 Dunajec
Dunajec to prawy dopływ Wisły, płynie przez Kotlinę Orawsko-Nowotarską, Pieniny, Beskid Sądecki, Kotlinę Sądecką, Pogórze Rożnowskie i Nizinę Nadwiślańską; powstaje z połączenia Białego Dunajca i Czarnego Dunajca pod Nowym Targiem; długość łącznie z Czarnym Dunajcem 247 km, powierzchnia dorzecza 6804 km2 (w Polsce 4852 km2). Od Nowego Targu do Czorsztyna Dunajec płynie w kierunku pd.-wsch. rozległym dnem Kotliny Nowotarskiej; dolina szeroka, koryto rzeki wielodzielne, liczne kamieńce; poniżej Dębna Dunajec przyjmuje ostatni (poza Popradem) tatrzański dopływ — Białkę; w Niedzicy zapora tworząca Jezioro Czorsztyńskie, w Sromowcach Wyżnych zapora i zbiornik wyrównawczy; dalej do Szczawnicy Dunajec płynie przełomem przez Pieniny (Pieniński Park Narodowy), wzdłuż rzeki biegnie na tym odcinku granica ze Słowacją; na długości około 20 km dolina jest malownicza, wąska (miejscami do kilkudziesięciu metrów), o stromych ścianach (wysokość względna 300-500 m), przeważnie zalesiona; rzeka płynie głębokimi, ostrymi zakolami; w Pieninach zmienia główny kierunek biegu z pd.-wsch. na pn.-wsch., a poniżej Szczawnicy na północny, przełamując się przez Beskidy między Lubaniem od zachodu (Gorce) a Pasmem Radziejowej od wschodu (Beskid Sądecki); dolina szeroka do 1 km, miejscami zwęża się do 200-300 m, zbocza strome, w znacznym stopniu zalesione; w Czerńcu Dunajec wpływa do Kotliny Sądeckiej, zmienia kierunek na pd.-wsch., a od Jazowska płynie na pn.-wsch.; w Starym Sączu przyjmuje Poprad (największy dopływ); Dunajec płynie osią Kotliny Sądeckiej; dolina jest rozległa, koryto szerokości do 200 m, wieloramienne, w korycie kamieńce; od Nowego Sącza rzeka płynie szerokimi zakolami przez Pogórze Rożnowskie; do Czchowa, na odcinku ponad 30 km, Dunajec płynie przełomem, który wykorzystano do budowy zbiorników retencyjnych w Rożnowie i Czchowie; poniżej przełomu na pogórzu dolina Dunajca rozszerza się, jest bardzo rozległa, z wyraźnymi tarasami; poniżej Wojnicza Dunajec opuszcza Karpaty i wpływa do Kotliny Sandomierskiej; poniżej Tarnowa przyjmuje swój ostatni dopływ — Białą; od Tarnowa, na Nizinie Nadwiślańskiej, Dunajec jest obustronnie obwałowany; dolina bardzo rozległa, szerokość do kilku kilometrów, niewyraźna, koryto szerokość do 200 m; ujście naprzeciw Opatowca, na wysokości 174,4 m n.p.m. Średni spadek doliny w górnym biegu około 20%o, w środkowym ok. 3,3%o, w dolnym l%o; średni roczny przepływ (1951-90) w Nowym Targu 14,3 m3/s, w Pieninach (Czorsztyn) 22-29 m3/s, przy ujściu 85,2 m3/s; maksymalna rozpiętość wahań stanów wody w dolnym biegu 10,5 m; czystość wód zmienna, znaczne zanieczyszczenia występują w rejonie Zakopanego i Nowego Targu; średnia temperatura wody o godz. 7.00 w Pieninach (Krościenko) w zimie (XII-III) 2,3 °C, w lecie (V1I-VIII) 12,9°C, przy ujściu odpowiednio 3,6°C i 15,8°C. Dunajec jest znany z gwałtownych wezbrań powodujących powodzie; zbiorniki w Czorsztynie-Niedzicy, Sromowcach Wyżnych, Rożnowie i w Czchowie służą do regulowania przepływów i do celów energetycznych oraz rekreacji. Większe dopływy: Ochotnicki Potok, Kamienica, Smolnik, Łososina, Białka, Grajcarek, Poprad, Kamienica Nawojowska, Biała. Ważniejsze miejscowości nad Dunajcem: Nowy Targ, Czorsztyn, Niedzica, Szczawnica, Krościenko, Jazowsko, Nowy Sącz, Rożnów, Czchów, Wojnicz, Żabno. Przełom Dunajca w Pienińskim Parku Narodowym i spływ przełomem łodziami góralskimi, wydrążonymi w pniach, stanowią dużą atrakcję turystyczno-krajoznawczą; rzeka jest bardzo atrakcyjnym górskim szlakiem wodnym; na Dunajcu odbywają się kajakowe mistrzostwa górskie Polski w zjeździe i slalomie (od 1934) oraz międzynarodowy spływy kajakowe. W przełomowym odcinku, pod Tylmanową, rezerwat krajobrazowy.
GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA |
