 Spitsbergen czy Svalbard
Svalbard jest norweską prowincją w Arktyce obejmującą swym zasięgiem archipelag Spitsbergen (którego największą wyspą jest Spitsbergen Zachodni - Vestspitsbergen) wraz z kilkoma wyspami nie wchodzącymi w skład archipelagu (m. in. W. Niedźwiedzia - Bjornoya) w granicach 71° - 81° N i 10° - 35° E, 800 km na północ od Norwegii i 1100 km od Bieguna Północnego. Norwegia sprawuje pełne zwierzchnictwo nad tym obszarem na mocy Traktatu Spitsbergeńskiego z 1920 r.
Archipelag od zachodu oblewają wody Morza Grenlandzkiego, od wschodu Morza Barentsa, a od północy okołobiegunowy basen arktyczny.
Powierzchnia archipelagu: 62 800 km2.
Szacuje się, że ok. 90% powierzchni pozostaje nie zmienione przez człowieka.
Główne wyspy: Vestspitsbergen (Spitsbergen Zachodni, od 1969 r. w Norwegii nazywany Spitsbergenem), Nordaustlandet (Ziemia Północno-Wschodnia), Barentsoya (W. Barentsa), Edgeoya (W. Edge'a), Prins Karls Forland (Ziemia Księcia Karola).
Nazwa Spitsbergen (Ostre Góry) została nadana przez holenderskich odkrywców archipelagu, którzy w 1596 r. ujrzeli wyłaniające się z morza spiczaste wierzchołki gór (patrz historia).
Ok. 60% powierzchni Spitsbergenu pokrywają lodowce, reszta to góry i nadmorskie niziny. Granica wiecznego śniegu, powyżej której w czasie lata śnieg nie topnieje całkowicie, wynosi od ok. 200 m n.p.m. na południowym wschodzie do ok. 800 m n.p.m. na północy w głębi Spitsbergenu Zachodniego, co wynika z nieco bardziej kontynentalnego klimatu tego obszaru. Dla porównania na Grenlandii granica ta wynosi 800 - 1800 m, w Alpach 2500 - 3000 m.
Większość lodowców jest typu górskiego poczynając od małych, wypełniających zagłębienia w stokach do względnie dużych pokryw. Wiele lodowców uchodzi do morza. Rzeźba terenu wskazuje na to, że kiedyś obszar ten był zalodzony bardziej niż obecnie. Od początku XX w. obserwuje się stałe zmniejszanie powierzchni lodowców na skutek topnienia. Z kolei jeszcze wcześniej klimat był znacznie cieplejszy, a wegetacja bardzo obfita, o czym świadczy obecność węgla kamiennego oraz skamieniałości skorupiaków i roślin tropikalnych.
Spitsbergen jest często nazywany geologiczną książką obrazkową. Reprezentowane tu są wszystkie ważne okresy geologiczne od prekambru do czwartorzędu. Ubóstwo szaty roślinnej ułatwia prowadzenie badań geologicznych na całym wolnym od lodowców obszarze.
 |
|
Znaczna część archipelagu, a zwłaszcza Spitsbergen Zachodni, zbudowana jest z potężnych gór. W centralnych partiach największej wyspy oraz na wyspach Edge'a i Barentsa pocięte szerokimi dolinami góry zbudowane są z płaskich warstw skał osadowych, mają strome zbocza i płaskie wierzchołki. Z kolei skały metamorficzne i erupcyjne tworzą ostre postrzępione szczyty, które są typowe dla północno-zachodniego i południowo-zachodniego wybrzeża Spitsbergenu Zachodniego. Najwyższe szczyty Newtontoppen (1713 m n.p.m.) i Perriertoppen znajdują się w północnej części tej wyspy.
Na skutek intensywnego wietrzenia mrozowego skała jest pokruszona, w niższych partiach stoków często zalega wielka ilość rumoszu skalnego. |
Hornsundtind 1431 m n.p.m.
W zachodnie i północne wybrzeża Vestspitsbergenu głęboko wcinają się liczne fiordy*.
Wzdłuż wybrzeży ciągną się równiny częściowo pokryte osadami morskimi, tzw. platformy abrazyjne. Na wybrzeżu powszechne są stare tarasy (terasy) morskie, położone jedne nad drugimi, zgodnie z wysokością poziomu morza w okresach kiedy powstawały.
Na brzegi Spitsbergenu dociera drewno dryftowe pochodzące z Syberii, przynoszone przez prądy oceaniczne.
Klimat jest łagodzony przez ciepły Prąd Zachodniospitsbergeński, będący północną kontynuacją Prądu Zatokowego. Prąd ten sprawia, że zachodnie wybrzeża archipelagu są wolne od lodu, a więc i żeglowne w sezonie letnim. Z kolei zimny prąd pochodzący z Morza Barentsa niesie dryfujący lód (pak lodowy), który latem często wpływa do fiordów. Prąd ten okrążając Sorkapp (Przylądek Południowy) płynie na północ między ciepłymi wodami atlantyckimi a brzegiem.
Średnia roczna temperatura powietrza waha się od -7°C do -4°C. Temperatura poniżej -30°C występuje sporadycznie. W środku zimy zdarzają się odwilże z opadami deszczu. Latem temperatura nie przekracza zwykle kilku stopni. Typowe dla tego rejonu Arktyki są silne i długotrwałe wiatry oraz częste i szybkie zmiany pogody.
 Więcej o klimacie archipelagu
 Warunki meteorologiczne w okolicy stacji
Zdecydowana większość rzek i cieków wodnych bierze swój początek z lodowców i płatów śnieżnych. Woda z topniejących lodowców zakończonych na lądzie często rozlewa się na ich przedpolach w splot licznych strumieni, zwany rzeką warkoczową. Wewnątrz lodowców oraz ich dnem w ciągu całego roku płynie woda, która wypływając zimą zamarza na przedpolach lodowców tworząc charakterystyczne długie kryształy zwane naledziami.
Dwa szczególne okresy stanowią o specyfice obszarów polarnych - dzień polarny i noc polarna. Oba okresy trwają ponad trzy miesiące. Słońce świeci wówczas na okrągło przez całą dobę lub znika zupełnie pod horyzontem. W rejonie Hornsundu dzień polarny trwa od 22 kwietnia do 21 sierpnia (121 dni kalendarzowych), noc polarna od 29 października do 12 lutego (106 dni).
 Światło w rejonach polarnych
 |
|
Nocą arktyczne niebo rozświetla często zorza polarna. Efektowne zielone, żółte i czerwone, często ruchliwe smugi światła wywołane są przez strumienie elektronów i protonów docierających z kosmosu. Cząstki te wywołują luminescencję gazów w pasach jonosfery otaczających bieguny magnetyczne.
Latem na archipelagu gniazdują wielkie ilości ptactwa morskiego. Okoliczne wody stanowią bogate siedlisko życia. Spitsbergen znajduje się na trasie wędrówek niedźwiedzi polarnych. |
 Więcej o przyrodzie
 Zwierzęta Hornsundu
Na największej wyspie archipelagu znajdują się dwa osiedla: norweskie Longyearbyen (norweskie centrum administracyjne, ok. 1400 mieszk.) oraz rosyjsko-ukraińskie Barentsburg (ok. 650-900 mieszk) oraz stale zamieszkane stacje badawcze w Ny-Alesund (międzynarodowy kompleks stacji) oraz polska stacja nad fiordem Hornsund. Na Spitsbergenie działają trzy kopalnie węgla kamiennego (Longyearbyen, Sveagruva, Barentsburg).
GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA |
