 OGÓLNA UPRAWA ROŚLIN SADOWNICZYCH – Rozdział 6
ZAKŁADANIE SADU TOWAROWEGO I AMATORSKIEGO
Wszystkie czynności konieczne przy zakładaniu sadu towarowego czy amatorskiego muszą być wykonane bardzo starannie, gdyż każdy błąd może przez długie lata odbijać się ujemnie na produktywności drzew. Ze względu na znaczenie szczegółowiej omówimy zakładanie sadu towarowego , przy czym należy wykonać nastepujące czynności: 1) wybrać i przygotować teren, 2) dokonać odpowiedniego wyboru gatunków i odmian, 3) nabyć materiał szkółkarski , 4) wybrać najwłaściwszą porę sadzenia drzewek, 5) posadzić drzewka , 6) sporządzić dla sadu dokumentację . Na ogół przy zakładaniu sadów innego typu tryb postępowania jest podobny.
A.WYBÓR I PRZYGOTOWANIE TERENU POD sad TOWAROWY
Bez względu na sadzone gatunki należy wybrać pod sad towarowy mozliwie najlepsze stanowisko , gdyż jest to jeden z podstawowych warunków jego wysokiej dochodowości. Jak mówiliśmy , na terenie sfalowanym najlepiej nadają się pod sad stanowiska położone wyżej położone i łagodne zbocza o wystawie południowo-wschodniej lub południowo-zachodniej , na terenie prawie równym – nawet najmniejsze wzniesienia .
Stanowisko pod sad powinno mieć również odpowiednie warunki glebowe (głębokość gleby , poziom wody gruntowej oraz odczyn gleby), które będą podane przy omawianiu poszczególnych gatunków roślin sadowniczych.
Pole przeznaczone pod sad należy starannie przygotować , gdyż posadzone drzewka wymagają dobrych warunków do przyjęcia się . W tym celu można uprawiać tu przez kilka lat okopowe i mieszanki. Bardzo dobrym przedplonem są; lucerna, koniczyna, lub koniczyna z trawami.
Według niemieckich doświadczeń bardzo dobrym przedplonem dla roślin sadowniczych są szparagi, które ułatwiają szybkie i głębokie rozrastanie się korzeni drzew , co korzystnie wpływa na ich zaopatzrenie w wodę i pokarmy.
Na rok przed założeniem sadu stosuje się pod przedplon dużą dawkę obornika (400-600q/ha ). Po zbiorze przedplonu rozsiewa się nawozy fosforowe oraz potasowe w ilości 80-160 kg P2O5 i 200-300 kg K2O na 1ha i przeprowadza podorywkę , a następnie bronowanie lub talerzowanie. Co najmniej na 4-6 tygodni przed sadzeniem drzewek wykonuje się głęboką orkę (35-40 cm ) pługiem z pogłębiaczem . Wczesna orka umożliwia uleżenie się ziemi przed sadzeniem drzewek , dzięki czemu unika się ujemnych następstw jej osiadania , np. odsłonięcia korzeni lub zrywania młodych korzonków. Zaorane pole wyrównuje się broną lub włóką. Przy wiosennym sadzeniu drzewek orkę przeprowadza się jesienią, a wiosną – bronowanie lub włókowanie ; tylko na glebach cięższych może być konieczne kultywatorowanie.
Przed sadzeniem drzewek na bardziej stromych zboczach najlepiej jest najpierw utworzyć terasy, a następnie sadzenie na przygotowanej i wyrównanej , płaskiej powierzchni. Można też umieszczać drzewek w „jaskółczych gniazdach” lub bruzdach konturowych opisanych uprzednio .
IMG0766Uprawę na zboczach o mniejszym spadku najlepiej jest również przeprowadzić wzdłuż poziomic. Zapobiega to erozji i ułatwia wykonanie zabiegów agrotechnicznych w sadzie. Jeżeli gleba przeznaczona pod sad jest zbyt wilgotna, konieczne jest jej odwodnienie, które można wykonać za pomocą rowów otwartych lub zamkniętych.
Na polu bez odpływu stosuje się rowy otwarte głębokości 150 cm , rozmieszczone co 60-80 m, na glebach cięższych gęściej , na lżejszych rzadziej.
Pole o zapewnionym odpływie wód odwadnia się rowami zamkniętymi , co nazywa się drenowaniem. Na ogół technika drenowania w sadach jest podobna do stosowanej na polach , jednakże używa się sączków o większej średnicy i zakłada je głębiej (od 160 do 200 cm) . Aby uniknąć szybkiego zatkania sączków przez korzenie , zaleca się zakładać dreny pośrodku przyszłych międzyrzędzi sadu, a szpary między sączkami okrywa papą lub folią . Zamiast sączków można układać faszynę , kamienie lub żerdzie.
Plan drenowania należy dostosować do ukształtowania terenu , a dopiero do tego planu – rozmieszczenie roślin sadowniczych.
B. ROZPLANOWANIE I URZĄDZANIE TERENU
Zakładany sad powinien być osłonięty przed wiatrami . Osłony stanowią zaporę, która skierowuje prąd powietrza w górę albo też osłabia jego siłę . Osłony mogą byc naturalne lub sztuczne. Naturalne – to zbocza wzgórz lub lasy czy inne zadrzewienia , sztuczne -to wysadzone rzędy drzew i krzewów. Sztucznymi osłonami są także budynki , mury lub płoty.
Skuteczność oslony z drzew zależy od ich gatunku , rozstawy i ukształtowania terenu. Przyjmuje się, że osłony chronią przed wiatrem położony poza nimi obszar długości 20-30 razy większej od ich wysokości. Jeżeli np. osłona ma 15 m wysokości , to jej działanie będzie sięgać na odległość 300-400 m w głąb sadu. W dużych sadach może być konieczne wysadzanie kilku pasów drzew.
Szerokość osłon może być różna , nie powinna jednak przekraczać 10-15 m. Im jest szersza tym droższa, a przy tym nie lepsza od wąskiej.
Osłony mogą być zwarte lub ażurowe . Pierwsze tworzy się z roślin gęsto sadzonych , drugie – z sadzonych rzadziej. Osłony ażurowe są lepsze, gdyż osłabiają siłę wiatru, ale zapewniają dla sadu słaby przewiew.
Osłony powinny być prostopadłe do wiejących wiatrów. Nie wolno zakładać ich w najniższych częściach sadu, gdyż może utworzyć się w tym miejscu zastoisko mrozowe. Natomiast osłona umieszczona w najwyższej części sadu chroni go przed napływem mas zimnego powietrza.
Do zakładania osłon nadają się przede wszystkim drzewa oraz krzewy wysokie i szybko rosnące , wytrzymałe na mróz, a także odporne na choroby i szkodniki . Z drzew zaleca się sadzić ; topolę Simona, topolę czarną piramidalną , klon zwyczajny , wiąz , lipę i inne, z iglastych świerk i żywotnik (tuje) z krzewów – ałycze i leszczynę. Jeśli osłona ma mieć także charakter obronny , można jako podszycie ałycze lub różę pomarszczoną (Rosa rugosa).
Układ roślin w osłonie może być różny . Jeden rząd mogą stanowić drzewa sadzone co 2,5-3 m , drugi ( w odległości 3-4 m od pierwszego) krzewy sadzone co 40-50 cm . drzewa dobrze jest sadzić naprzeciwlegle. Odległość od pierwszego rzędu drzew owocowych powinna wynosić 10-15cm .
drzewa i krzewy osłony zaleca się sadzić na parę lat przed zakładaniem sadu , aby rozrosły się przed wejściem sadu w okres owocowania.
sad należy ogrodzić . Najlepsze i najtrwalsze jest ogrodzenie z drucianej siatki wysokości 150-180cm , o średnicy oczek 5 cm , rozpiętej na betonowych lub żelaznych słupkach , z 1 lub 2 rzędami kolczastego drutu u góry . Słupki umieszcza się co 3 m. Jeżeli nie można sadu ogrodzić siatką , należy go zabezpieczyć (przynajmniej przed grubszą zwierzyną dziką i zwierzętami gospodarskimi) 2 lub 3 rzędami drutu kolczastego i żywopłotem z ałyczy.
Zakładając większy sad towarowy teren dzieli się na kwatery. Powinny one mieć kształt możliwie regularny – kwadratowy lub prostokątny – i wielkość nie przekraczającą 5 ha . Ułatwia to rozmieszczanie drzew i uprawę roli . Drogi między kwaterami powinny być dostatecznie szerokie , aby zapewnić wygodny dojazd do każdej części sadu. Zakładając sad w bezpośrednim sąsiedztwie zabudowań , należy jego plan dostosować do rozmieszczenia magazynów i pomieszczeń na narzędzia , maszyny środki transportu , nawozy itp. W obrębie sadu powinno znajdować się jedno lub więcej źródeł wody.
DOBÓR GATUNKÓW I ODMIAN
sad towarowy może być jednogatunkowy , np. jabłoniowy , gruszowy , wiśniowy itp, lub wielogatunkowy , a wówczas zaleca się sadzić poszczególne gatunki w osobnych kwaterach. W przeciętnych warunkach w sadzie wielogatunkowym powinno być najwięcej jabłoni ( około 60-80% i więcej ), następnie śliw ( 15-20% ) i w końcu grusz, wiśni i czereśni ( 5-10%) . Dobór gatunków może jednak ulegać dużym wahaniom, zależnie od miejscowych warunków.
Ważny jest również odpowiedni wybór odmian, głównie jabłoni, w zależności od pory dojrzewania owoców. W przeciętnych warunkach zaleca się sadzić najwięcej odmian zimowych 60-70% i więcej , mniej letnich 15-20% i jesiennych 5-10% . Zimowe odmiany bowiem najdłużej się przechowują , toteż dostarczane są na rynek zimą i wiosną , gdy nie ma innych owoców, dzięki czemu osiągają wysoką cenę. Niektórzy producenci uprawiają tylko odmiany zimowe.
Wybierając odmiany , nie wolno zapomnieć o zapewnieniu dobrego zapylenia ich kwiatów, gdyż od tego zależy obfitość owocowania i jakości owoców. Rozróżnia się odmiany samopylne i obcopylne. Pierwsze wydają owoce po zapyleniu (ściślej zapłodnieniu) kwiatów własnym pyłkiem . Takich odmian jest mało , a i one po zapyleniu obcym pyłkiem owocują na ogół obficiej i wykształcają ładniejsze owoce. Najwięcej odmian samopylnych mają śliwy i wiśnie. Odmiany obcopylne wymagają do zapylenia pyłku innych odmian. Wśród odmian obcopylnych rozróżnia się tzw. dobre i złe zaplecze . Dobrymi zapleczami mogą być również odmiany samopylne. Złe zapylacze nie zapylają dobrze ani własnych kwiatów, ani kwiatów innych odmian. Brak zdolności dobrego zapylania (zapłodnienia) kwiatów jest spowodowany tym, że zamiast podwójnego zestawu chromosomów mają potrójny ( dlatega otrzymały nazwę triploidalnych ). Najwięcej złych zapylaczych występuje u jabłoni (Grochówka, Cesarz Wilhelm, Boskoop, Pepina Ribstona ) i u grusz ( Bera Diela, Plebanka i inne).
Mogą też występować pary odmian tzw. intersterylnych. Należą do nich wg Kobla u jabłoni Cortland i McIntosh, u grusz Dobra Ludwika i Bonkreta Williamsa. Intersterylność, nazywana też niepłodnością grupową , polega na tym że para odmian nie może się wzajemnie zapłodnić ze względów fizjologicznych, chociaż obie mają normalny pyłek . Takich odmian jest mało i nie odgrywają roli w produkcji owoców.
W celu zapewnienia dobrego owocowania nie wolno zakładać sadu z samych odmian triploidalnych lub z ich liczebną przewagą. Najlepiej jest sadzić odmiany , które zapylają się wzajemnie. Wtedy rozmieszcza się je w kwaterze co rząd lub co dwa na przemian. Jeżeli odmiany – złe zapylacze lub odmiany intersterylne mają stanowić większość w sadzie lub jeżeli zakłada się kwatery jednoodmianowe, to co trzecie drzewo w co trzecim rzędzie lub całe rzędy powinny stanowić zapylacze. Dobrze jest zapylające się nawzajem odmiany sadzić blisko siebie, gdyż odległość od zaplecza ma duży wpływ na obfitość owocowania odmiany podstawowej. Ponato odmiany sadzone na jednej kwaterze powinny kwitnąć i dojrzewać w tej samej porze oraz mieć podobne wymagania uprawowe.
Jak już wspomniano , odmiany dla sadu towarowego wybiera się z obowiązjącego doboru . Dobrze jest także zaobserbować udawanie się poszczególnych odmian w sąsiednich sadach.
Do sadów towarowych intensywnych najlepiej nadają się drzewka krzaczaste i niskopienne , dla sadów tradycyjnych – jeszcze drzewka półpienne. W sadach intensywnych można także sadzić drzewka karłowe , należy jednak pamiętać , że wymagają one staranniejszej opieki i są wraźliwsze na mróz , a koszt założenia z nich sadu jest znacznie większy. Dlatego – przynajmniej w surowszych warunkach klimatycznych i nie mając dostatecznych kwalifikacji – lepiej jest sadzić drzewa szczepione na siewkach wytrzymałych na mróz i mniej wymagających co do gleby.
ZAKUP MATERIAŁU SZKŁÓKARSKIEGO
Po ustaleniu odmian i wysokości pnia drzew należy nabyć materiał szkłókarski , który powinien należeć do wyboru I i być pewnym odmianowo. Przeważnie sprzedawane są drzewka z jednoroczną koroną lub starsze, jeżeli odmianę szlachetną zaszczepiono w koronie przewodniej . Coraz częściej zaleca się sadzić jednoroczne okulanty. Lepiej znoszą one przesadzanie, łatwiej jest uformować im odpowiednią koronę na żądanej wysokości oraz uzyskać właściwe kąty między przewodnikiem i pędami szkieletowymi ; są one ponadto znacznie tańsze. Jednoroczne okulanty nadają się szczególnie do sadów intensywnych , gdzie się je w małej rozstawie.
Materiał szkółkarski najlepiej jest nabywać jesienią , nawet przy sadzeniu wiosennym, wtedy bowiem wybór jest większy i łatwiej skompletować żądany zestaw odmian.
Jeżeli nabywca odbiera drzewka ze szkółki i przewozi własnym transportem , to przejmuje na siebie całą odpowiedzialność za transport . Wszelkie reklamacje są dopuszczalne tylko przy odbiorze drzewek . Jeżeli drzewka wysyłane są przez szkółkę koleją , to po otrzymaniu zawiadomienia o nadejściu przesyłki należy ją natychmiast odebrać , co czyni się komisyjnie i protokolarnie , szczególnie gdy przesyła się drzewka luzem. Wówczas można reklamować w razie stwierdzenia innej liczby drzewek , innego wyboru, silniejszych uszkodzeń, zaschnięcia korzeni, niewłaściwego gatunku lub odmiany. Wszelkie uwagi zamieszcza się w protokole i składa reklamację w zakładzie szkółkarskim.
Do chwili sadzenia do gruntu trzeba odebrane drzewka dobrze zabezpieczyć przed wyschnięciem i uszkodzeniem . Jeżeli będą sadzone wkrótce lub przynajmniej w tym samym sezonie, wystarczyć umieścić je w chłodnym , zacienionym i zacisznym pomieszczeniu , okrywając korzenie szczelnie liśćmi , mchem lub mierzwą i obficie zlewając wodą.
Po rozpakowaniu balotów z materiałem szkółkarskim sprawdza się , czy zawartość odpowiada zamówieniu , biorąc także pod uwagę stan zdrowotny. W czasie mrozów drzewka zapakowane w baloty można przez kilka dni przetrzymać w temperaturze 0-2 ͦ C. Po rozpakowaniu przechowuje się w podany sposób. W razie zaschnięcia korzeni należy zanurzyć je natychmiast w wodzie na kilka lub też kilkanaście godzin.
Drzewka przeznaczone do dłuższego przetrzymania , np. od jesieni do wiosny należy zadołować . W tym celu w miejscu zacienionym i zabezpieczonym przed dostępem zwierząt wykopuje się rów tak głęboki , aby zmieściły się w nim korzenie. Następnie drzewka układa się rzędem nederlandsegokken online casino ściśle obok siebie , opierając korzenie o dno rowu. Korzenie wraz z częścią pni zasypuje się ziemią i obficie zlewa wodą . Długość rowu zależy od liczby drzewek, można też wykopać kilka rowów.
E. SADZENIE DRZEWEK OWOCOWYCH
PORA SADZENIA
Drzewka owocowe sadzi się jesienią lub wiosną. Oba terminy mają dodatnie i ujemne strony. Jesienne sadzenie drzewek jest korzystniejsze, gdyż przy sprzyjającej pogodzie zdążą się jeszcze zakorzenić przed zimą . Dzięki temu wiosną rosną normalnie i już w pierwszym roku wydają długie przyrosty. Ponadto są odporniejsze na wiosenne susze. Późną jesienią zakończone są już inne prace i łatwiej jest o pracowników niż na wiosnę , dłuższy jest też okres , w którym można sadzić . Wreszcie w ciągu zimy w dołkach wokół drzewek gromadzi się dużo wody , tak potrzebnej w okresie wiosennym.
Ujemną stroną jesiennego sadzenia jest możliwość uszkodzenia drzewek przez mróz i wysuszające wiatry. Wymagają więc obwinięcia słomą lub innym materiałem. Drzewka posadzone wiosną są bardziej wraźliwe na brak wody w okresie zakorzeniania się oraz rozpoczynania wzrostu i przy jej niedoborze duży procent drzewek może się nie przyjąć. Dość często zdarza się , że drzewka , zwłaszcza grusz , dopiero w lecie wydają po parę listków lub bardzo krótkich przyrostów. Wskutek tego formowanie korony i owocowanie opóźniają się o rok. Sadzenie wiosenne daje dobre wyniki, jeżeli wykonane jest możliwie najwcześniej, gdy w glebie jest duży zapas wody. Jednakże niektóre gatunki drzew owocowych lepiej znoszą sadzenie wiosenne. Należą do nich orzechy wloskie, morele, brzoskwinie.
ROZMIESZCZENIE GATUNKÓW I ODMIAN
Umiejętne rozmieszczeniew sadzie poszczególnych gatunków i odmian drzew owocowych w dużym stopniu decyduje o powodzeniu ich uprawy . Może ono przyczynić się do lepszego zabezpieczenia ich przed przemarzaniem, chronić owoce przed strącaniem przez wiatr, a roślinom zapewnić potrzebną ilość wody.
Teren najwyżej położony na zboczu ma wyższe temperatury niż dolina, jest najbardziej narażony na wiatry, zawsze odznacza się najniższym poziomem wody gruntowej. Dlatego należy tu sadzić gatunki i odmiany o owocach nie opadających , wytrzymałe na suszę , ale mało wytrzymałe na mróz . Do takich drzew owocowych należą orzechy włoskie , czereśnie , wiśnie , a także brzoskwinie i morele . Nieco niżej należy sadzić gatunki lub odmiany jeszcze znoszące dość niski poziom wody gruntowej i wraźliwe na mróz, a więc grusze i niektóre odmiany jabłoni. Jeszcze niżej powinno się umieszczać gatunki i odmiany wytrzymalsze na niskie temperatury . Wreszcie najniższy teren przeznacza się pod uprawę śliw , które wymagają najwilgotniejszych gleb i powietrza . Ze względu jednak na gromadzące się tu zimne powietrze trzeba dobrać stosunkowo wytrzymałe odmiany . W sadzie jabłoniowym należy również sadzić odmiany najwytrzymalsze na mróz.
Na terenie mniej więcej płaskim warunki są dość wyrównane , ale i tu mogą znaleźć się miejsca zaciszne i cieplejsze . Należy je wykorzystać pod gatunki i odmiany wymagające lepszych stanowisk.
Jeżeli sad graniczy z drogą publiczną , dobrze jest od jej strony sadzić odmiany późnozimowe , o owocach do zbioru słabo zabarwionych. Pozwoli to częściowo uniknąć szkód wyrządzanych przez przechodniów.
ROZSTAWA DRZEW
Drzew w sadzie towarowym nie powinno się sadzić ani zbyt gęsto , ani w nadmiernych odległościach . W pierwszym wypadku sad szybko się zagęszcza , gałęzie sąsiednich drzew krzyżują się, zacieniają wzajemnie , co wpływa ujemnie na ich zdrowotność i produktywność . Natomiast przy sadzeniu drzew z zbyt dużych odstępach zmniejsza się ich liczba na 1 ha , a tym samym obniża plon i dochód sadu.
Rozróżnia się dwa typy sadów; sady intensywne, o dużej liczbie drzew na jednostce powierzchni, i sady tradycyjne, z mniejszą liczbą drzew na 1 ha. Na przykład w intensywnym sadzie jabłoniowym może przypadać od 400 do 2000 drzew na 1 ha , w sadzie tradycyjnym zaś sadzi się ich zaledwie 100 – 200 . Obecnie zaleca się zakładać tylko sady intensywne, o kilkakrotnej większej wydajności owoców niż w sadach tradycyjnych. Otrzymuje się wcześnie dużą masę dorodnych owoców , gdyż pochodzą z drzew młodych , a koszt produkcji 1 kg owoców jest 2-3 krotnie mniejszy niż w sadzie tradycyjnym. Bliższe szczegóły na ten temat zostaną podane przy uprawie poszczególnych gatunków drzew owocowych.
W sadzie towarowym drzewa owocowe sadzi się zazwyczaj w kwadrat lub prostokąt . W pierwszym wypadku odstępy między rzędami i pomiędzy drzewami w rzędach są jednakowe , np.10X10 m, 8X8 m, 7X7 m, 5X5 m itd., w drugim – różne , np. 10X8 m, 8X6 m, 10X5 m , 6X4 m , itp. Większe liczby to odległość między rzędami drzew, mniejsze – odstępy między nimi w rzędach . Praktyka wykazuje , że rozmniejszczenie drzew w prostokąt jest bardzo dogodne , wtedy bowiem można długo trzymać między rzędami odpowiednio szeroką tzw.uliczkę roboczą, potrzebną do przejazdu maszyn i środków transportu.
WYTYCZANIE MIEJSC POD DRZEWKA
Przed sadzeniem drzewek należy wyznaczyć dokładnie ich miejsca, gdyż proste i równoległe rzędy ułatwiają później prace uprawowe i pielęgnacyjne . Wytyczanie miejsc jest na ogół czynnością dość trudną, zwłaszcza na terenie większym i nierównym . Najlepiej wykona ją mierniczy , można jednak zrobić to we własnym zakresie.
Najpierw dokładnie ustala się ogólną powierzchnię sadu, następnie dzieli się na kwatery możliwie o konturach kwadratowych lub prostokątnych , wreszcie wytycza się miejsca pod drzewka . Ostatnią czynność rozpoczyna się od wyznaczenia kąta prostego w czterech rogach kwatery , choćby nie miała kształtu kwadratu lub prostokąta. Pozostałe kawałki pola – kliny- wymierza się na końcu. W najprostszy sposób można wyznaczyć kąt prosty za pomocą sznura, opierając się na twierdzeniu Pitagorasa (rys. 18 ). Jeśli jeden bok trójkąta będzie miał 3 m długości , drugi 4m , a trzeci 5 m, to pomiędzy bokami krótszymi powstanie kąt prosty. Kąty proste można również wyznaczyć węgelnicą pryzmatyczną . Wtedy 3 tyczki miernicze ustawia się w 3 narożnikach kwatery i od jednej z nich węgielnicą wizuje się 2 następne tyczki . Jeśli w węgelnicy pokryją się one ze sobą , to obie wytyczane linie są do siebie prostopadłe, czyli kąt prosty . W ten sposób wyznacza się wszystkie 4 boki kwatery (rys.19). Następnie na wytyczonych bokach wyznacza się za pomocą taśmy mierniczej lub sznura miejsca pod drzewka, wbijając tyczki lub paliki . Wytyczanie miejsc w obrębie kwatery jest już łatwiejsze. Potrzebne są do tego 3 osoby. Jedna ustawia tyczkę , kierując się wskazówkami pozostałych osób , które stoją przy dwu bokach kwatery, za tyczkami zatkniętymi na nich , i wizują (rys. 20).
Na polu nieregularnym najpierw wyznacza się miejsca pod drzewka w kwaterach kwadratowych lub prostokątnych, później na pozostałych jego skrawkach , dostosowujac układ rzedów do przylegającej kwatery. Na terenach falistych pomiary wykonuje się partiami.
Przy zakładaniu sadu jeszcze dość często stosuje się paliki, do których przywiązuje się drzewka . Ułatwia to im zakorzenienie się i zabezpiecza przed pochyleniem czy nawet wywróceniem przez wiatr . Nie palikuje się jednorocznych okulantów ani drzewek silnie korzeniących się, sadzonych w miejscach zacisznych.
Paliki powinny być proste, gładkie, o średnicy 6-9 cm i odpowiedniej długości . Po wbiciu w ziemię na głębokość około 50 cm powinny sięgać parę centymetrów poniżej korony . Paliki konserwuje się uprzednio , mocząc je w 5-procentowym roztworze siarczanu miedzi lub w roztworach Soltoxu i Xylamitu żeglarskiego , stosowanych kolejno po sobie. Początkowo zanurza się paliki na 15-30 minut w 10-procentowym roztworze Soltoxu , a następnie suszy sie je przez 2-3 tygodnie. Tak zakonserwowane mogą przetrwać od kilku do kilkunastu lat. Niektórzy sadownicy dolną, zaostrzoną część palika opalają lub zanurzają w smole.
Paliki wbija się od strony południowej lub południowo-zachodniej , aby chroniły pnie przed nagrzewaniem i wysuszaniem przez promienie słoneczne. Wyjątek stanowią drzewka sadzone przy drodze , które palikuje się od jej strony, aby chroniły przed uszkodzeniami mechanicznymi.
GŁĘBOKOŚĆ SADZENIA DRZEWEK
Dawniej sadzono drzewka w głębokie doły , na których dno dawano dużo obornika lub kompostu. Ten sposób sadzenia okazał się jednak niepraktyczny i nieekonomiczny , a w pewnych wypadkach nawet szkodliwy . Stopniowo rozkładająca się masa organiczna zmniejszała swoją objętość , powodując coraz większe zagłębianie się drzewek , co ujemnie wpływało na ich wzrost , zdrtowtność i produktywność , zwłaszcza na glebach cięższych . Dlatego na glebach tego typu zaleca się sadzić drzewka w dołach tylko takiej głębokości , aby mieściły się korzenie , a szyjka korzeniowa znalazła się blisko powierzchni. Na glebach lżejszych dołki mogą być głębsze . Obecnie zaleca się przygotować pod nie dołki głębokości 50cm i szerokości 60-100cm. Na ogół wykopuje się je ręcznie , chociaż mamy już do tego celu specjalne mechaniczne świdry.
Ze względu na głęboką orkę i obfite nawożenie przed założeniem sadu na dno dołków nie daje się na ogół obornika czy kompostu. Nawożenie takie zalecane jest na glebie gorzej przygotowanej lub w sadach intensywnych , gdzie w celu stworzenia młodym drzewom bardzo dobrych warunków stosuje sie 1 wiadro dobrze rozłożonego obornika lub 2 wiadra kompostu albo torfu na dół , a ponadto 0,5-1 kg superfosfatu i 0,1-0,2 kg soli potasowej , które miesza się z obornikiem i ziemią. Nie wolno do tego celu używać świeżego obornika lub nie rozłożonego kompostu , gdyż produkty fermentacji szkodliwie oddziałują na korzenie drzewek.
Dołki wykopuje się bezpośrednio przed sadzeniem drzewek , dokładnie w miejscach uprzednio wyznaczonych. W tym celu jedni wykopują dołki wokół wbitych palików , inni posługują się tzw. deską sadowniczą (rys.22 ) . Jest to cienka deska długości około 1,5m, z nacięciami w połowie długości i na końcach. Przed kopaniem dołka deskę kładzie się na ziemi tak, aby środkowym nacięciem objęła palik. Następnie w miejscach nacięć na końcach deski wbija się w ziemię kołeczki, usuwa palik i deskę i wykopuje dołek. Następnie nakłada się deskę końcowymi nacięciami na wbite kołeczki , a w środkowym nacięciu , które wskazuje poprzednio wyznaczone miejsce, wbija się palik na stałe. Można także najpierw zasadzić drzewka , a następnie wbijać paliki , ale wtedy łatwo uszkadza się korzenie.
SPOSÓB SADZENIA
Przed sadzeniem drzewka należy skontrolować jego system korzeniowy i usunąć korzenie złamane, zmiażdżone czy rozdarte. Cięcia wykonuje się ostrym nożem lub sekatorem , gdyż wtedy rany szybciej się goją. Maczając korzenie w papce sporządzonej z wody i gliny można ułatwić i przyspieszyć przyjmowanie się drzewek . Wtedy bowiem cząstki gleby silniej przylegają do korzeni od chwili posadzenia drzewek, co sprzyja pobieraniu wody i związków pokarmowych. Zabieg ten jest godny zalecenia na glebach luźniejszych i przy sadzeniu grusz , które mają słaby system korzeniowy i trudno się przyjmują.
Tak przygotowane drzewko ustawia się na dnie dołka lub na usypanym tam kopczyku ziemi ( przy stosowaniu palika od jego strony północnej lub północno-wschodniej ). Korzenie rozkłada się równomiernie i zasypuje ziemią, wypełniając wszystkie szczeliny . Ziemię mocno się ugniata.
Drzewka sadzi się nieco głębiej , niż rosły w szkółce , aby osiadająca ziemia nie odsłoniła korzeni. Przyjmuje się , że poziom ziemi obniży się przeciętnie o 10-15% wysokości dołka.
Drzewka sadzone przy palikach przywiązuje się do nich dopiero po 2-3 tygodniach , gdy ziemia osądzie. Przymocowuje się je w 2 miejscach – kilkanaście centmetrów ponad ziemią i nieco poniżej wierzchołka palika. Do wiązania używa się wikliny , powróseł ze słomy lub innego materiału .Wokół drzewek sadzonych jesienią należy usypać kopczyk wysokości 20-30cm , który zabezpieczy korzenie przed przemarznięciem i wyschnięciem ( rys.23 ). Ponadto pnie drzewek zaleca się okręcić słomą, która chroni je również przed zającami. Z usypanego wokół pnia kopczyka formuje się wiosną tzw.misę w której będzie się gromadzić woda w czasie opadów i przy podlewaniu drzewek. Sadząc drzewka wiosną od razu robi się misę.
POSTĘPOWANIE Z POSADZONYMI DRZEWKAMI
Wiosną, jak mówiliśmy , kopczyki rozgarnia się formując misy oraz zdejmuje również słomę. Bez względu na porę sadzenia (jesień, wiosna ) wiosną skraca się wszystkie konary w celu zachowania równowagi między systemem korzeniowym, a częścią nadziemną . Nadmierna transpiracja bowiem spowodowałaby zasychanie pędów , a nawet całych drzewek.
Przewodnik i konary skraca się o 1/3 do 2/3 ich długości, zależnie od uszkodzenia korzeni. Jeżeli sadzone drzewko miało silny system korzeniowy , to wystarczy skrócić pędy o 1/3 . Po skróceniu pędów przewodnik musi dominować nad pierwszym konarem o 30 – 40 cm.
W okresach przedłużającej się suszy i na glebach lekkich drzewka należy wiosną obficie podlewać , przeznaczając na każde 1 do 2 wiader wody . W celu zabezpieczenia przed szybkim parowaniem wody dobrze jest po podlaniu wyściółkować misę slomiastym obornikiem . Nawóz ten dostarcza ponato skladników pokarmowych drzewku , co sprzyja jego wzrostowi . Jesienią nawóz usuwamy żeby nie służył za schronienie gryzoniom .
F.DOKUMENTACJA PROJEKTOWO – KOSZTORYSOWA SADU TOWAROWEGO
Każda inwestycja wymaga dokladnej dokumentacji technicznej i kosztorysowej . Ma ona zapewnić dobre jej wykonanie , wymaganą przydatność użytkową i niezbędne kredyty . Jeżeli chodzi o zakładanie sadu towarowego , to nawet w gospodarstwach indywidualnych (sady zblokowane ) , zakładano na podstawie dokumentacji przygotowanej przez upoważnionych fachowców .
Dokumentacja zawiera dokładny opis warunków przyrodniczych i ekonomicznych , w jakich sad będzie zakładany , oraz zalecenia dotyczące techniki jego zalożenia i prowadzenia . Obejmuje więc szczegółową analizę terenu wytypowanego pod sad, czyli jego położenie i ukształtowanie , jakości gleby i podłoża oraz poziom wody gruntowej . W dalszej części podane są wskazówki dotyczące przygotowanie terenu , np. potrzebnych melioracji oraz założenia osłon lub ogrodzenia i uprawy roli .
Osobny rozdział dokumentacji omawia dobór gatunków i odmian drzew owocowych dla projektowanego sadu oraz ich krótką charakterystkę. Jeżeli życzenia inwestora nie pokrywają się ze stanowiskiem opracowującego dokumentację , to nie uwzględnia się ich lub uwzględnia w małym zakresie , jednakże na odpowiedzialność zleceniodawcy . Wreszcie dokumentacja zawiera krótkie porady , jak prowadzić sad w najbliższych latach , kosztorys założenia sadu i jego plan .
G.PROWADZENIE KALKULACJI ZAŁOŻENIA SADU I PRODUKCJI OWOCÓW
Podstawą kalkulacji w produkcji owoców jest zapis wszystkich czynności wykonywanych w sadzie w ciągu roku kalendarzowego na kartach dokumentacyjnych. W celu uzyskania większej ich reprezentatywności należy prowadzić oddzielne karty dla poszczególnych gatunków drzew owocowych lub w sadzie jednogatunkowym dla drzew znajdyjacych się w różnym wieku . Przy zapisie wartości przyjmuje się ceny i płace rzeczywiste , a w wypadku pracy własnej czy zużycia materiałów własnej produkcji przyjmuje się umownie następujące normy : 10zł za 1roboczogodzinę , 35zł za 1 godzinę pracy ciągnika (25 KM ). Płacę za kierowanie produkcją podwyższa się o 30%. Za materiały pochodzące z własnego gospodarstwa proponuje się następujące ceny: za tonę obornika 100zł , za 1 q słomy 100zł , za tonę gnojówki 20zł . Inne składniki kosztów wycenia się w sposób niżej podany :
za inwentarz specjalny ( narzędzia ogrodnicze i inny sprzęt) dolicza się 150zł kosztów produkcji każdej tony owoców ;
rata amortyzacyjna dla sadu – od 10 roku po posadzeniu – wynosi 2500zł/ha ;
rata amortyzacyjna dla budynków stanowi 4% wartości ubezpieczeniowej przypadającej na 1 ha ;
rata amortyzacyjnej dla maszyn i narzędzi wynosi 10% ich wartości ( bez ciągnika ) ;
koszty remontu maszyn i narzędzi stanowią 20% kosztów amortyzacji (bez ciągnika ) ;
owoce należy wyceniać według cen w ciągu listopada i grudnia włącznie . Ceny uzyskiwane w zimie za owoce z przechowalni nie są uwzględniane przy kalkulacji kosztów produkcji.
H. ZAKŁADANIE SADU AMATORSKIEGO
W sadzie amatorskim uprawia się dowolne gatunki i odmiany drzew i krzewów owocowych oraz prowadzi sie je w różnych formach . Z krzewów owocowych zalecany jest agrest pienny , zajmujący mało miejsca i wyglądający ozdobnie . Winorośl sadzi się w najcieplejszym miejscu , a więc przy poludniowej ścianie czy parkanie.
Podstwawą zasadą , którą należy kierować się przy zakładaniu sadu amatorskiego , jest uzyskanie z niego jak największych korzyści . Dlatego daje się pierwszeństwo odmianom o owocach najwcześniej dojrzewających , które są najdroższe i mało dostępne dla wielu osób . Na drugim miejscu stawia się odmiany zimowe jabłoni , gdyż cena ich owoców jest również wysoka . Jeśli jest dosyć miejsca , można sadzić odmiany o średniej porze dojrzewania . Gatunki i odmiany należy tak dobrać , aby mieć własne owoce przez cały rok. W takim ogrodzie trzeba osobno sadzić drzewa , krzewy owocowe i warzywa, aby można było bezpiecznie stosować zabiegi ochrony roślin . Technika sadzenia roślin sadowniczych w sadzie amatorskim jest taka sama jak w sadzie towarowym.
GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA |
