Hodowla zwierząt

Pszczelarstwo

Pozostałe zwierzęta
Pszczelarstwo jest rzemiosłem rolniczym zajmującym się szeroko pojętą hodowlą pszczół, której zapoczątkowaniem było bartnictwo.
W pasiecie pszczoły utrzymywane są w drewnianych domkach nazywanych ulami. Pasieka to po prostu hodowla pszczół skłądająca się z wielu uli. Zależnie od podejcia rozróżnić można dwa podstawowe typy paskie: pasieki stacjonane i wędrowne. Pasieki wędrowne z reguły przwożone są w okresie wiosennym i letnim na tereny zlokalizowane bliżej źródeł pożytku i są jednym z podstawowych sposobów zapylania dużych upraw roślin takich roślin jak rzepak czy gryka. Równie popularnym jest również miód produkowanym ze spadzi (iglastej, liściastej).
Wbrew pozorom hodowla pszczół nie jest prosta i wymaga całorocznego zangażowania przez cały rok.

Rasy pszczół

Pozostałe zwierzęta
W wyborze ras pszczół należy kierować się ich adaptacją do lokalnych warunków pożytkowych, ich żywotnością i odpornością na choroby, która to cecha nabiera w pszczelarstwie ekologicznym szczególnie ważnego znaczenia.
Pszczoła miodna Apis mellifera
Rozporządzenie unijne preferuje rasy europejskie gatunku Apis mellifera oraz ich linie lokalne.
Główne znaczenie ma tutaj zachowanie miejscowego materiału genetycznego. Spośród ras hodowanych w Polsce do produkcji ekologicznej najlepiej nadaje się miejscowa rasa środkowoeuropejska Apis mellifera mellifera oraz rasa kraińska Apis mellifera carnica ale również krzyżówki obu tych ras, które dają wyższą produkcję dzięki zjawisku heterozji występującym przy takim krzyżowaniu.

Pasieki

Podstawowe zasady prowadzenia ekologicznej gospodarki pasiecznej.
Pasieki tworzy się z rodzin pszczelich, które przez okres co najmniej 1 roku były utrzymywane w pasiekach na terenach spełniających wymogi ekologiczne (patrz lokalizacja pasiek).
Przy powiększaniu lub odbudowie pasiek dopuszcza się wykorzystanie rocznie do 10% liczby matek pszczelich, rodzin i rojów nie pochodzących z pasiek ekologicznych, pod warunkiem, że zostaną one umieszczone w ulach z plastrami pochodzącymi z pasiek prowadzonych metodami ekologicznymi.
Zabrania się uśmiercania pszczół na plastrach jako metody związanej z pozyskiwaniem produktów pszczelich.
Zabrania się podcinania skrzydeł u matek pszczelich.
Dopuszczalne jest uśmiercenie starej matki pszczelej w przypadku jej wymiany na młodą.
Niszczenie czerwiu trutowego jest dozwolone wyłącznie w celu obniżenia porażenia rodziny pszczelej warrozą.
Zabronione jest używanie syntetycznych repelentów podczas pobierania miodu, dozwolone są jedynie naturalne środki odstraszające.
Niedopuszczalne jest wirowanie miodu z plastrów, na których znajduje się czerw.
Wszelkie zmiany odnośnie usytuowania pasieki należy zgłaszać jednostce certyfikującej.
Szczególną uwagę należy zwracać na właściwe pozyskiwanie miodu, przetwórstwo i magazynowanie wszystkich produktów pszczelich. Wszelkie dane, związane z obowiązującymi wymogami, powinny być notowane.
Adnotacje odnośnie przemieszczeń korpusów, nadstawek, mające związek z pozyskiwaniem miodu powinny być wprowadzane do rejestru pasieki.

Lokalizacja pasiek

Pozostałe zwierzęta
Na terenie pasieki ekologicznej nie mogą występować przekroczenia dopuszczalnych stężeń szkodliwych substancji zanieczyszczających powietrze, glebę i wodę.
Ponadto w promieniu 3 km rozumianym w sensie ogólnym jako maksymalny promień zasięgu lotu pszczół od pasieki źródła pożytku powinny stanowić "zasadniczo" uprawy prowadzone metodami ekologicznymi lub obszary porośnięte dziką roślinnością. Termin "zasadniczo" odnosi się tu do głównych źródeł pożytku, na których pracują pszczoły, a nie do wszystkich upraw istniejących na terenie otaczającym pasiekę, które nie stanowią źródła pożytku lub też uprawy, na których stosuje się zabiegi mające niewielki wpływ na środowisko, a więc pozbawione
Lokalizacja pasieki ekologicznej
znaczącego wpływu na jakość produktów pasiecznych. Sformułowanie "pozbawione znaczącego wpływu" trzeba rozumieć w odniesieniu do możliwych zanieczyszczeń rolniczych lub środowiskowych co do produktów pasiecznych. Odległość pasieki od wysypisk, spalarni śmieci nie może być mniejsza niż 1 km, a od ruchliwych dróg i autostrad, centr przemysłowych wystarczająca na tyle, aby nie było możliwości kontaminacji szkodliwych substancji w produktach pszczelich (określenie tej odległości należy do jednostki certyfikującej). Pszczelarza, ubiegającego się o status posiadacza pasieki ekologicznej obowiązuje złożenie mapki terenu w skali 1:10000 lub 1:25000 do odpowiedniej jednostki cetryfikującej, z naniesieniem miejsca stacjonowania pasieki ekologicznej. Jeżeli pszczelarz uważa, że jego pasieka aktualnie jest usytuowana w terenie ekologicznym i chce produkować miód ekologiczny ma szansę otrzymania certyfikatu, jeżeli potwierdzą to badania przeprowadzone na jego koszt. Koszty takiej certyfikacji są znaczne. Zaleca się, aby pasieka znajdowała się w suchym miejscu (pozwala to na utrzymanie wyższej higieny na pasieczysku, a co za tym idzie również wewnątrz uli), w terenie o niezbyt dużej wilgotności, a ule były ustawione wylotami w kierunku południowym i w rzędach odległych minimalnie 3-4 m od siebie, jeżeli są to rzędy równoległe. Odległość taka musi być zachowana w celu jak największego ograniczenia możliwości błądzenia pszczół i rabunków w pasiece.
Bardzo istotną sprawą przy lokalizacji pasieki ekologicznej jest zagwarantowanie pszczołom odpowiedniej bazy pożytkowej i czystej wody w ilościach zaspokajających potrzeby pasieki. Jeżeli zaistnieje konieczność podania pszczołom ciasta miodowo-cukrowego na przedwiośniu lub wczesną wiosną, w pasiece musi znajdować się woda niezamarzająca, którą pszczoły mogłyby pobierać.

Prace w pasiecie w trakcie sezonu

Pozostałe zwierzęta
Rutynowa praca w pasiece
Wszelkie zabiegi wykonywane przez pszczelarza w pasiece ekologicznej są prowadzone w czasie sezonu tak samo jak w pasiece konwencjonalnej, z tym, że tutaj obowiązują wszelkie w/w obostrzenia. Zabiegi te podzielić można na:

Pierwszy przegląd wiosenny

Pozostałe zwierzęta
Pszczelarz dokonujący przeglądu pasieki
Pszczelarz dokonujący przeglądu pasieki
W czasie pierwszego wiosennego przeglądu należy zwrócić uwagę na:
osyp zimowy pszczół (niewielki osyp świadczy o dobrym zimowaniu pszczół, duży, zawilgocony osyp o niewłaściwej zimowli), zaperzeniu gniazda i pszczół (warto zrobić badania osypu dla określenia liczby znajdujących się w nim roztoczy Varroa oraz porażenia osobników pszczelich sporami Nosem apis);
zapasy pyłku i miodu w ulu (należy zwrócić uwagę aby rodzina posiadała co najmniej dwa plastry ze zgromadzoną pierzgą oraz 3-5 kg zapasów. W przypadku braków uzupełnić zapasy, najlepiej przez podanie ciasta, bądź dodać plastry z pierzgą, przechowywane w magazynie);
ewentualne objawy chorobowe (słabnięcie rodzin, plastry, beleczki ramek, wewnętrzne i zewnętrzne ściany ula zabrudzone kałem świadczą o występowaniu nosemozy w rodzinie, postępować jak podano w rozdziale o leczeniu chorób).

Poszerzanie rodzin

wstawianie plastrów gniazdowych (początkowo dodawanie wyłącznie odbudowanych ekologicznych plastrów, plastry powinny być nieuszkodzone, niezbyt ciemne);
wstawianie ramek z węzą (zazwyczaj pod koniec kwietnia, w celu poszerzania gniazda i zapewnienia rodzinie plastrów wysoce higienicznych, węza powinna pochodzić z produkcji ekologicznej);
dostawianie plastrów nadstawkowych lub korpusów (w przypadku występowania obfitszych pożytków, w celu oddzielenia miodni od rodni, aby miód znalazł się w plastrach bez czerwiu).

Zabieganie rójce

Ważnym elementem przeciwdziałającym rojeniu się pszczół jest utrzymywanie w pasiece matek pszczelich z linii nierojliwych, a także matek młodych (częsta ich wymiana). Dość popularną metodą jest też wyrównywanie siły rodzin, co jest pozytywne o tyle, że w pasiece znajdują się rodziny o jednakowej sile, natomiast ujemną stroną tej metody jest niebezpieczeństwo roznoszenia chorób pszczół do zdrowych rodzin poprzez rotację plastrów z czerwiem.

Powiększanie pasieki

Pozostałe zwierzęta
Powiększanie pasieki to nie tylko wzrost liczby rodzin w pasiece, ale także jeden ze sposobów zapobiegania wystąpienia nastroju rojowego.
Można tego dokonywać przez:
tworzenie odkładów ze starą matką (rodzinie macierzystej poddaje się młodą matkę lub matecznik);
tworzenie odkładów z nową matką (matka stara pozostaje w rodzinie macierzystej);
tworzenie odkładów z poddaniem mateczników (prawie 100% prawdopodobieństwo przyjęcia matki wygryzionej z matecznika);
Wszystkie te metody mają na celu wprowadzenie nowych matek do pasieki. Najkorzystniejsze byłoby poddawanie matek czy mateczników wyprodukowanych we własnej pasiece ekologicznej. Należy pamiętać, że rocznie tylko 10% matek może pochodzić z pasiek prowadzonych metodami konwencjonalnymi.
Tworzenie zsypańców (pakietów) z matką ta metoda w ekologicznej gospodarce ma duże znaczenie ze względu na okresowy brak czerwiu w tych rodzinach, co ogranicza rozprzestrzenianie chorób. W przypadku walki z warrozą zabiegi wykonane na zsypańcach wykazują wyższą skuteczność;
zabiegi przeciwdziałające warrozie (w tym okresie dozwolone jest wyłącznie wycinanie bądź niszczenie czerwiu trutowego. W tym celu wskazane jest wcześniejsze wstawianie rodzinom do rodni ramek z trutową węzą ekologiczną).

Produkcja miodu

wybór optymalnych źródeł zbierania nektaru przez pszczoły (możliwość prowadzenia gospodarki wędrownej, która w pszczelarstwie ekologicznym jest znacznie trudniejsza);
zastosowanie kraty odgrodowej bądź izolowanie matki pszczelej (ograniczenie czerwienia matki, zwiększenie zbiorów miodu, pewność nie wirowania miodu z plastrów z czerwiem);
dodawanie plastrów (dodawanie nadstawek i korpusów z plastrami na miód bez konieczności ingerencji w gniazdo pszczele);
odbiór plastrów z miodem (unikanie nadmiernego stosowania dymu, nie stosowanie chemicznych repelentów i nie zabieranie plastrów z czerwiem);
transport plastrów do pracowni;
przygotowanie plastrów z miodem do wirowania (doprowadzenie do optymalnej temperatury, odwilgotnienie);
wirowanie plastrów;
konfekcjonowanie miodu (odstojniki, słoiki)- używanie naczyń ze stali nierdzewnej, plastiku lub szkła dopuszczonych do kontaktu z żywnością.

Przygotowanie pszczół do zimowania

Aby przygotować pszczoły do bezpiecznego przezimowania należy poczynić szereg odpowiednik kroków:
kontrola zapasów (utrzymywanie w ulu tzw. "żelaznej rezerwy w celu zapewnienia prawidłowego funkcjonowania rodziny i prawidłowego czerwienia matki);
kontrola jakości matki (obecność młodego czerwiu, ilość czerwiu w rodzinie, jego jakość ń zwrócenie uwagi, czy czerw jest zwarty czy rozstrzelony);
zapobieganie rabunkom (szybkie przeglądy, odpowiednia pora dokarmiania pszczół);
zwalczanie warrozy w przypadku braku czerwiu (metody opisane w części dotyczącej leczenia chorób);
dokarmianie zimowe (syrop sporządzony z cukru ekologicznego, wczesny termin zakończenia dokarmiania, aby pszczoły, które będą zimowały nie brały udziału przy jego przeróbce, odpowiednie dawki cukru w przeliczeniu na każdą rodzinę w stosunku do jej siły);
zapewnienie odpowiedniej siły rodzin (związane z zabiegami podanymi wyżej).

Zimowanie pszczół w pasiekach

Zimowanie pasieki
W celu zapewnienie dobrego przeziomowania pasiek należy w maksymalnym stopniu zapewnić:
ochraniać pasieki przed silnymi wiatrami (ustawianie uli w miejscach osłoniętych drzewami, krzewami);
zabezpieczyć rodziny pszczele przed nadmierną wilgocią (zapewnienie rodzinom odpowiedniej wentylacji stosowanie tzw. "poduszek powietrznych", osiatkowanych dennic, pozostawianie optymalnej wielkości otworów wylotowych).

Bartnictwo

Dawną forma pszczelarstwa jest bartnictwo, gdzie rolę uli spełniały barci, wydrążone duże dzieple w pniach drzew. Ówcześni pszczelarze, bartnicy byli ludźmi powszechnie szanowanymi a ów rzadką profesją zajmowali się z pokolenia na pokolenie. Tylko bartnicy mieli "niebywały" przywyilej dostarczania miodu na dwór książęcy.
Ze względu na swój specyficzny charakter, barcie mogły być tylko wykonywane w grubych drzewach, których średnica pnia przekraczała 1m. Dlatego lokowano je na dębach, sosnach czasem bukachm grabach i lipach. Dlatego barcie wykonywać można było w starych drzewach, najczęściej powyżej 150 lat.
Bartnicy wspinali się do barci przy pomocy powrozów, tzw. leziw, później drabin. Przed wyjęciem plastrów miodu pszczoły podkurzano przy użyciu fajek bartniczych, naczyń dymnych czy pochodni.

Warunki produkcji w pasiece

Pszczoły na plastrze miodu
Rozpoczęcie produkcji ekologicznej w pasiece musi być poprzedzone okresem przejściowym. Rozporządzenie UE określa ten okres czasu na 1 rok. Jednym z elementów tego przejścia jest wymiana plastrów w pasiece (wszystek wosk powinien zostać zastąpiony woskiem ekologicznym). We Włoszech przestawianie produkcji pasiecznej trwa jak wyżej wspomniano. W pierwszym roku woszczyna stara (w plastrach gniazdowych i miodni) nie musi być całkowicie wymieniona, nawet ze względu na trudności natury technicznej nie da się tego wykonać i wystarcza wymiana połowy plastrów (pozostałe plastry wymienia się w następnych dwóch latach). Jeśli chodzi zaś o węzę stosowaną do nowych plastrów, musi ona być wyprodukowana z wosku ekologicznego. Teoretycznie, aby z pasieki można było sprzedawać miód ekologiczny potrzeba by 3 lat. W praktyce włoskie jednostki certyfikujące wydają certyfikaty w chwili, kiedy zostało wymienione 50% starych plastrów i minął rok od chwili złożenia wniosku o uznanie pasieki za ekologiczną. Przestawianie produkcji powinno obejmować wszystkie rodziny pszczele, które posiada pszczelarz. W jednym gospodarstwie nie jest więc możliwe prowadzenie produkcji metodami ekologicznymi w jednej lub kilku pasiekach, a w innych stosowanie metod konwencjonalnych.
Podstawą prowadzenia pasieki ekologicznej jest czystość wosku pod względem obecności w nim akarycydów, czyli środków używanych do walki z warrozą. Mowa tu głównie o amitrazie, fluwalinacie, kumafosie i chlorfenwinfosie. Wosk ekologiczny w zasadzie powinien być wolny od tych substancji czynnych. Ministerstwo Rolnictwa we Włoszech nie wydało do tej pory rozporządzeń odnośnie limitu zawartości akarycydów w wosku. Są podane zalecenia Krajowego Instytutu Pszczelarstwa, do których stosują się jednostki certyfikujące. Proponowano, aby dopuszczalne stężenie kumafosu wynosiło 200 ppb, a fluwalinatu 100 ppb. Limity te mogłyby obowiązywać zarówno w przypadku wosku z odsklepin, pochodzących z produkcji konwencjonalnej, dla celów oceny przydatności tego wosku jako materiału na węzę w okresie przestawiania pasieki na produkcję ekologiczną, jak i w przypadku plastrów gniazdowych po zakończeniu okresu przestawiania. Po upływie okresu przejściowego jako surowiec na węzę, pszczelarz powinien stosować przede wszystkim własny wosk uzyskany z odsklepin i poddany następnie przetworzeniu w zakładzie podlegającym systemowi kontroli. Wówczas limity dopuszczalnych stężeń nie byłyby już potrzebne. Limity te powinny odnosić się tylko do wosku konwencjonalnego, przeznaczonego do przetworzenia na węzę stosowaną przez pasieki przestawiane na pro- dukcję ekologiczną, a nie na węzę, która już uzyskała certyfikat zgodności, ponieważ w tym przypadku materiał powinien być wolny od zanieczyszczeń.
Aktualnie produkcja węzy ekologicznej stanowi problem, gdyż praktycznie nie ma typowych wytwórni wosku ekologicznego, a w obecnie istniejących trzeba przestawiać linię produkcyjną na metody ekologiczne. Stanowi to dużą niedogodność, gdyż w przypadku produkcji wosku ekologicznego należy dokonać dokładnego mycia instalacji np. sodą kaustyczną, terpentyną, a mimo tych zabiegów, okazuje się, że wytopiony wosk nie jest całkowicie wolny od pozostałości.
Istnieją następujące możliwości rozwiązania problemu produkcji wosku ekologicznego:
utworzenie w wytwórniach węzy osobnej linii do wosku ekologicznego. Tutaj należałoby wykonywać próby dla każdej partii wosku przed włożeniem go do głównego kotła. Wykonując próbę krążka wosku, nie można pobierać jej jedynie z dołu czy z góry ale powinno się przewiercać krążek przez całą wysokość. Jest to jednakże system drogi i we Włoszech istnieją tylko 2, 3 laboratoria przeprowadzające badania tego typu.
dokonywanie analiz poszczególnych partii wosku;
znalezienie na rynku certyfikowanego wosku ekologicznego ;
pozwolenie pszczołom na budowanie plastrów bez używania węzy;
zakup w Australii wosku produkowanego z odsklepin (tam dotychczas nie występuje warroza, w związku z czym nie stosuje się akarycydów).
Każda rodzina pszczela hodowana w danej pasiece ekologicznej powinna być oznakowana za pomocą farby lub tabliczki umieszczanej na ulu.
Oznakowanie powinno zawierać zapisane w czytelny sposób następujące informacje:
symbol (np. IT - Włochy)
kod gospodarstwa pasiecznego przyznany przez właściwy organ władzy lub przez jednostkę certyfikującą.
Plastry ekologiczne, znajdujące się w ulu muszą być oznakowane przez pszczelarza w dowolny sposób, na górnej beleczce. Dla każdej partii nowych plastrów obowiązuje inne oznakowanie, by w przypadku stwierdzenia ewentualnych pozostałości akarycydów było wiadomo skąd dany wosk pochodzi.
Prowadząc produkcję metodami ekologicznymi zabrania się:
stosować dodatki syntetyczne,
konserwować miód przy użyciu napromieniania i fal elektromagnetycznych,
wykorzystywać rośliny, zwierzęta i mikroorganizmy oraz ich części i produkty je zawierające uzyskiwane w wyniku zastosowania inżynierii genetycznej.

Dokarmianie pszczół

Pozostałe zwierzęta
Według wymogów ustanowionych w ustawodawstwie wspólnotowym do 24.08.2002 roku dopuszczone było karmienie rodzin pszczelich cukrem bez certyfikacji po uzyskaniu na to zezwolenia. Od tego terminu Rozporządzenie unijne mówi, że zadaniem Ministerstw Rolnictwa w poszczególnych krajach jest wydawanie rozporządzeń odnośnie karmienia pszczół w pasiekach ekologicznych wyłącznie ekologicznym cukrem. Cukier taki może być wyprodukowany z trzciny cukrowej albo z buraków cukrowych. Użyte do produkcji cukru buraki muszą również pochodzić z ekologicznej produkcji roślinnej. Ponadto w procesie produkcyjnym cukru, związki używane podczas jego ekstrakcji muszą również być ekologiczne.
Dokarmianie pszczół miodem ekologicznym
Dokarmianie pszczół miodem ekologicznym
Do dokarmiania pszczół można także używać miodu ekologicznego. We Włoszech istnieje projekt dekretu ministerialnego mówiący, że jednostki certyfikujące będą mogły wydawać zezwolenia na dokarmianie.
Rozporządzenie unijne zezwala, poza używaniem cukru ekologicznego, na dokarmianie pszczół melasą z produkcji ekologicznej niezależnia jakie rasy pszczół są utrzymywane. Ten punkt Rozporządzenia jest wart dalszej dyskusji i szczegółowej analizy specjalistów dlatego, że melasa zawiera dużą ilość składników mineralnych i uważa się powszechnie iż jest bardziej szkodliwa dla pszczół niż miód spadziowy, który w żadnym wypadku nie może pozostawać w plastrach podczas zimowania rodzin i sytuacja taka może prowadzić do osypywania się rodzin pszczelich.
A wiadomo, że prawidłowe zazimowanie pasieki jest punktem wyjściowym do rozpoczęcia nowego sezonu pasiecznego.
Dokarmianie sztuczne pszczół możliwe jest tylko w następujących sytuacjach:
kiedy rodziny mają za mało zapasów
aby uniknąć stresu głodowego rodzin
kiedy zapasy skrystalizowały
kiedy istnieją obawy, że przez miód może odbywać się przenoszenie chorób pszczelich
dla harmonijnego rozwoju produkcyjnego rodzin.
Dokarmianie może mieć miejsce wyłącznie pomiędzy ostatnim zbiorem miodu i na 15 dni przed rozpoczęciem następnego okresu wystąpienia nektarowania roślin.
Syrop można podawać rodzinom w podkarmiaczkach różnego typu. Mogą to być podkarmiaczki ramkowe (boczne), górne (powałkowe) lub inne. Poza syropem i miodem rodzinom można także podawać ciasto cukrowe, składające się z mielonego cukru i wody. Ciasto cukrowe oraz miodowo ń cukrowe winny być wytwarzane ze składników wyprodukowanych metodami ekologicznymi.
W pasiece ekologicznej nie przewiduje się dokarmiania pszczół pyłkiem. Ten element unijnego Rozporządzenia również wymaga dalszej dyskusji i przeanalizowania go.

Choroby i szkodniki pszczół

Zapobieganie chorobom pszczół powinno opierać się głównie na:
selekcji ras pszczół odpornych na choroby
stosowaniu zabiegów zwiększających odporność
pszczół na choroby
i zmniejszających możliwość infekcji takich jak:
regularna wymiana matek
systematyczna kontrola rodzin w celu wychwycenia wszelkich anomalii zdrowotnych
kontrola czerwiu trutowego
okresowa wymiana plastrów
regularnie prowadzona dezynfekcja (ule, sprzęt pszczelarski, pasieczysko)
niszczenie skażonych materiałów i źródeł infekcji
zapewnienie rodzinom ciągłych, wystarczających zapasów miodu i pyłku w ulach (tzw. "żelazna rezerwa")
W pasiece prowadzonej metodami ekologicznymi zabronione jest stosowanie antybiotyków w ramach profilaktyki chorób zakaźnych czerwiu
Dopuszcza się natomiast:
profilaktyczne i lecznicze stosowanie środków leczniczych pochodzenia ziołowego i preparatów homeopatycznych;
stosowanie kwasu mrówkowego, mlekowego, kwasu octowego i kwasu szczawiowego oraz olejku mentolowego, tymolowego, eukaliptusowego lub kamforowego w przypadku porażenia pszczół przez Varroa destructor.
W wyjątkowych sytuacjach, przy bardzo wysokim porażeniu rodzin konieczne bywa zastosowanie farmakologicznych (allopatycznych) leków weterynaryjnych.
Należy wówczas podać: rodzaj leku (łącznie z informacją odnośnie substancji czynnej w nim zawartej), szczegóły dotyczące rozpoznania choroby, metody administrowania, czas trwania leczenia i okres jego zakończenia i zadeklarować odpowiedniej jednostce certyfikującej. Leczone rodziny powinny być izolowane w specjalnej pasiece, a wszystkie plastry wymienione na nowe, pochodzące z pasieki ekologicznej. Dopiero po zakończeniu okresu przejściowego, miód produkowany przez te rodziny będzie mógł być uznany jako ekologiczny.
Należy pamiętać zawsze o tym, że poza działaniem leczniczym, preparaty chemiczne mogą niekiedy wykazywać niekorzystne działanie na organizm pszczół i czerwiu i negatywnie wpływać na prawidłowe funkcjonowanie rodziny pszczelej. Przy nieumiejętnym podawaniu preparatów, ich toksyczne oddziaływanie może prowadzić do zamierania larw, skrócenia długości życia pszczół czy okłębiania matek.
Pszczelarz jest zobowiązany do prowadzenia wykazu środków stosowanych do wytwarzania produktów ekologicznych oraz środków leczenia pszczół, z podaniem źródła ich pochodzenia. Wykazy te należy przechowywać przez okres 3 lat od dnia użycia środków.
W następnych artykułach opisano choroby pszczół i metody walki z nimi.

Warroza

Warroza łać. Varroa destructor
Warroza łać. Varroa destructor
Skuteczna walka z warrozą (wywoływaną przez łać. Varroa destructor) jest podstawą utrzymania rodzin pszczelich w dobrej kondycji w czasie trwania sezonu pasiecznego i w czasie zimowania.

    Proponuje się dwa zabiegi w ciągu roku:
Dorażne zabiegi walki z warrozą w lecie (koniec lipca, początek sierpnia)
Zastosowanie olejków eterycznych (eukaliptusowego, mentolowego, kamforowego)
Późne zabiegi w walce z warrozą (październik, listopad)
Zastosowanie kwasu szczawiowego (bezwodnika)
Dorażne zabiegi w walce z warrozą
Zabiegi doraźne w lecie (koniec lipca, początek sierpnia) Zastosowanie olejków eterycznych (eukaliptusowego, mentolowego, kamforowego)
Warroza- na czerwiu
W przypadku używania olejków eterycznych (mieszaniny olejków), mogą one być naniesione na specjalne gąbki lub kartoniki, które umiejscawia się w czterech rogach ula. Inne ich umiejscowienie może prowadzić do zaprzestania składania jaj przez matkę. Podczas stosowania olejków konieczne jest zmniejszenie wielkości otworu wylotowego, gdyż intensywny zapach mieszanki olejków dominuje nad zapachem matki i takie rodziny mogą być rabowane. Należy starać się by dawkowanie było zgodne z zaleceniami i wszystkie gąbki były jednakowo nasączone, gdyż przedawkowanie olejków może doprowadzić do opuszczenia ula przez pszczoły. Zabiegi przeprowadza się trzykrotnie gdyż chodzi o to, aby działanie olejków utrzymywało się w ciągu okresu cyklu rozwojowego pszczół, czyli 21 dni. Podawanie leków powinno odbywać się w odstępach 7 dniowych. Trzeci zabieg wypada po 14 dniach i jego zakończenie zbiega się z końcem pełnego cyklu rozwojowego pszczół. Po zakończeniu leczenia, którego skuteczność określa się na poziomie ok. 90%, użyte gąbki należy bezzwłocznie zabrać z uli.
Zalety stosowania olejków:
dopuszczalne do stosowania w pasiece ekologicznej
wysoka skuteczność niszczenia roztocza Varroa
łatwość stosowania
niska toksyczność
umiarkowane koszty
Wady:
możliwość rabunków w pasiekach (ze względu na osłabienie zapachu matki istnieje konieczność zabezpieczenia słabych odkładów, które należy odstawiać na bok. Z tego samego względu lepiej jest nie podawać olejków jednocześnie silnym rodzinom i odkładom)
niedopuszczalne jest stosowanie olejków w przypadku obecności miodu w ulu, gdyż ich intensywny zapach przechodzi do miodu.
Późne zabiegi leczenia warrozy
Pozostałe zwierzęta
Zabiegi późne (październik, listopad)- Zastosowanie kwasu szczawiowego (bezwodnika)
Bardzo często, w październiku i listopadzie, wówczas gdy nie ma już w rodzinach czerwiu, do walki z warrozą stosuje się kwas szczawiowy. Do wykonywania zabiegów potrzebna jest strzykawka, przy pomocy której kwas nakrapla się bezpośrednio w uliczki międzyplastrowe. Sporządzanie roztworu leczniczego polega na dokładnym wymieszaniu kwasu szczawiowego z cukrem i wodą w odpowiedniej proporcji. Stosowana dawniej koncentracja poszczególnych składników w sporządzanym roztworze wynosiła 60 : 200 : 1000 (kwas: cukier: woda).
Obecnie polecane są następujące stężenia składników:
80 : 400 : 1000 lub 100 : 1000 : 1000.
Roztwór 100 : 1000 : 1000 jest stosowany rzadziej ze względu na możliwość rabunków w pasiece powodowaną dużą zawartością w nim cukru. Przyjmuje się stosowanie 5 ml roztworu na 1 obsiadaną przez pszczoły ramkę. Odnosi się to do wszystkich podanych wyżej stężeń. Wskazane jest podgrzanie roztworu przed jego zastosowaniem do temperatury 30-35 oC. Podczas leczenia należy pamiętać o tym, ażeby nie prowadzić zabiegów, jeżeli temperatura otoczenia spadnie poniżej 10oC oraz w czasie występowania mgły i wiatru. Jest to bardzo ważny czynnik skuteczności prowadzonego leczenia. We Włoszech leczenie pszczół kwasem szczawiowym stosuje ok. 60-70% pszczelarzy.
Zalety stosowania kwasu szczawiowego:
brak występowania zwiększonej śmiertelności pszczół
wysoka skuteczność zabiegów
niskie koszty.
Wady:
stosowanie kwasu szczawiowego jest niebezpieczne dla pszczelarza (zabiegi należy przeprowadzać w rękawicach ochronnych i masce)
leczenie jest dość pracochłonne
wymaga dokładnego oszacowania liczebności pszczół w rodzinie
nie można przeprowadzać zabiegu w temperaturze powietrza poniżej 10oC.
Warroza- roztocze pszczół
Z 1 kg kwasu szczawiowego, przy maksymalnej koncentracji można sporządzić 10 l roztworu. Przyjmując średnie zużycie roztworu w ilości 25 ml na 1 rodzinę, taka ilość kwasu wystarcza na przeprowadzenie zabiegów w 400 rodzinach. Leczenie kwasem szczawiowym prowadzi się jeden raz. W przypadku dużego porażenia rodzin warrozą, jeżeli zaobserwuje się, że po wykonanych zabiegach osypuje się jeszcze 300 - 400 roztoczy Varroa destructor, dopuszcza się ponowienie zabiegu w miesiącach wczesnowiosennych. Możliwość jego wykonania może ograniczać zbyt niska temperatura zewnętrzna w tym okresie, choć skuteczność zabiegu szacuje się na 98%. Corocznie będą przedstawiane wszelkie nowości dotyczące aktualnie zalecanych środków pomocnych przy zwalczaniu warrozy.

Nosemoza

Pozostałe zwierzęta
Nosemoza wywoływana przez pierwotniaka Nosema apis
Nosemoza wywoływana przez pierwotniaka Nosema apis
Zwalczanie nosemozy, choroby pszczół dorosłych wywoływanej przez pierwotniaka Nosema apis jest również bardzo ważnym zabiegiem w celu utrzymania wysokiej zdrowotności i siły rodzin w pasiece. W pasiece ekologicznej można stosować likwidację rodzin chorych z objawami biegunki, ponieważ stanowią one źródło zakażenia dla zdrowych rodzin i nie przedstawiają wartości produkcyjnej.
W przypadku decyzji o pozostawieniu takiej rodziny w pasiece, należy ją przesiedlić do czystego, odkażonego ula, wymienić plastry, starannie ocieplić i podkarmić. Stare plastry najlepiej spalić. Wszystkie plastry używane w pasiece powinny być odkażone. Odkażanie zapobiegawcze powinno dotyczyć także plastrów zapasowych, szczególnie tych, których wiosną używa się do poszerzania gniazd. W odkażaniu posługujemy się kwasem octowym lodowatym.
Biegunka pszczół-widoczne skutki nosemozy
Biegunka pszczół-widoczne skutki nosemozy
Plastry (bez miodu i pyłku) umieszcza się w szczelnej szafie, skrzyni lub szczelnie zestawionych kondygnacjach ulowych. Całe korpusy z plastrami można umieszczać piętrowo w dużych foliowych workach. Nad plastrami umieszcza się naczynie z parującym kwasem, przeznaczając na każde 10 plastrów 150-200 ml kwasu, w zależności od wielkości ramek. Plastry pozostają w atmosferze par kwasu octowego przez okres 7 dni. Temperatura pomieszczenia, w którym prowadzona jest dezynfekcja, powinna wynosić nie mniej niż 17oC. Po przeprowadzeniu odkażania plastry wietrzy się, aby zniknęła przenikliwa woń octu i dopiero wtedy mogą być ponownie użyte w ulach. W razie trudności można użyć 80% kwasu lodowatego technicznego. Należy jednak zwiększyć ilość użytego kwasu.
Przedmioty metalowe (np. dłuto pasieczne, skrobaczka, nóż) odkaża się po ich mechanicznym oczyszczeniu przez opalenie lub przetarcie kwasem octowym lodowatym. Przy zastosowaniu kwasu octowego lodowatego, należy zachować dużą ostrożność, zwłaszcza chronić twarz i ręce, unikać także wdychania par kwasu.
W celu likwidacji spor pierwotniaka można plastry także podgrzewać (w temp. 49oC przez okres 24 godzin). Wiosną szczególną uwagę należy zwrócić na poidło, które powinno być zawsze czyste. Ważnym elementem w profilaktyce zapobiegania nosemozie jest posiadanie w pasiece wyłącznie silnych rodzin, zapobieganie rabunkom i przestrzeganie podstawowych zasad higieny oraz intensywna wymiana plastrów w pasiece. Ważną sprawą jest również zdrowotność matek pszczelich. Pamiętać należy, że rozprzestrzenianiu nosemozy w pasiece sprzyjają także zabiegi typu: łączenie rodzin, czy osuszanie plastrów po miodobraniu.

Askosferioza- Grzybica wapienna czerwiu

Pozostałe zwierzęta
Askosferioza inaczej grzybica wapienna czerwiu
Askosferioza inaczej grzybica wapienna czerwiu
Askosferioza wywoływana jest przez grzyb Ascosphaera apis, który wytwarza zarodniki. Grzyb ten powszechnie występuje w przyrodzie. Jego zarodniki mogą znajdować się w wodzie, pyłku i nektarze, co ułatwia w znacznym stopniu przenoszenie ich do ula. Dodatkowo, do rozwoju choroby przyczyniają się niesprzyjające warunki atmosferyczne (duża wilgotność, ochłodzenie). Objawy choroby są łatwo zauważalne, szczególnie przy jej dużym nasileniu. W komórkach plastrów, na dennicy, na wylotku, na ziemi przed ulem można zaobserwować duże ilości zmumifikowanego czerwiu (w początkowym stadium białokredowe mumie, później szare i czarne). Mumifikacja zachodzi wskutek wysycenia ciała larwy pszczelej solami mineralnymi znajdującymi się w grzybni. Porażenie grzybicą prowadzi do osłabienia rodzin pszczelich i przy dużym nasileniu askosferiozy nie uzyskuje się z rodzin miodu towarowego. W ekologicznej pasiece zabrania się stosować środki farmakologiczne, w związku z tym leczenie można wspomagać najwyżej kwasami organicznymi (ponieważ grzyb namnaża się najlepiej w środowisku zasadowym, należy zmienić jego pH na kwaśne), których użycie dopuszcza Ustawa.
Zabiegi, jakie stosuje się do leczenia rodzin to ścieśnianie i ocieplenie gniazda, eliminacja plastrów z porażonym czerwiem, ewentualne podkarmianie chorych rodzin ciepłym syropem.
Wskazane jest również przesiedlanie chorych rodzin do czystych, wydezynfekowanych uli. Profilaktyka grzybicy wapiennej czerwiu powinna obejmować utrzymywanie silnych rodzin w pasiece oraz poddawanie matek pszczelich z linii odpornych na grzybicę (tzn. o zwiększonym behawiorze higienicznym).

Zgnilec złośliwy (amerykański)

Pozostałe zwierzęta
Zgnilec złośliwy (zgnilec amerykański)
Zgnilec złośliwy (zgnilec amerykański)
ZGNILEC ZŁOŚLIWY (ZGNILEC AMERYKAŃSKI)
Jest to bakteryjna choroba czerwiu wywoływana przez Paenibacillus larvae, która wytwarza przetrwalniki. Największe jej nasilenie przypada na drugą połowę lata. Głównym źródłem zakażenia są obumarłe larwy, miód, pyłek, mleczko pszczele zanieczyszczone endosporami oraz plastry. Rozprzestrzenianie choroby na inne rodziny w pasiece może odbywać się poprzez rabunki, przez szkodniki ulowe, przestawianie plastrów z rodzin chorych do zdrowych.

Podczas przeglądów należy zwracać uwagę na wygląd czerwiu (czerw niewygryziony, z ciemnymi plamkami, zapadnięty lub rozstrzelony może nasuwać podejrzenie zgnilca). Charakterystycznym objawem jest ciągliwość gnijącej masy czerwiu, która daje się wyciągać w cienkie nitki. Charakterystyczny jest również zapach przypominający woń kleju stolarskiego. Najważniejszą rolę w profilaktyce odgrywa ścisłe przestrzeganie higieny w pasiece.
Najbardziej radykalnym zabiegiem walki ze zgnilcem jest spalanie całych rodzin pszczelich, łącznie z plastrami i ulami. Jest to posunięcie drastyczne, ale w pasiece ekologicznej chyba najbardziej trafne, szczególnie wtedy, jeżeli ta choroba pszczół wystąpiła w pasiece po raz pierwszy. Jeżeli decydujemy się na ratowanie rodzin, najlepszym posunięciem jest zabieg podwójnego przesiedlania. Najpierw chorą rodzinę umieszcza się bez plastrów w transportówce na 24 godziny i poddaje głodówce, ma to na celu możliwość wypróżnienia się pszczół i wykiełkowania zarodników zgnilca. Następnie umieszcza się rodzinę w wydezynfekowanym ulu na węzę i podkarmia ciepłym syropem, z zachowaniem wszystkich warunków dla pasieki ekologicznej. Ważnym elementem zapobiegania wystąpienia zgnilca jest wymiana matek, ze szczególnym uwzględnieniem linii, z których pszczoły wykazują zwiększony instynkt czyszczenia gniazda.

Kiślica zgnilec łagodny lub europejski

Pozostałe zwierzęta
Kiślica (zgnilec łagodny, zgnilec auropejski)
Kiślica (zgnilec łagodny, zgnilec auropejski)
KIŚLICA (ZGNILEC ŁAGODNY, ZGNILEC EUROPEJSKI)
Ta choroba pszczół wywoływana jest przez bakterię Melisococcus pluton. Może występować w dwóch postaciach: łagodnej i złośliwej. Postać łagodna może być wikłana przez bakterie Streptococcus faecalis, a złośliwa Bacillus alvei.
Choroba pojawia się w drugiej połowie wiosny, a jej wystąpienie w dużej mierze uwarunkowane jest warunkami klimatycznymi (obniżenie temperatury), brakiem pożytku, zbyt dużym, źle ocieplonym gniazdem. Chorują młode larwy, które tracą napięcie oskórka, zamierają, zamieniając się w brunatną masę a potem w strupek łatwo odchodzący od dna komórki. W postaci łagodnej martwy czerw wydziela zapach octu, w postaci złośliwej (czerw zasklepiony) gnijącego mięsa. W obydwu postaciach choroby występuje czerw rozstrzelony.
Leczenie ekologiczne postaci łagodnej musi ograniczyć się do ścieśnienia i ocieplenia gniazda i podania ciepłego syropu cukrowego, a także do wymiany matki pszczelej. Postać złośliwa kiślicy leczona jest identycznie jak przy zgnilcu amerykańskim. Przestrzeganie zasad hodowlano-sanitarnych odnosi się do utrzymywania w pasiece wyłącznie silnych rodzin, zbyt wczesnego poszerzania gniazd, odpowiedniej wielkości gniazda w stosunku do siły rodziny oraz wymiany matek.

Wirusowe choroby pszczół

Pozostałe zwierzęta
Przy zapobieganiu występowania wszystkich chorób wirusowych pszczół najważniejszym elementem jest szeroko rozumiana profilaktyka, bezwzględne przestrzeganie zasad sanitarno-higienicznych i utrzymywanie w pasiece ekologicznej wyłącznie rodzin pszczelich o dużej sile oraz częsta wymiana plastrów.
Istotne jest, aby w pasiece nie występowały inne choroby pszczół (zwłaszcza warroza), bowiem poprzez osłabienie odporności rodzin pszczelich inwazyjność wirusów jest zwiększona. Do chwili obecnej brak jest skutecznych preparatów w leczeniu chorób wirusowych.

Szkodniki pszczół i produktów pszczelarskich

Pozostałe zwierzęta
Barciak mniejszy łać. Achroia grisella
Barciak mniejszy łać. Achroia grisella
Barciak większy łać. Galleria mellonella
Barciak większy łać. Galleria mellonella
Skórnik słoniniec (Dermestes lardarius).
Skórnik słoniniec (Dermestes lardarius).
Chrząszcz ulowy (Aethina tumida)
Chrząszcz ulowy (Aethina tumida)
Szkodniki ztanowią czasami dość uciążliwy problem dla pszczelarza. Zaliczyć do nich należy głównie szkodniki wosku, czyli mole barciarni (barciak większy Galleria mellonella i barciak mniejszy Achroia grisella). Dorosłe samice składają jaja w komórkach plastrów, z których wylęgają się żarłoczne larwy, żywiące się woskiem i resztkami organicznymi.
Chętnie żerują na starych, ciemnych plastrach. Wyrządzają bardzo duże szkody w magazynach pasiecznych, niszcząc często plastry doszczętnie. Ekologiczna walka z barciakami polega głównie na brakowaniu starych, ciemnych plastrów, przetrzymywanie plastrów w parach lodowatego kwasu octowego wg techniki opisanej przy walce z nosemozą oraz na wymrażaniu plastrów w temperaturze -10oC, gdzie już po 2 godzinach giną wszystkie postaci rozwojowe barciaków.
Do szkodników pierzgi można zliczyć owady występujące w ulach takie jak skórnik słoniniec, trojszyk ciemny i skorki. Na pyłku zmagazynowanym w plastrach mogą także żerować roztocze (roztoczek suszowy, rozkruszki). Na plastrach z pyłkiem, przechowywanych w wilgotnych pomieszczeniach mogą rozwijać się pleśnie i grzyb Betsia alvei.
Istnieje pewne niebezpieczeństwo pojawienia się w pasiekach europejskich chrząszcza ulowego (Aethina tumida), wielkości 1/3 dorosłej pszczoły, który mimo swego tropikalnego pochodzenia zaatakował już pasieki w USA i przystosował się do pszczół ras europejskich. Samica składa jaja na plastrach, z których wylęgają się larwy, które to żywią się jajami, czerwiem, pyłkiem, miodem i woskiem, czyniąc ogromne spustoszenie w rodzinach pszczelich, doprowadzając do ich osypania. Przestrzeganie zasad higieny w ulu i w pasiece, trzymanie silnych rodzin pozwala obniżyć nasilenie inwazji do minimum.
Walka ze szkodnikami pszczół powinna iść przede wszystkim w kierunku utrzymywania w ulach i magazynach na plastry idealnej czystości i właściwej wilgotności oraz walki mechanicznej ze szkodnikami.

Dopuszczalne materiały do produkcji miodu

Pozostałe zwierzęta
Ule muszą być wykonane z naturalnych materiałów takich jak drewno lub słoma (z wyjątkiem okuć, pokryć dachowych, osiatkowanych dennic i podkarmiaczek), które nie niosą ze sobą ryzyka skażenia środowiska naturalnego oraz produktów pszczelich. Niewskazane jest wykorzystywanie w pasiekach ekologicznych uli wykonanych ze styropianu lub pianki poliuretanowej. 2. Do budowy uli i zabezpieczania ich ścian zewnętrznych należy stosować możliwie wolne od szkodliwych substancji kleje i powłoki malarskie (naturalne farby z oleju lnianego lub na bazie żywicy drzewnej, nietoksyczne farby wodne) oraz substancje naturalne i nietoksyczne lakiery przetworzone. 3. Zabronione jest używanie do malowania uli farb syntetycznych lub zawieraj ących biocydy. Zastrzeżenia podane w punktach 2 i 3 obowiązują np. w Niemczech. 4. Do zabezpieczania uli od wewnątrz mogą być używane wyłącznie produkty naturalnego pochodzenia takie jak: propolis, wosk i oleje roślinne oraz olejki eteryczne wymienione jako środki do zwalczania warrozy. Zabrania się stosowania tworzyw sztucznych lub lakierów. 5. Do zabezpieczenia przed szkodnikami uli, ramek, plastrów, stosuje się środki zawierające wyłącznie substancje biologicznie czynne, mikroorganizmy i żywe organizmy. 6. Do czyszczenia i dezynfekcji pomieszczeń, pasieczyska, uli i sprzętu używanych w produkcji pszczelarskiej dopuszcza się stosowanie środków do czyszczenia i dezynfekcji pomieszczeń wymienionych w części E, załącznik II.
Środki do czyszczenia i dezynfekcji pomieszczeń inwentarskich, które mogą być stosowane w pszczelarstwie ekologicznym:
mydło potasowe i sodowe
mleko wapienne,
wapno,
wapno nie gaszone,
podchloryn sodu
soda kaustyczna,
potaż,
woda utleniona,
naturalne olejki roślinne,
kwasy: cytrynowy, nadoctowy, mrówkowy, mlekowy, szczawiowy i octowy,
alkohol etylowy,
formaldehyd,
siarka.

Ule

Pozostałe zwierzęta
Ule w pasiece ekologicznej
Ule w pasiece ekologicznej
Charakterystyka dopuszczalnych materiałów i środków używanych w pszczelarstwie ekologicznym do produkcji uli.
Ule muszą być wykonane z naturalnych materiałów takich jak drewno lub słoma (z wyjątkiem okuć, pokryć dachowych, osiatkowanych dennic i podkarmiaczek), które nie niosą ze sobą ryzyka skażenia środowiska naturalnego oraz produktów pszczelich. Niewskazane jest wykorzystywanie w pasiekach ekologicznych uli wykonanych ze styropianu lub pianki poliuretanowej.
Do budowy uli i zabezpieczania ich ścian zewnętrznych należy stosować możliwie wolne od szkodliwych substancji kleje i powłoki malarskie (naturalne farby z oleju lnianego lub na bazie żywicy drzewnej, nietoksyczne farby wodne) oraz substancje naturalne i nietoksyczne lakiery przetworzone.
Zabronione jest używanie do malowania uli farb syntetycznych lub zawierających biocydy.
Do zabezpieczania uli od wewnątrz mogą być używane wyłącznie produkty naturalnego pochodzenia takie jak: propolis, wosk i oleje roślinne oraz olejki eteryczne wymienione jako środki do zwalczania warrozy. Zabrania się stosowania tworzyw sztucznych lub lakierów.
Do zabezpieczenia przed szkodnikami uli, ramek, plastrów, stosuje się środki zawierające wyłącznie substancje biologicznie czynne, mikroorganizmy i żywe organizmy.
Do czyszczenia i dezynfekcji pomieszczeń, pasieczyska, uli i sprzętu używanych w produkcji pszczelarskiej dopuszcza się stosowanie środków do czyszczenia i dezynfekcji pomieszczeń określonych przez odpowednie dyrektywy.

Środki do czyszczenia i dezynfekcji uli

Pozostałe zwierzęta
Środki do czyszczenia i dezynfekcji pomieszczeń inwentarskich, które mogą być stosowane w pszczelarstwie ekologicznym:
mydło potasowe i sodowe
mleko wapienne,
wapno,
wapno nie gaszone,
podchloryn sodu
soda kaustyczna,
potaż,
woda utleniona,
naturalne olejki roślinne,
kwasy: cytrynowy, nadoctowy, mrówkowy, mlekowy, szczawiowy i octowy,
alkohol etylowy,
formaldehyd,
siarka.
Spalenie ula jest jedną z metod ochrony pasieki
Spalenie ula jest jedną z metod ochrony pasieki
Ponadto dopuszczalne jest stosowanie metod fizycznych, takich jak wykorzystanie gorącej wody, pary wodnej lub bezpośrednie działanie ognia.
Pszczelarz zobowiązany jest posiadać odpowiednio wyposażone pomieszczenia dla potrzeb ekologicznej produkcji pszczelarskiej:
wymaga się, aby wysokość pracowni pszczelarskiej wynosiła minimum 2,70 m, powierzchnia oszklona stanowiła 1/8 powierzchni podłogi;
podłoga pracowni oraz ściany do wysokości 2 m powinny być wyłożone płytkami łatwo zmywalnymi;
pracownia musi być wyposażona w instalację z ciepłą i zimną bieżącą wodą;
w oddzielnej części pracowni powinny znajdować się sanitariaty, łazienki, przebieralnie;
wirówki do miodu, odstojniki, cedzidła i inne urządzenia mające kontakt z miodem muszą być wykonane ze stali nierdzewnej.

Przetwórstwo produktów pasiecznych

Pozostałe zwierzęta
Przetwórstwo, znakowanie i przechowywanie produktów pasiecznych
Produkty pochodzenia pasiecznego
Produkty pochodzenia pasiecznego
W przetwórstwie produktów pszczelarstwa ekologicznego nie stosuje się substancji dodatkowych oraz innych składników wspomagających.
Przetwórstwo produktów ekologicznych może być prowadzone tylko w przetwórniach przeznaczonych wyłącznie do tego celu.
Dopuszcza się prowadzenie okresowego przetwórstwa w przetwórniach spożywczych nie przeznaczonych do tego celu pod warunkiem, że linia produkcyjna została okresowo przeznaczona do przetwarzania produktów pszczelarstwa ekologicznego i jest zapewnione oddzielenie tych produktów od innych produktów i surowców wyprodukowanych przez pszczoły.
Oznakowanie produktu pszczelarstwa ekologicznego (miodu, pyłku, mleczka pszczelego, propolisu) polega na umieszczeniu na etykiecie lub opakowaniu tego produktu napisu "produkt pszczelarstwa ekologicznego" oraz nazwy producenta, numeru certyfikacji zgodności, nazwy upoważnionej jednostki certyfikującej i jej numeru identyfikacyjnego, a także numer odpowiedniej normy europejskiej.
Oznakowane produkty pszczelarstwa ekologicznego przeznaczone do obrotu lub dalszego przetwórstwa należy przechowywać oddzielnie od innych produktów pasiecznych.
Należy zwracać uwagę na elementy krytyczne dla jakości miodu:
dopuszczalną zawartość wody w miodzie (najkorzystniejsza poniżej 18%)
temperaturę podgrzewania i dekrystalizacji (30-38oC), przechowywanie (14oC).

Certyfikat pasieki ekologicznej

Pozostałe zwierzęta
Producent zamierzający prowadzić ekologiczne gospodarstwo rolne występuje do upoważnionej jednostki certyfikującej z pisemnym zgłoszeniem, do którego dołącza:
Certyfikat pasieki ekologicznej
Certyfikat pasieki ekologicznej
oświadczenie, że produkcja w pasiece będzie prowadzona metodami ekologicznymi,
informację o rodzaju i ilości produktów, które mają być produkowane metodami ekologicznymi,
opis pasieki z zaznaczeniem położenia gruntów, obiektów i urządzeń produkcyjnych,
opis działań niezbędnych do wykonania w okresie przestawiania pasieki na produkcję prowadzoną metodami ekologicznymi.
Certyfikaty zgodności są wydawane tylko przez upoważnione jednostki certyfikujące.
upoważniona jednostka certyfikująca przed przeprowadzeniem kontroli obowiązana jest poinformować producenta o programie kontroli,
z przeprowadzonej kontroli sporządza się protokół, który podpisuje producent lub osoba przez niego upoważniona oraz osoby kontrolujące,
pozytywne wyniki kontroli zawarte w protokóle stanowią podstawę do wydania przez upoważnioną jednostkę certyfikującą PNG certyfikatu zgodności.
W celu uzyskania certyfikatu zgodności zainteresowany producent występuje do upoważnionej jednostki certyfikującej z pisemnym wnioskiem zawierającym:
informację o zakresie i rodzaju prowadzonej działalności dotyczącej produktów pszczelarstwa ekologicznego,
zgodę na przeprowadzanie przez jednostkę certyfikującą odpłatnej kontroli według planu kontroli,
certyfikat zgodności jest wydawany na okres 12 miesięcy,
producent posiadający certyfikat zgodności i zamierzający kontynuować działalność w zakresie objętym tym certyfikatem występuje z wnioskiem, nie później niż na 3 miesiące przed upływem terminu ważności posiadanego certyfikatu,
upoważniona jednostka certyfikująca prowadzi rejestr producentów, którym udzieliła certyfikatów zgodności, zawierający ich nazwiska lub nazwy oraz adresy zamieszkania lub siedzib; rejestr jest jawny.
Wykaz upoważnionych jednostek certyfikujących w Polsce jest podany na końcu opracowania w formie załącznika.

Miód pszczeli

Pozostałe zwierzęta

Normy jakościowe na miód obowiązujące w polsce i w unii europejskiej

Miód pszczeli najwyższej jakości
Miód pszczeli najwyższej jakości
Dyrektywa Rady UE 74/409/ EEC dotycząca miodu była nieprecyzyjna, a zalecane w niej mierniki nie pozwalały na dokładne określenie jakości miodu przeznaczonego do bezpośredniej konsumpcji. Przewidywała ona za mało dokładne metody analizy chemicznej. Dyrektywa tylko w pewnym zakresie miała charakter obowiązujący na terenie wszystkich krajów UE. Francja i Włochy wydały swoje dekrety wykonawcze dotyczące miodu. Kraje te podnosiły zastrzeżenia wynikające z faktu, że w dyrektywie UE brak jest kryteriów oceny właściwości fizykochemicznych i organoleptycznych miodów odmianowych.
W roku 2001 ukazała się nowa dyrektywa 2001/110/EC. Do jej wprowadzenia w życie zobowiązane są państwa członkowskie do 1 sierpnia 2003 roku. Dokonano w niej pewnych zmian, głównie co do wskaźników dotyczących jakości miodu, ale wiele jej punktów powinno być jeszcze poddane szczegółowej analizie i dyskusji.
Ponieważ norma na miód jest jedna, dotyczy ona także miodu produkowanego w pasiekach ekologicznych. Dyrektywa UE w kwestii poziomu dopuszczalnych pozostałości leków, środków ochrony roślin czy metali ciężkich jest regulowana w zakresie czystości miodu sformułowaniem ustalającym, że miód w żadnym wypadku nie może zawierać jakichkolwiek substancji w ilościach zagrażających zdrowiu ludzi. Poszczególne etapy produkcji miodu w pasiece ekologicznej powodują, że sprawa pozostałości w miodzie jest tu potraktowana bardziej restrykcyjnie niż określa to Dyrektywa. Również Polska Norma na miód będzie musiała być dostosowana do norm unijnych, z czym zapewne nie będzie większego problemu. Kolejnym punktem w Dyrektywie, który wymagałby ponownego przedyskutowania jest wyrażenie zgody na wysoki, dopuszczalny poziom HMF (do 80 mg/kg) dla miodów importowanych, pochodzących z krajów "trzeciego świata".
Jest to swoistego rodzaju pomoc ekonomiczna dla tych krajów, ale jak w tym przypadku ma się w stosunku do tego idea pszczelarstwa ekologicznego?

Ocena jakości miodu

Jak już zauważono w temacie wyżej, polskie wymogi jakościowe względem miodu pszczelego nieco różnią od dyrektyw europejskich. Nie mniej jednak różnia nie jest znaczna i dostosowanie polskich norm do wymogów europejskich będzie bezproblemowe. Nie mniej jednak postaramy się porównać polską normę z dyrektywą europejską

GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA

Rolnictwo - jedna z najstarszych dziedzin gospodarczej dzialalnoci czlowieka, ktorej celem jest wytworzenie zywnosci oraz surowcow dla niektorych przemyslow, zwlaszcza spozywczego, skorzanego oraz wlokienniczego.

Rolnictwo - jedna z najstarszych dziedzin gospodarczej dzialalnoci czlowieka, ktorej celem jest wytworzenie zywnosci oraz surowcow dla niektorych przemyslow, zwlaszcza spozywczego, skorzanego oraz wlokienniczego.

Rolnictwo - jedna z najstarszych dziedzin gospodarczej dzialalnoci czlowieka, ktorej celem jest wytworzenie zywnosci oraz surowcow dla niektorych przemyslow, zwlaszcza spozywczego, skorzanego oraz wlokienniczego.