory . Wówczas powietrze dostając się przez nie w czasie jazdy będzie obniżało temperaturę owoców . Tylną część ładunku należy dobrze okryć , aby zabezpieczyć owoce przed kurzem .
Transport kolejowy jest tańszy od samochodowego i niezastąpiony przy większych odległościach oraz tam , gdzie drogi uniemożliwiają transport samochodowy . Ujemną jego stroną konieczność kilkakrotnego przeładowywania owoców , co może powodować ich uszkodzenia wskutek licznych wstrząsów . Do przewozu owoców używa się zwykłych wagonów towarowych lub wagonów chłodni .
Wagony zwykłe są różnego typu : wagony kryte przestrzenne (Kp), wagony kryte długie ( d) i wagony kryte specjalne ( Kds). W pierwszych mieści się 5-15 t owoców , w pozostałych – 3 -10 t . Istnieją także wagony 10- i 15 – tonowe. Do 10 – tonowych wagonów można załadować w skrzynkach 6 – 7 t jabłek , luzem 6 t do 15 – tonowych 9 t , luzem 8 t . Luzem przewozi się owoce przeznaczone na przerób i ostatnio sposób ten jest dość rzadko stosowany .
Skrzynki i łubianki z owocami letnimi , zwłaszcza pestkowymi i jagodowymi , ustawia się w wagonie luźno i w niewielkiej ilości – 3 do 5 t na wagon . Unika się w ten sposób przegrzania owoców , które intensywnie oddychając w wyższej temperaturze wydzielają dużo ciepła . owoce ziarnkowe , wysyłane jesienią , można ładować większymi partiami – od 7 do 9 t na wagon .
owoce przesyłane koleją dobrze jest uprzednio schłodzić , gdyż wtedy lepiej znoszą transport . Na przykład w temperaturze 15 – 16ºC pierwsze objawy psucia się czereśni występują już po 24 godzinach , a w temperaturze 5 – 6ºC dopiero po 2 dobach . W pierwszym wypadku po 5 dobach zepsuło się 45% , a w drugim tylko 6% . owoce schładza się , przetrzymując 2- 3 dni w temperaturze od 1 do 2ºC .
Schładzanie owoców przed załadowaniem ma tę wadę , że wymaga dwukrotnego ich przenoszenia – do chłodni i z chłodni do wagonu . Toteż zaleca się schładzać je dopiero po załadowaniu . Jeśli na stacji kolejowej znajduje się chłodnia , to wagon podstawia się na tor obok chłodni i izolowanymi rurami wdmuchuje się do niego zimne powietrze . W ciągu 4 godzin można w ten sposób oziębić owoce do 4ºC , a nawet do 2ºC . Można także użyć w tym celu elektrycznych wentylatorów . W transporcie owoców mają także zastosowanie wagony – chłodnie ( rys. 66). Są one zaopatrzone w dobrą izolację i w tzw. bunkry na lód o pojemności 1-2 t . Do lodu dodaje się zwykle soli w ilości 5-10 % jego ciężaru . W czasie dłuższego transportu uzupełnia się zapas lodu i soli .
Lód należy umieszczać nie tylko w bunkrach , ale także w ażurowych skrzynkach lub koszach rozstawionych pomiędzy skrzynkami owoców .
Wtedy oziębiają się one szybciej i równomierniej .
W wagonach – chłodniach ustawia się skrzynki z owocami na ażurowej podłodze, aby uniknąć zalania ich wodą z topniejącego lodu . Aby umożliwić krążenie chłodnego powietrza , skrzynki ustawia się w odległości 20- 30 cm od ścian wagonu i 50- 60 od stropu .
Do schładzania owoców używa się także lód suchy , który nie tylko oziębia owoce , ale także wzbogaca powietrze w CO2 , zmniejszając intensywność oddychania owoców , a tym samym opóźniając dojrzewanie i chroniąc przed gniciem .
Na wagon z 5 t owoców potrzeba 1,5 t lodu . Na każdą następną ich tonę – zależnie od temperatury – dodaje się 100- 200 kg lodu , z czego ¼ umieszcza się w bunkrach , resztę w skrzynkach lub w koszach . Przy transporcie dłuższym niż 3 – dniowy na każdy następny dzień dodaje się jeszcze po 200 kg lodu . Wagon zaopatruje się w lód co najmniej na 8 godzin przed załadowaniem owoców , w suchy lód – po ich złożeniu .
Przewożąc owoce w wagonach – chłodniach nie należy wyścielać skrzynek papierem , który utrudnia schładzania owoców i zwiększa proces ich gnicia .
Przewożąc owoce w wagonach zwykłych w zimie należy ich wewnętrzne ściany obić grubym papierem , a podłogę wysłać matą słomianą i przykryć plandeką lub papierem . Skrzynki zabezpiecza się podobnie jak przy transporcie samochodowym .
Owocami przewożonymi koleją opiekuje się zazwyczaj konwojent . W razie potrzeby wietrzy on wagon lub zamyka okenka . owoce dobrze załadowane i pod staranną opieką mogą być przewożone bez strat na dużę odległości . Na przykład czarne jagody przewożone z miejsca zbioru do Gdyni w okresie lipcowych upałów docierają zupełnie świeże do statku przewożącego je do Anglii .
Transport wodny owoców , na ogół rzadko stosowany , jest tani , nie powoduje uszkodzeń owoców , a temperatura na statku nawet w czasie upałów jest stosunkowo niska . Jest to jednak transport najpowolniejszy , z załadowanie i wyładowanie towaru sprawia duże trudności . Uregulowanie rzek i stworzenie z nich całego systemu komunikacyjnego może w przyszłości sprzyjać wykorzystywaniu dróg wodnych przez położone w nich pobliżu rejony sadownicze .
W ostatnich latach w transporcie stosuje się na coraz szerszą skalę tzw. konteneryzację . Polega ona na użyciu do pakowania i przewozu tzw.kontenerów , tj. dużych zasobników o pojemności 10-40 t i więcej .
Towar załadowany przez producenta dostarczany jest odbiorcy samochodami , koleją lub statkami bez pośrednich przeładunków . W ten sposób skraca się czas transportu i postoju , a owoce delikatne mogą być przesyłane na większe odległości . Na przykład świeże owoce i warzywa są transportowane w kontenerach z Kalifornii do Szwajcarii, z Arizony (USA) do Szwecji itd. Konteneryzacja , upraszczając obrót towarowy i w wysokim stopniu obniżając związane z tym koszty , stała się punktem zwrotnym w organizacji transportu międzynarodowego .
GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA |
