Wieprz
Wieprz to prawy dopływ Wisły, płynie z Roztocza przez Wyżynę Lubelską, Polesie Wołyńskie, Nizinę. Południowopodlaską na Nizinę Środkowomazowiecką; długość 303 km, powierzchnia dorzecza 10 415 km2; Wieprz wypływa na Roztoczu Środkowym, na wysokości 273 m n.p.m., wśród bagnistych łąk, z Jeziora Wieprzowego w Wieprzowie Tarnawackim (rezerwat - Tarnawatka Tartak), około 5 km na północ od Tomaszowa Lubelskiego; po kilku kilometrach biegu Wieprz przepływa przez kompleks stawów; w górnym biegu płynie z pd.-wsch. na pn.-zach.; na całej długości biegu wykazuje zależność od tektoniki podłoża — w górnym biegu od spękań utworów kredowych; między Krasnobrodem a Zwierzyńcem, ponad korytem rzeki występują 2 tarasy: dolny — wąski, zalewowy, wyższy — szerszy, nad-zalewowy; dolina Wieprza w obrębie tarasu nadzalewowego, na południe od Zwierzyńca zasypana piaskami, uformowanymi w wydmy porośnięte lasami; między Zwierzyńcem a Szczebrzeszynem rzeka tworzy łuk i przełomową doliną płynie przez Roztocze ku pn.-wsch.; w rejonie Zwierzyńca Roztoczański Park Narodowy; na całym odcinku między Zwierzyńcem a Szczebrzeszynem kontrast urzeźbienia zboczy doliny, uwarunkowany litologicznie, na prawym zboczu odsłania się margiel lub opoka, na lewym — pokrywa lessowa z rozcięciami erozyjnymi (parowy, wąwozy), w dnie doliny piaski; w okolicach Szczebrzeszyna rzeka, podcinając zbocza doliny, wpływa na obszar Padołu Zamojskiego, gdzie ponad dnem doliny wznoszą się garby kredowe o przebiegu równoleżnikowym, sięgające do około 220 m n.p.m.; Wieprz stanowi zachodnią granicę wołyńskiej krainy geobotanicznej, a zarazem prowincji pontyjsko-pannońskiej i wsch. granicę zasięgu buka i jodły. Z Padołu Zamojskiego Wieprz płynie w szerokiej do 2 km dolinie, między dwiema wyniosłościami: na zachód Wyniosłością Giełczewską, z porozcinaną krawędzią od strony doliny Wieprz, a na wschodzie — Działami Grabowieckimi; zbocza doliny rzeki, zbudowane z kredy i grubo pokryte lessami oraz piaskami, są wysokie i strome, szczególnie w rejonie Tarzymiechy, Tarnogóry, Dworzysk, Krasnegostawu i poniżej Stężycy; ponad dnem doliny szeroki i wysoki (12-22 m) taras, zwłaszcza między Tarnogórą a Krasnymstawem (ponad 20 m nad poziomem Wieprza), z urwistymi zboczami, podcinanymi szczególnie przy wysokich stanach wody, zbudowanymi z utworów rzecznych (iły, mułki, piaski, żwiry). W obrębie Obniżenia Drohuckiego, między Stężycą a Łańcuchowem, Wieprz płynie z pd.-wsch. na pn.-zach., wyznaczając granicę między Wyżyną Lubelską a Polesiem Zachodnim; w rejonie Łańcuchowa i Wólki Łańcuchowskiej rzeka tworzy liczne meandry, szerokość doliny sięga 3-4 km; w okolicach Borowicy, Dorohuczy, Milejowa — niewielkie lasy; w Borowicy odchodzi Kanał Wieprz-Krzna, który do Trawnik biegnie równolegle do Wieprza. Między Łęczną a Kijanami Kościelnymi rzeka przepływa przełomową doliną przez wał kredowy przykryty utworami czwartorzędowymi; szerokość dna doliny 100-300 m, zbocza strome, z odsłonięciami kredy; odcinek pod względem krajobrazowym wyjątkowy - nagie ściany kredowe w okolicach Nowogrodu wznoszą się do 20 m ponad poziom rzeki; leżą na nich utwory czwartorzędowe; poniżej Kijan Kościelnych powierzchnia kredowa obniża się; w rejonie Zawieprzyc i Spiczyna stawy rybne. Wieprz opuszcza Wyżynę Lubelską, wpływając na obszar Wysoczyzny Lubartowskiej, należącej już do Nizin Środkowopolskiej; płynie na pn.-zach. prawie do ujścia Tyśmienicy, po czym skręca na zachód i płynie dalej przez Pradolinę Wieprza; na odcinku między Czerniejowem a Chlewiskami zachował się wyższy taras Wieprza, wznoszący się około 10 m ponad dno doliny.
GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA |
