 OGÓLNA UPRAWA ROŚLIN SADOWNICZYCH – Rozdział 8
NAWOŻENIE ROŚLIN SADOWNICZYCH
Nawożenie drzew i krzewów owocowych należy do najważniejszych zabiegów w produkcji sadowniczej . Wywiera ono bezpośredni i pośredni wpływ na zdrowotność roślin oraz na zdrowotność roślin ich produktywność . Nawożeniem można także zmieniać odczyn gleby i poprawić jej strukturę.
Jak wiadomo , wszystkie rośliny zielone czerpią składniki pokarmowe z dwu źródeł ; (w postaci dwutlenku węgla ) z powietrza , a związki mineralne i wodę z gleby . Proces przyswajania węgla i proces pobierania związków mineralnych z gleby są równie ważne i ściśle ze sobą związane .Nawet przy obfitym nawożeniu nie uzyska się dobrych wyników produkcyjnych , jeśli rośliny nie będą mieć zapewnionych warunków sprzyjających asymilacji . I przeciwnie , intensywna asymilacja węgla bez odpowiedniego nawożenia nie wystarczy do uzyskania wysokich plonów.
Asymilacja węgla jest to synteza związków organicznych z dwutlenku węgla i wody przy wykorzystaniu energi słonecznej . Proces ten przebiega w ciałkach zieleni . Im więcej związków organicznych produkuje roślina , tym lepiej – przy innych sprzyjających warunkach – rośnie i owocuje . Zadaniem sadownika jest więc stworzenie drzewom i krzewom owocowym warunków jak najbardziej sprzyjających temu procesowi.
Na intensywność asymilacji węgla wpływa wiele czynników: światło, zawartość CO² w powietrzu, temperatura, zaopatrzenie rośliny w wodę i związki mineralne, jej zdrowotność i inne.
Nie mogąc wpłynąć na trzy pierwsze czynniki , należy starać się zabiegami pielęgnacyjnymi ( cięcie , ochrona listowia przed chorobami i szkodnikami ) wpłynąć na dobre wykorzystanie światła przez roślinę i zaopatrywać ją w wodę oraz związki mineralne.
A. WYMAGANIA POKARMOWE I NAWOZOWE ROŚLIN SADOWNICZYCH
Racjonalne nawożenie drzew i krzewów owocowych zależy przede wszystkim od znajomości ich zapotrzebowania na poszczególne składniki mineralne.
Z przytoczonej tabeli 21 wynika , że drzewa owocowe pobierają rocznie mniej skladników mineralnych niż niektóre rośliny rolnicze . Najwięcej czerpią z gleby potasu , najmniej fosforu . Największe wymagania pokarmowe wykazują brzoskwinie . Z wiekiem roślin sadowniczych zwiększa się ich zaporzebowanie na składniki mineralne.
Jak wynika z tabeli 22 , gwałtownie wzrosły wymagania pokarmowe jabłoni w 5 roku życia i następnie zwiększały się stale w związku z coraz obfitszym owocowaniem . Na uwagę zasluguje fakt , że pobieranie potasu jest większe niż azotu.
Potrzeby nawozowe roślin sadowniczy różnią się od wymagań pokarmowych i zależą od wielu czynników : rozwoju systemu korzeniowegozaopatrującego całą roślinę w wodę i składniki mineralne , typu gleby , jej zasobności w składniki mineralne , odczynu gleby wpływającego na przyswajalności tych składników , systemu użytkowania gleby , klimatu lokalnego i innych.
Poszczególne składniki mineralne odgrywają różną rolę w życiu roślin , a ich brak lub nadmiar odbija się często na wyglądzie rośliny , co pozwala sadownikowi zwiększyć lub zmniejszyć dawki poszczególnych składników . Zagadnienie to zostanie omówione szczegółowiej.
1. System korzeniowy roślin sadowniczych
Drzewa owocowe mają trwały system korzeniowy . Jest on bardzo rozgałęziony , zdolny do pobierania wody i składników mineralnych nawet z głębszych warstw gleby . Łączna długość korzeni 45- letniej jabłoni wynosi np. ponad 20 km.
System korzeniowy składa się z korzeni szkieletowych , trwałych , wydłużających się co roku , oraz drobnych korzeni włoskowatych żyjących zaledwie rok , ale spełniających główną rolę w pobieraniu składników po zaledwie rok , ale spełniających główną rolę w pobieraniu składników pokarmowych i wody . Korzenie szkieletowe dzielą się na poziomie i pionowe . W glebach próchnicznych , żyznych i płytkich przeważają korzenie poziome , w glebach suchszych i uboższych , ale lepiej przewietrzanych – korzenie pionowe.
Jak podano w rozdziale IV , średnica koła zajętego przez korzenie przewyższa średnicę korony . Na glebach lekkich jest ona 2-, a nawet 3-krotnie większa , na cięższych , gdzie korzenie rosną słabiej , jest półtora raza większa.
Drobne aktywne korzenie włoskowate rozwijają się głównie na głębokości poniżej 35 cm . Jak podaje Pieniążek , 50% tych korzeni w glebie utrzymywanej w czarnym ugorze jest poniżej tej głębokości . Większość korzeni włoskowatych znajduje się z dala od pnia ; np. ponad połowa korzeni woskowatych 10-letniej jabłoni jest poza kołem o średnicy 3m .
Z badań wynika że główna masa korzeni włoskowatych jabłoni zalega w czarnoziemie na głębokości 30-100 cm , gruszy – 50-100 cm , a śliwy najpłycej – 15-30 cm.
Krzewy owocowe mają również silne rozgałęziony system korzeniowy sięgający nawet ponad 2 m w głąb gleby . Jak wykazały badania Zakładu Ogrodnictwa ART Olsztyn , głębokość systemu korzeniowego truskawek przekraczała 2 m , a duża część korzeni włoskowatych znajdowała się poniżej poziomu akumlacyjnego gleby . Większa część korzeni porzeczki i agrestu rozrasta się poniżej poziomu akumlacyjnego gleby . Większa część korzeni porzeczki i agrestu rozrasta się w górnych warstwach gleby . Njpłycej korzeni sie malina ; największa masa jej korzeni znajduje się w poziomie akumlacyjnym gleby . Najgłębiej sięgają korzenie winorośli.
W związku z tak silnym rozrastaniem się korzeni poszczególnych drzew , już w młodych sadzie owocującym wysiewa się nawozy na całej powierzchni.
2. Rola poszczególnych składników mineralnych i objawy ich niedoboru
Poszczególne składniki mineralne odgrywają w życiu drzew i krzewów owocowych rozmaitą rolę . Jedne z nich wpływają na zdrowotność i wzrost , inne – na zawiązywanie , wykształcanie się i jakość owoców , jeszcze inne na przebieg wegetacji . Według dotchczasowych badań najważniejszą rolę w życiu roślin sadowniczych odgrywają makroelementy ; azot , potas , fosfor , wapń , magnez i żelazo , z mikroelementów – bor , cynk , miedź , mangan. Azot wchodzi w skład białka – naważniejszego składnika rośliny , wpływa na jej wzrost oraz na wielkość liści i owoców.
Przy niedoborze azotu w glebie następuje przede wszystkim zachamowanie wzrostu rośliny . drzewa kwitną obficie , ale zawiązują mało owoców . Liście drobnieją , stają się żółtawe , owoce też szybko żłkną , nie osiągając typowej wielkości , i mają gorszy smak . rośliny wcześniej kończą wegetację.
Ujemne następstwa powoduje także nadmiar azotu . Tkanki roślin są delikatne , podatniejsze na choroby i szkodniki . Owocowe są wprawdzie duże , ale gorzej zabarwione i źle się przechowują . rośliny poźniej zapadają w stan spoczynku , co czyni je podatniejszymi na mróz . Nadmiar azotu zwiększa ujemne skutki niedostatku potasu lub magnezu.
Potas bierze mały udział w budowie tkanek ; występuje głównie w postaci niezawiązanej i spełnia rolę katalizatora . O jego wielkim znaczeniu dla roślin świadczy jednak duże zapotrzebowania na ten składnik.
Przy niedoborze potasu wzrost pędów ulega zahamowaniu , na brzegach liści występują nekrotyczne plamy . Większy brak potasu może)spowodować zasychanie i opadanie liści ( rys. 37 ). Najczęściej zjawisko to występuje u krzewów jagodowych zwłaszcza porzeczek . Niedobór potasu jest przyczyną gwałtownego zmniejszenia się plonów . owoce są małe , kwaśne , niesmaczne . Nadmiar potasu w glebie może spowodować na glebach lekkich objawy niedoboru magnezu lub boru.
Fosfor jest niezbędny do normalnego rozwoju roślin . Wchodzi w skład białek i bierze udział w różnych procesach biochemicznych . Używany jest do budowy organów generatywnych oraz nasion . rośliny sadownicze mają zdolność do pobierania fosforu ze związków nieprzyswajalnych dla innych roślin i do magazynowania go w tkankach spichrzowych . Dlatego rzadko spotyka się objawy jego niedoboru.
Literatura zagraniczna podaje , że przy większym niedoborze fosforu występuje niekiedy zahamowanie wzrostu , w ostrych wypadkach zaś opadanie kwiatów i zawiązków , łamliwość gałązek (morele ) , a nawet zamieranie roślin . Nawożenie fosforem i potasem równoważy duże dawki azotu i może przyspieszyć owocowanie roślin silnie rosnących.
Wapń korzystnie wpływa na drewnienie pędów oraz na zawiązywanie owoców przez drzewa pestkowe . Wapń oddziaływa także dodatnio na rośliny sadownicze w sposób pośredni . Poprawia strukturę gleby , zapobiega zaskorupianiu się jej , reguluje jej odczyn , sprzyja działalności drobnoustrojów glebowych , przyspieszając rozkład masy organicznej.
Niedobór wapnia w glebie powoduje żółtawe zabarwienie liści , owoce ulegają gorzkiej plamistości podskórnej , a przy skrajnym niedoborze mogą zamierać całe narządy roślin . W Ameryce zaobserwowano degenerację systemu korzeniowego jabłoni . Gatunki pestkowe masowo zrzucają zawiązki . Niedobór wapnia łączy się z zakwaszeniem gleby , a wtedy występuja jednocześnie objawy niedoboru glinu oraz manganu . Nadmiar wapnia również jest szkodliwy . Na glebach przewapnowanych mogą wystąpić objawy niedoboru żelaza , manganu , boru i potasu.
Magnez wchodzi w skład chlorofilu . Ponadto bierze udział w przemianie węglowodanów , w syntezie tłuszczów i białek , w pobieraniu i transporcie fosforu oraz w regulowaniu gospodarki wodnej.
Coraz więcej naszych sadów zaczyna wykazywać niedobór tego pierwiastka . Najcześciej i najsilniej zjawisko to występuje na glebach piaszczystych , o małej zawartości substancji organicznej , i na glebach kwaśnych oraz w mokrych latach . Z górnych warstw gleby magnez bywa wymywany w głąb , dlatego objawy jego niedoboru występują najczęściej u drzew młodych . W starszych sadach niedostatek tego pierwiastka może wystapić przy stałym opryskiwaniu ich preparatami siarkowymi i nawożeniu solami fizjologicznie kwaśnymi oraz stosowaniu wysokich dawek potasu . Doświadczenia wykazują , że odmiany jabłoni szczepione na M4 i M7 częściej i silniej reagują na brak magnezu niż na innych podkładach.
Pierwsze objawy niedoboru magnezu u jabłoni mogą wystąpić już w czerwcu w postaci nekrotycznych plam między nerwami liści. Początkowo są one jasne , później czerwonobrązowe . Liście opadają , poczynając od nasady tegorocznych przyrostów . drzewo zrzuca także owoce . W wypadku ostrzejszego niedoboru roślina traci całe ulistnienie.
Niedobór magnezu można zlikwidować odpowiednim nawożeniem . Do tego celu nadają się nawozy 1 ) wapno magnezowe tlenkowe, zawierające także mangan i cynk (na gleby cięższe 15-40q/ha ) ; 2) wapno magnezowo-węglowanowe , zawierające również mikroelementy ( 25-50 q/ha , szczególnie na kwaśne gleby lżejsze ) ; 3 ) dolomit prażony ( 15-30 q/ha na gleby cięższe ) ; 4 ) techniczny siarczan magnezu ( 0,5 kg na drzewo młode i 1-1,5 kg na drzewo starsze ) . Siarczan magnezu stosuje się na wiosnę przed wzruszeniem gleby . Działa on szybciej od nawozów magnezowo-wapniowych . Wapno magnezowe należy wysiewać po zbiorze owoców na glebę suchą , a następnie zabronować ją lub skultywatorować . Na usunięcie niedoboru magnezu przez nawożenie należy niekiedy czekać 2-3 lata lub nawet dłużej.
Nawożenie jabłoni magnezem przy jego niedoborze zwiększyło plon o 19-30% oraz zapobiegało przedwczesnemu opadaniu owoców odmian zimowych.
Drugim sposobem likwidowania niedoboru magnezu jest opryskiwanie roślin 2-procentowym roztworem technicznego siarczanu magnezu ( do opryskiwania odmiany Mcintosh można stosować stężenie 2,2% . Pierwsze opryskiwanie przeprowadza się po przekwitnieniu drzew , dwa następne – co dwa tygodnie . Do roztworu dobrze jest dodać środki przyczepne , np. Netzmittel lub mleko. Nawożenie dolistne magnezem można połączyć z opryskiwaniem przeciw chorobom lub szkodnikom. Duży nadmiar magnezu może spowodować objawy niedostatku potasu.
Żelazo katalizuje tworzenie się chlorofilu i wchodzi w skład niektórych enzymów . Brak żelaza powoduje chlorozę blaszki liściowej ( tylko nerwy pozostają ciemnozielone ) i hamuje rozwój stożka wzrostu . Chloroza rozpoczyna się od liści wierzchołkowych.
Niedobór żelaza w roślinie można zlikwidować za pomocą opryskiwania liści 0,5-1 -procentowym roztworem siarczanu żelaza . Zabieg wykonuje się po przekwitnieniu roślin , następnie powtarza w 2 tygodnie później i ewentualnie , trzeci raz po 4 tygodniach.
Nadmiar żelaza w warunkach naturalnych nie występuje . Przy silnym jednak przedawkowaniu tego pierwiastka można dojść do zmniejszenia zawartości fosforu w liściach.
Bor coraz częściej występuje w minimalnych ilościach na terenach uprawy roślin sadowniczych , szczególnie w miarę wzrostu dawek NPK . Objawem braku boru są gniazda komórek korka , tzw. inkluzje korkowe , powstające w młodych owocach , które często masowo opadają . Strsze owoce pozostają wprawdzie na drzewie , ale są zniekształcone i niedorozwinięte . drzewo daje małe przyrosty , a liście drobnieją . Brak tego pierwiastka może powodować także zamieranie miazgi , opadanie liści i zawiązków oraz spękania owoców i kory na pędach . Przy silnym niedostatku boru zamierają wierzchołki pędów i nie rozwijają się pąki kwiatowe.
Nawożenie superfosfatem borowanym lub opryskiwanie drzew zaraz po przekwitnieniu 0,5-procentowym roztworem boraksu likwiduje brak boru . Można tez zastosować doglebowo 0,5 kg boraksu lub 0,15 kg kwasu borowego na jedno drzewo. Przy nadmiarze boru zamierają brzegi starszych liści , całe liście lub pędy już w połowie lata.
Cynk jest mikroelementem , którego zużycie przez rośliny zależy w dużej mierze od warunków klimatycznych ; rośliny silnie oświetlone potrzebują go więcej. Najbardziej wraźliwe na brak cynku są czereśnie , jabłonie i brzoskwinie . Cynk podawany w małych dawkach stymuluje wzrost i rozwój roślin . Cynk słabo przemieszcza się w roślinach i dlatego objawy jego niedoboru występują przede wszystkim na młodych liściach.
Niedobór cynku powoduje u jabłoni tworzenie się rozetek wąskich , długich liści na końcach bezlistnych pedów . Ponadto może zahamować wzrost , osłabić kwitnienie i owocowanie ; owoce często pozostają małe i zniekształcone . U grusz , czereśni i śliw występuje chloroza liści.
Niedobór cynku usuwa się opryskując rośliny 0,06-0,12-procentowym roztworem siarczanu cynku po ich przekwitnięciu lub 0,5-procentowym roztworem w zimie . Fungicydy zawierające cynk mogą pokrywać częściowo zapotrzebowanie na ten pierwiastek . Nadmiar cynku powoduje niedobór żelaza.
Miedź znajduje się w niedostatecznych ilościach w torfach , glebach bagiennych i glebach piaskowych . Niedobór miedzi powoduje brązowe plamy na górnych liściach , które zaschają i opadają . Zamierają także wierzchołki pędów . W następnym roku poniżej zamarłego miejsca wybijają pędy tworząc „czarcie miotły” . Na pniu i gałęziach kora często pęka i łuszczy się . Przy niewielkim niedoborze miedzi liście są wąskie i poskręcane.
Aby zlikwidować niedobór miedzi w roślinach , opryskuje się je po przekwitnieniu 0,06-procentowym roztworem siarczanu miedzi lub w zimie 0,5-procentowym roztworem . W sadach opryskiwanych fungicydami miedziowymi nie obserwuje się objawów braku miedzi . Nadmiar miedzi powoduje żółknięcie liści i zamieranie pędów.
Mangan znajduje się w niewystarczających ilościach w podmokłych piaskach , mułach aluwialnych i mało przepuszczalnych glebach organicznych.
Brak manganu objawia się u jabłoni chlorotycznymi , niregularnymi plamami , które początkowo występują na brzegach liści , poźniej rozszerzają się w kierunku nerwu głównego . Nerw główny i boczne pozostają zielone . Objawy występują na liściach w dolnej części pędu . Niedobór manganu likwiduje się opryskując drzewa po przekwitnienięciu 0,2-0,4-procentowym roztworem siarczanu manganu . Nadmiar manganu może wystąpić na glebach bardzo kwaśnych i w sadach nawadnianych wodą z solami manganu. Na niektórych pędach pod powierzchnią kory powstaja brązowe nekrotyczne plamy.
3. Orientacyjne dawki składników pokarmowych.
Jak mówiliśmy , określenie potrzeb nawozowych , a więc i odpowiednich dawek nawozów , jest bardzo trudne . Na podstawie licznych badań specjaliści z tego zakresu ustalili na konferencji w 1970 r. wytyczne do nawożenia drzew i krzewów owocowych.
4. Dawki składników pokarmowych ustalane na podstawie analiz gleby i liści.
W celu dokładniejszego ustalenia dawek dla określonego sadu czy plaantacji krzewów jagodowych należy przeprowadzić szczegółowe badania , korzystając z pomocy stacji chemiczno- rolniczej . Analizuje się mianowicie glebę i liście uprawianych roślin . Dotychczas opracowano pomocnicze wytyczne dotyczące zapotrzebowania na fosfor , potas i magnes zależnie od ich zawartości w glebie. W podobny sposób opracowano wytyczne do określania potrzeby wapnowania gleby. Inne opracowanie dotyczy liczby granicznych dla zawartości składników mineralnych w lisciach roslin sadowniczych.
Kierując się tymi wskazówkami i rozporządzając wynikami badań , można można dość dokładnie określić potrzebne dawki składników pokarmowych . Aby jednak uzyskać właściwe wskazówki , należy umiejętnie pobrać próbki gleby i liści.
Pierwszą czynnością jest zorientowanie się w stanie zdrowotnym drzew lub krzewów owocowych oraz sprawdzenie wyrównanie pola ( czy nie trzeba pobierać próbek oddzielnie z niektórych miejsc ). Jedna próbka gleby może reprezentować 2-4 ha sadu lub plantacji krzewów wyrównanych pod każdym względem . Jeśli gleba jest bardzo zróżnicowana , to potrzebne są próbki z każdego odrębnego miejsca ( po jednej ) . W sadach i jagodnikach położonych na skłonach należy pobierać próbki oddzielenie z partii dolnej , środkowej i górnej . Nie uwzględnia się miejsc położonych w pobliżu budynków , dróg i kopców. Próbki gleby pobiera się od połowy lipca do jesieni , ale nie po ulewnych deszczach.
Idąc wzdłuż rzędów roślin , kopie się pośrodku rzędów , co 15 do 20 kroków , dołki głębokości warstwy ornej . Kopie się 20-25 dołków równomiernie rozmieszczonych na plantacji . Łyżką stołową pobiera się glebę osobno ze ścianek warstwy ornej i osobnej z dna . Ziemię z dna wsypuje się do jednego wiadra , z boków – do drugiego . Po wymieszaniu ziemi wsypuje się ją do woreczków plastykowych w ilości 0,5 kg , do środka wkłada kartkę z numerem próbki, nazwiskiem właściciela sadu , adresem , datą pobrania i głębokością pobrania próbki . Podaje się również wiek roślin i systemem użytkowania gleby . Po przeniesieniu do pomieszczenia woreczek odwiązuje się , przesusza próbkę na powietrzu online casino , a następnie po powtórnym zapakowaniu wysyła do stacji chemiczno-rolniczej . Liście z drzew owocowych pobiera się od połowy lipca do pierwszego września , liście z roślin jagodowych – w okresie zbioru owoców . rośliny powinny być w pełni owocowania ( drzewa około 10-letnie , krzewy 3-4- letnie truskawki w drugim roku po posadzeniu ) . Z młodszych roślin pobiera się próbki tylko wówczas , gdy wystąpią wyraźnie objawy braku składników pokarmowych lub gdy drzewa czy krzewy słabo rosną . Z drzew odmian przemiennie owocujących pobiera się próbki w roku owocowania . Z drzew nie owocujących w danym roku nie należy pobierać próbek.
Liście pobiera się ze środkowej części długopędów drzew lub pędów nie owocujacych krzewu . Z truskawek pobiera się liście w pełni rozwinięte ze środka rośliny . Liście muszą być zdrowe i czyste . Próbka mieszana powinna składać się ze 100 liści pochodzących z różnych miejsc korony i z drzew rozmieszczonych w różnych punktach sadu, ale oddzielnie dla każdej odmiany . Zrywa się po 5 liści z 20 drzew lub po 10 liści z 10 drzew . Z wielu krzewów pobiera się również 100 liści . Liście truskawek i malin zbiera się bez ogonków , oddzielnie dla każdej odmiany.
Próbki liści wkłada się do papierowych torebek , podając nazwisko i imię właściciela sadu , odmianę datę pobrania oraz nazwisko pobierającego próbkę . Próbki suszy się w temperaturze 50-60ºC możliwie szybko i wysyła do badań . Najlepiej pobierać próbki liści i gleby w jednym terminie , tzn. od połowy liści wkłada się do 1 września ; pozwala to dokładniej określić potrzeby nawozowe roślin sadowniczych.
B. NAWOZY STOSOWANE W PRODUKCJI SADOWNICZEJ
Związki mineralne potrzebne roślinom sadowniczym wnosi się do gleby w postaci nawozów organicznych lub mineralnych . Najczęściej stosuje się jedne i drugie . Chcąc je umiejętnie zastosować należy znać ich działanie nawozowe.
Obornik jest nawozem pełnym , tzn. Zawiera wszystkie składniki pokarmowe potrzebne roślinom , chociaż nie zawsze w wystarczającej ilości . Przeciętnie zawiera 0,5%N , 0,63%K2O i 0,28%P2O5.
Obornik działa bezpośrednio , dostarczając roślinom składniki pokarmowe , oraz pośrednio , i to zarówno na glebę , jak i na rośliny . Poprawia strukturę gleby i jej właściwości fizyko-chemiczne oraz biologiczne . Glebom lekkim nadaje zwięzłość , ciężkie zaś rozluźnia . Gleba nawożona obornikiem zatrzymuje około 3% wody więcej . Z obornikiem wprowadza się do gleby substancje wpływające korzystnie na rośliny , a mianowicie substancje wzrostowe i mikroelementy . Wreszcie sadownicze nawożone obornikiem są wytrzymalsze na niskie temperatury ( zwłaszcza na glebach lżejszych ) . Można więc twierdzić , że większe znaczenie ma działanie pośrednie obornika , gdyż składniki pokarmowe można dostarczyć roślinom w innej postaci . Wysokość dawek obornika w produkcji sadowniczej zależy od gatunku i wieku roślin , typu gleby i sposobu jej uzytkowania.
Gnojówka jest nawozem organicznym zawierającym łatwo przyswajalne składniki pokarmowe , głównie azot , wymaga jednak zastosowania dodatkowego nawożenia potasem i fosforem . Panuje też opinia , że gnojówka sprzyja występowaniu raka u odmian jabłoni podatnych na tę chorobę . Nie zaleca się również nawozić gnojówką czereśni i wiśni , gdyż wtedy gumują , ani młodych drzew o silnym wzroście , gdyż opóźnia ich owocowanie i czyni tkanki podatnymi na mróz . Może być natomiast stosowana do nawożenia grusz , śliw i krzewów jagodowych.
Dla uniknięcia uszkodzeń korzeni należy gnojówkę rozcieńczać wodą w stosunku 1:3 , a nawet 1:4 . Wartość nawozową gnojówki można zwiększyć dodając do 1 m³ po 5 kg superfosfatu i soli potasowej . Na 1 ar pola przeznacza się 200-300 l rozcieńczonej gnojówki , a na 1 drzewko 2 – 5 wiader. Najlepiej stosować gnojówkę w okresie kwitnienia roślin sadowniczych , a po jej rozlaniu rolę zabronować.
Fekalia są silnie działającym nawozem azotowym ( około 1% N ), zawierają jednak dużo związku sodu , które powodują zlewność i zaskorupianie się gleby . Najlepiej jest kompostować fekalia z torfem . Na ogół są one rzadko stosowane w sadownictwie.
Torf jest jeszcze mało wykorzystywany w sadownictwie jako nawóz . Do tego celu nadaje się torf niski o odczynie obojętnym , a więc nie zakwaszający gleby . Zawiera on około 2% azotu . Torf jednak wolno ulega mineralizacji i dlatego jego działanie nie jest szybkie .Wnosi on do gleby dużo masy organicznej , stanowiąc źródło próchnicy.
Inny sposób wykorzystania torfu niskiego lub wysokiego polega na jego uprzednim kompostowaniu ( np. z fekaliami ) lub użyciu na ściółkę w oborze . Wysokość dawek torfu wynosi 30 – 40 t/ha , zależnie od typu gleby . Po rozrzuceniu torfu należy wymieszać go z glebą broną zwykłą lub talerzową.
Nawozy zielone stanowią w sadach rośliny okrywowe przyorywane wiosną . Według niektórych autorów przyorane rośliny motylkowe dostarczają glebie 60 – 100 kg azotu , 40 – 160 kg potasu , 30 – 60 kg fosforu i 60 – 140 kg wapnia na 1ha . Wartość nawozowa roślin okrywowych zależy , oczywiście od składu gatunkowego wysiewanej mieszanki.
Nawozy mineralne są szeroko stosowane w sadownictwie , gdyż umożliwiają dokładne regulowanie dawek poszczególnych składników pokarmowych zależnie od wymagań roślin i na ogół działają szybko . Pod pewnymi względami ustępują jednak nawozom organicznym, a przede wszystkim obornikowi . Nie zawsze bowiem wpływają korzystnie na odczyn i strukturę gleby oraz rozwój drobnoustrojów glebowych . Ponieważ nawozy mineralne omawiane są na lekcjach chemii i ogólnej uprawy , ograniczymy się tu do wymienienia tych , które w produkcji sadowniczej odgrywają najważniejszą rolę.
Z nawozów azotowych stosuje się : saletrę wapniową , saletrę amonową , saletrzak , siarczan amonowy , wodę amoniakalną i mocznik . Potas daje się w postaci soli potasowej lub siarczanu potasu (odpowiedni szczególnie dla krzewów ).
Fosfor dostarczany jest roślinom sadowniczym w postaci superfosfatu zwyczajnego podwójnego i potrójnego oraz supertomasyny i mączek fosforytowych. Jako nawozy wapniowe używane są : wapno rolnicze , miał wapienny , wapniak mielony i kreda nawozowa.
Produkowane są również nawozy dwuskładnikowe ( amofos , diamofos, superfosfat amoniakowany i superfosfat amonowany , saletra amonowo-potasowa , superfosfat borowany , nitrofoska , kainit magnezowy , kalimagnezja i azofoska ) oraz gotowe mieszanki nawozowe.
Chcąc przygotować mieszankę o innych proporcjach lub wysiać nawozy jednocześnie , należy kierować się wskazówkami tabeli mieszania nawozów.
Związki chelatowe są to połączenia organiczno- mineralne , w których np. żelazo lub inny metal jest wbudowany w środek związku organicznego . Jest on jakby zakleszczony ( chelat z greckiego kleszcz ) w tym połączeniu . Chelaty chronią zawarte w związku żelazo przed wytrąceniem i przejściem z formy przyswajalnej w nieprzyswajalną . Są one rozpuszczalne w wodzie i rośliny mogą je pobierać podobnie jak w postaci jonowej.
Najczęściej stosowanym i znanym jest chelat żelazowy tzn. związek żelaza z etylenodwuaminą kwasu czterooctowego tzw. EDTA. Związek ten może być stosowany na glebach zasadowych i kwaśnych , na których odczuwa się brak przyswajalnego żelaza.
Z roślin sadowniczych , najbardziej wrażliwe na żelaza są grusze , a następnie jabłoń i drzewa pestkowe . Szczególny brak odczuwają drzewa rosnące na rędzinach . Badania Instytutu Sadownictwa wykazały , że związki chelatowe zastosowane na takich glebach usuwały szybciej chlorozę niż gdy stosowano dokarmianie mineralne . Związki chelatowe można stosować na całą powierzchnię gleby jak i wokół roślin . Można też rozpuszczać je w wodzie i opryskiwać nimi glebę . Stosuje się je również w postaci opryskiwania dolistnego w stężeniu 0,25% . Opryskujemy gdy tylko rozwiną się liście , a następnie powtarzamy opryskiwanie jeszcze dwukrotnie po 3 i 6 tygodniach.
Związki chelatowe są produkowane jeszcze w niewielkich ilościach . W wypadku braku żelaza mogą być stosowane LS-Fe , LS-Fe-Mn lub wieloskladnikowy LS-6.
C. TERMINY NAWOŻENIA ROŚLIN SADOWNICZYCH
Obornik stosuje się w sadzie przynajmniej co 4 lata , a w jagodnikach nawet częściej – co 2- 3 lata , w ilości 300-500 q/ha , najlepiej wczesną wiosną , niezwłocznie przyorując.
Terminy nawożenia poszczególnymi nawozami mineralnymi zależą od wpływu , jakie wywierają one na rośliny sadownicze , oraz od ruchliwości składnika pokarmowego w glebie.
Nawozy azotowe należą wysiewać wiosną , gdyż wpływają pobudzająco na wzrost . Czynność tę należy w zasadzie zakończyć w czerwcu . Późniejsze nawożenie azotem przedłużając wegetację może obniżyć wytrzymałość rośłin na mróz . W niektórych krajach zaleca się późnojesienne nawożenie azotem , co u nas jest niewłaściwie ze względu na wymywanie tego składnika przez obfite deszcze padające w tym okresie.
Nawożąc azotem sady corocznie owocujące dzieli się dawkę na dwie części . Pierwszą wysiewa się bardzo wcześnie wiosną , zaraz po obeschnięciu gleby , drugą wysiewa się po przekwitnieniu drzew .Spodziewając się bardzo obfitego kwitnienia dzieli się dawkę w ten sposób , że około 1/3 wysiewa się przed wznowieniem wegetacji , pozostałe 2/3 po przekwitnieniu , aby dostarczyć azot w okresie zawiązywania pąków kwiatowych na rok następny . W roku nieowocowania lub słabego owocowania całą dawkę azotu daje się na 2-3 tygodnie przed kwitnieniem drzew , aby zwiększyć ilość zawiązanych owoców i zmniejszyć ilość zrzucanych zawiązków . Najczęściej stosowanymi nawozami wiosną są saletrzak i saletra amonowa.
Fosfor i potas można wysiewać wiosną lub jesienią . Stosując system uprawy „czarny ugór i rośliny okrywowe ” wysiewa się te nawozy przed przyoraniem roślin , natomiast w sadzie zadarnionym – przed rozpoczęciem wegetacji . Gdy nawozimy krzewy solami potasowymi zabieg ten należy wykonywać jesienią , tak aby chlorki szkodliwe dla roślin zostały wymyte przez deszcze poza zasięg korzeni . W roku stosowania obornika dawki nawozów mineralnych zmniejsza się o 2/3.
Nawozy wapniowe wysiewa się co kilka późną jesienią , w dawce nie przekraczającej 20- 25 q węglanu wapnia na 1 ha gleb lekkich lub 10-20 q tlenku wapnia na 1 ha gleb ciężkich . Wapno należy starannie wymieszać z glebą . Jeżeli chcemy stosować jesienią tego roku również obornik , to przedtem należy wysiać wapno i starannie wymieszać z glebą , a następnie przyorać obornik . Wapna wiosną nie dajemy , gdyż to wyklucza poźniejsze stosowanie nawozów azotowych – amonowych i nawozów fosforowych ze względu na straty azotu i uwstecznienie się fosforu . Nawozów fizjologicznych kwaśnych nie należy stosować na glebach kwaśnych.
D. SPOSOBY NAWOŻENIA ROŚLIN SADOWNICZYCH
Najstarszym i pospolicie używanym sposobem nawożenia jest powierzchniowy wysiew nawozów możliwie równomiernie na całym polu . Znajduje on zastosowanie przede wszystkim w starszych sadach , w których korzenie przerosły prawie cały teren , a w młodszych sadach wówczas , gdy prowadzi się gospodarkę intensywną lub uprawia inne rośliny . Nawożenie poszczególnych drzew stosuje się wtedy , gdy są jeszcze młode i nie owocują . Odmierzoną ilość nawozów wysiewa się szerokim pierścieniem na obrębie korony i nieco poza nim.
Inny charakter ma nawożenie wgłębne . Nawozy fosforowe i potasowe słabo przenikają w głąb gleby . Badania wykazują , że na glebach lekkich i dostatecznie wilgotnych nawozy fosforowe przenikają na głębokość zaledwie 10 – 15 cm , potasowe – na 25 – 35 cm . Na glebach suchszych , bardziej zwięzłych i próchniczych przemieszczają sie znacznie słabiej . Ponieważ główna masa korzeni drzew owocowych zalega na 40-80 cm, zachodzi obawa , że korzenie mogą nie być zaopatrzone w dostateczną ilość fosforu i potasu . Zapobiec temu może nawożenie wgłębne , które polega na wprowadzeniu składników pokarmowych w strefę największego skupienia korzeni . Nawożenie wgłębne fosforem i potasem może zwiększyć plon nawet o 50% w stosunku do nawożenia powierzchniowego.
Istnieją różne sposoby nawożenia wgłębnego : wnoszenie nawozów do głębokich bruzd ( 30- 40 cm ) , wyorywanych w międzyrzędziach sadu w odległości 3 -4 m od pni , do dołków równomiernie rozmieszczonych wokół drzew i wreszcie wstrzykiwanie roztworów nawozów za pomocą specjalnych aparatów , tzw . Iniektorów.
Nawożenie wgłębne ma także ujemne strony . Na glebach suchych dłużej utrzmujące się większe stężenie soli mineralnych może uszkodzić delikatne korzenie . Poza tym przy wyorywaniu głębokich bruzd i wykopywaniu dołków niszczy się część korzeni , co może osłabić rośliny . Nawożenie pozakorzeniowe , zwane też dolistnym , polega na wprowadzaniu składników pokarmowych do roślin za pomocą opryskiwania listowia lub zastrzyków do pni . Badania wykazały znacznie szybsze działania użytych związków niż przy stosowaniu doglebowym.
Opisaliśmy już sposoby dostarczania w ten sposób roślinie magnezu , żelaza , boru , manganu , cynku i miedzi . Można jednak stosować dolistnie również azot . Za najodpowiedniejszy do tego celu związek azotu uważa się mocznik . Powoduje on zwiększenie zawartości azotu i chlorofilu w lisciach , hamuje opadanie zawiązków i korzystnie wpływa na wzrost roślin . U jabłoni stwierdzono obfitsze zawiązanie pąków kwiatowych . Jego dodatek do związków żelaza i magnezu ułatwia pobierania ich przez liście , sprzyjając likwidacji ich niedoboru . Mocznik jest szybko wchłaniany przez liście , zwłaszcza przez dolną ich stronę , i odprowadzany do innych części roślin.
Jabłonie pobierają mocznik najintensywniej po 5 godzinach od zabiegu i proces ten trwa około 48 godzin . Opryskiwanie roślin mocznikiem daje szybsze wyniki niż doglebowe nawożenie azotem . Azot pobrany przez korzenie dostaje się do pąków i liści dopiero po 14- 21 dniach . Po nawiezieniu gleby dawką wynoszącą 60 kg azotu na 1 ha ( w postaci siarczanu amonowego ) zawartość tego składnika w roślinie wzrosła do 14% , przy zastosowaniu zaś dolistnym dawki 14 kg na 1 ha – do 31 % . Wysoka wilgotność i niska temperatura wpływają na lepsze przyswajanie mocznika przez rośliny . Jest on najlepiej pobierany przez młode liście.
Nawożenie dolistne mocznikiem jabłoni można przeprowadzić od początku kwitnienia do momentu zrzucania zawiązków , stosując w terminach wcześniejszych stężenie 0,35% , w późniejszych – 0,5% . Bardzo dobre rezultaty dało także jesienne opryskiwanie jabłoni . Zwiększa ono zapas azotu w drzewach , gdyż 40-50% tego składnika przemieszcza się przed opadnięciem liści do innych części roślin . Zapas ten jest wykorzystywany na wiosnę i wpływa na zwiększenie plonu oraz lepsze wykształcenie owoców. Ponadto w tym terminie pomaga w zwalczaniu parcha , gdyż powoduje zmniejszenie liczebności zarodników na wiosnę.
Śliwy zaleca się opryskiwać 0,5-procentowym roztworem mocznika dwukrotnie , w odstepie przynajmniej dobowym . Wadą mocznika technicznego jest obecność w nim biuretu – szkodliwego dla roślin związku . Mocznik produkcji krajowej zawiera około 0,5% biuretu.
Za pomocą izotopów stwierdzono , że liście drzew owocowych dobrze przyswajają związki fosforowe i potasowe . Na przykład truskawki pobierały znacznie szybciej fosfor dostarczony dolistnie niż doglebowo . Pobieranie składników mineralnych przez liście w dużym stopniu zależy od ich zawartości w glebie . Nawożenie pozakorzeniowe roślin sadowniczych może oddać duże usługi , ale wymaga jeszcze dalszych badań.
GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA |
