 Odra
Odra to jedna z największych rzek w zlewisku Morza Bałtyckiego, po Wiśle najdłuższa w Polsce; źródła w Czechach, w Górach Oderskich (Sudety Wschodnie), na wysokości 634 m n.p.m., na stoku góry Fidlur; płynie przez Bramę Morawską, Kotlinę Ostrawską, a w Polsce przez Kotlinę Raciborską, Pradolinę Wrocławską, Obniżenie Ścinawskie, Pradolinę Głogowską, Kotlinę Kargowską, Dolinę Środkowej Odry, Lubuski Przełom Odry, Kotlinę Freienwalde, Dolinę Dolnej Odry. Uchodzi do Zalewu Szczecińskiego. Długość 854 km (w granicach Polski 742 km), powierzchnia dorzecza 118 861 km2 (w Polsce 106 056 km2, 89% powierzchni dorzecza); dorzecze Odry obejmuje 33,9% ogólnej powierzchni kraju; 54,6% zlewni stanowi obszar wzniesiony 100-300 m n.p.m., 24% — poniżej 100 m n.p.m, a 21,4% — powyżej 300 m n.p.m. Bieg Odry składa się z odcinków południkowych i równoleżnikowych uwarunkowanych budową geologiczną podłoża oraz ukształtowaniem powierzchni. Górny odcinek Odry (do okolic Malczyc) przebiega między wypiętrzeniami Sudetów Karpat i Wyżyny Małopolskiej; górska część doliny jest wąska, o silnie nachylonych zboczach; rzeka trzykrotnie zmienia kierunek; w Bramie Morawskiej dolina rozszerza się do 1-2 km; po jej minięciu zmienia kierunek i następuje dalsze rozszerzenie doliny do 2-3 km; na pierwszym brzegu, od strony Sudetów, stopnie tarasowe, w dnie doliny piaski aluwialne, wyżej żwiry i gliny polodowcowe zalegające na starszych utworach; w górnym odcinku Odra przyjmuje 3 duże dopływy: w Czechach — Opawę i Ostrawicę, po obu stronach granicy — Olzę. W Kotlinie Raciborskiej rzeka płynie prawie równolegle do ogólnego kierunku Sudetów, przyjmując dopływy z Sudetów Wschodnich i Wyżyny Śląskiej: Psinę, Stradunię, Osobłogę, Rudę, Bierawkę, Kłodnicę, Kanał Glinki; od wlotu Kanału Gliwickiego do Brzegu Dolnego skanalizowana (odcinek długości 186 km, 23 stopnie, różnica poziomu koryta między początkiem i końcem odcinka sfinalizowanego — 64 m; m.in. zbiornik wodny oraz elektrownia koło Brzegu Dolnego); przyjmuje z lewego brzegu Nysę Kłodzką, a z prawej Małą Panew i Stobrawę. Na Nizinie Śląskiej, w obrębie Pradoliny Wrocławskiej, koncentrycznie spływają z lewego brzegu: Oława, Ślęza, Bystrzyca z dopływem Strzegomką, z prawego — Widawa; na tym odcinku rzeka korzysta z dawnej rynny odpływowej wód roztopowych lądolodu, płynąc korytem raz pod prawym raz pod lewym zboczem doliny, w której zachowały się resztki tarasów. Od Wrocławia do Brzegu Dolnego Odra płynie pod prawym zboczem doliny, na lewym zboczu szeroki taras, szerokość doliny - 10 km. Na północ od Brzegu Dolnego, a szczególnie od ujścia Kaczawy, następuje dwukrotna zmiana typu doliny (w tym jeden przełom); Odra przecina 2 kolejne pasma moren czołowych: między Brzegiem Dolnym a Malczycami, u podnóża Wysoczyzny Rościsławickiej, oraz u stóp Wzgórz Trzebnickich na prawym brzegu, a niżej u stóp Wzgórz Dalkowskich na lwym brzegu; na tym ostatnim odcinku dolina zwęża się do około 2 km, przy czym lewe zbocze doliny jest wysokie; dno wypełniają osady rzeczne, na tarasach zalewowych występują łąki, na wyższych, piaszczystych duże kompleksy leśne. Powyżej Głogowa Odra zmienia kierunek z południkowego, wpływając szerokim korytem do prawie równoleżnikowej Pradoliny Głogowskiej (w dalszym ciągu na Nizinie Śląskiej); płaską szeroką, miejscami podmokłą doliną, aź po okolice Nowej Soli, urozmaicają partie lasów w na wydmach; na prawym brzegu do Odry uchodzi Barycz. Kolejny odcinek rzeki biegnie przez pd.-zach. krańce Kotliny Kargowskiej, a u podnóża wzniesień zielonogórskich (na lewym brzegu) Odra przyjmuje znowu kierunek południkowy, a dolina rozszerza się i rzeka wpływa do Doliny Środkowej Odry.
GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA |
