Rasy bydł mlecznego

Bydło domowe należy do rodziny pustorożców Boridae, zalicza się do gatunku Bos Taurus. Za dzikiego protoplastę tego gatunku w Europie uznaje się tura.

Okres udomowienia bydła przypada na erę neolitu (około 6-8 tys. lat p.n.e.). W okresie tysięcy lat hodowli wykształciło się wiele ras dostosowanych do lokalnych, często specyficznych warunków i przystosowanych do różnych sposobów użytkowania.

Obecnie z prowadzonej przez Organizację Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa (FAO) ewidencji ras bydła, wynika, że zidentyfikowano około 1500 ras. Szerzej znanych jest jednak około 300, a ponadlokalne znaczenie gospodarcze ma kilkadziesiąt spośród nich.

W przeszłości bydło było wykorzystywane jako siła pociągowa. Obecnie hodowane jest dla produkcji mleka i mięsa, a w zależności od dominującego kierunku użytkowania można podzielić je na wymienione niżej typy użytkowe:

• Mleczny – żywy temperament, budowa ciała kanciasta, z wystającymi zewnętrznymi guzami biodrowymi i kulszowymi. Klatka piersiowa jest wąska, długa, wymiona są duże. Skóra jest cienka, pokryta krótkim włosem – sierścią. Krowy różnych ras należące do tego typu dają w okresie 305-dniowej laktacji 10-20 razy więcej mleka niż wynosi ich masa ciała.
• Mięsny – łagodny temperament, z reguły wcześnie dojrzewa. Kościec jest lekki, małe głowy, krótkie nogi i szyje. Mają bardzo mocno umięśnione partie zadu i przodu tułowia. Masa ciała wynosi 450-1800 kg. Wydajność rzeźna (stosunek masy tuszy do masy ciała) wynosi 60-70%.
• Typ kombinowany (mleczno-mięsny) – dzieli się na dwie podgrupy bydła: pierwsza o kierunku użytkowania mięsno-mlecznym i druga o kierunku, mleczno-mięsnym. Pierwsza charakteryzuje się przewagą cech mlecznych, a druga - cech mięsnych.

Polskie rasy bydła mlecznego

W Polsce hoduje się obecnie dwie podstawowe rasy bydła: czarno-biała (polska holsztyńsko-fryzyjska), która stanowi 95% pogłowia i czerwono-biała 3,5% pogłowia. Rasa simentalska stanowi 0,8% populacji krów, a rasa polska czerwona utrzymywana jest w niewielkiej liczbie w rejonie zachowawczym.
W Polsce rozpowszechnione są rasy bydła o dwukierunkowej użytkowości (typ kombinowany): mięsno-mlecznej i mleczno-mięsnej.

Rasa czarno-biała (cb) hodowana jest na terenie całego kraju. Sprowadzono ją do Polski w średniowieczu z Fryzji Zachodniej. Masa ciała krów wynosi 650-700 kg, wysokość w kłębie 140 cm, wydajność 6000-8000 kg mleka o zawartości 4,2% tłuszczu i 3,3% białka. Dojrzałość rozpłodową jałówki uzyskują w wieku 15-16 miesięcy. Dobowy przyrost buhajów wynosi średnio 1000 g. Wydajność rzeźna kształtuje się na poziomie 56-60%.

Rasa czerwono-biała (czb.) przez długie wieki była dominująca na terenie Europy Zachodniej. Do Polski dotarło przed II wojną światową na tereny Opolszczyzny i Dolnego Śląska. Obecnie bydło to hodowane jest w południowo-zachodniej części kraju, ale też w województwie małopolskim i śląskim. Masa ciała krów wynosi około 600 kg, buhajów 1000-1100 kg. Krowy charakteryzuje głęboka i dobrze wysklepiona klatka piersiowa, dobrze umięśniony grzbiet i zad, oraz krótkie i mocne kończyny. Średnia wydajność mleczna krów wynosi 5900 kg. W zakresie użytkowości mięsnej przewyższa rasę czarno-białą.

Rasa polska czerwona (pc) jest jedyną rodzimą rasą bydła, która od wielu wieków występuje na terenie Polski. Charakteryzuje ją duża żywotność, długowieczność, dobra płodność i odporność na choroby. Masa ciała krów wynosi 450-500 kg, o średniej wydajności mleka 3500-4500 kg. Do ujemnych cech tej rasy należy niższa wydajność mleczna oraz gorsza zdolność opasowa i wartość rzeźna. To spowodowało, że jej populacja zmniejszyła się z 25% w latach 60-tych do kilku tysięcy sztuk utrzymywanych w rejonach zachowawczym (woj. nowosądeckie) jako tzw. bank genów. Rasa simentalska jest szwajcarską rasą bydła mleczno-mięsnego. Wyhodowana została w średniowieczu w dolinach rzek Simme i Saane z bydła miejscowego. W Polsce występuje głównie w rejonie Sanoka, Ustrzyk Dolnych, Leska i Brzozowa. Bydło tej rasy cechuje duża odporność na choroby oraz długowieczność. Masa ciała krów wynosi 600-700 kg, wysokość w kłębie 136 cm, wydajność 4000-5000 kg mleka o zawartości 4,2% tłuszczu. Umaszczenie jest jednolite lub pstre, głowa biała, białe podbrzusze i dolna część nóg. Sierść na tułowiu jest słomkowa lub czerwona. Pod względem użytkowości mięsnej rasa simentalska przewyższa pozostałe rasy krajowe.

Rasy bydła mlecznego na świecie

Rasa holsztyńska (holsztyńsko-fryzyjska) wywodzi się od bydła hodowanego w Holandii: zachodniej Fryzji i północnej Holandii. Pierwsze zwierzęta zostały zawiezione przez holenderskich emigrantów do USA w latach 1621-1625. Pierwszy związek hodowców bydła czarno-białego powstał w USA w Winsconsin w 1871 r., bydło to nazwano „Holstein”. W tym samym czasie powstał drugi związek, który nazwał swe bydło „Fresian”.
W 1885 r. w wyniku połączenia się obydwu związków powstał „Holstein-Fresian Association”, a hodowane przez hodowców bydło nazwano holsztyńsko-fryzyjskim. Księgi hodowlane są prowadzone od 1872 r. Obecnie ta rasa jest hodowana w: USA, Kanadzie, Izraelu, oraz na kontynencie afrykańskim. Około roku 1970 bydło tej rasy zostało zakupione do krajów środkowej i wschodniej Europy, również do Polski, gdzie jest hodowane w kilku stadach w czystości rasy. Jest to rasa wcześnie dojrzewająca, pierwsze wycielenia następują w 24 miesiącu życia. Bydło holsztyńsko-fryzyjskie ma rogi i umaszczenie czarno-białe lub czerwono-białe, odznacza się ostrością kształtów tułowia i słabym umięśnieniem. Ma najwyższy wzrost spośród wszystkim ras bydła mlecznego: buhaje osiągają 140-145 cm wysokości w kłębie, a krowy – 135-140 cm. Masa ciała buhaja wynosi do 1050 kg, a krowy – 680 kg. Wydajność mleka wynosi 5000-15000 kg w okresie 305-dniowej laktacji.

Bydło tej rasy osiąga bardzo wysokie dobowe przyrosty: buhaje uzyskują 1000-1100 g, a krowy – 700-1100 g. Wydajność rzeźna buhajów opasowych dochodzi do 59%.

Rasa Jersey wyhodowana została na wyspie Jersey pod koniec XVIII w. W latach 1963-1965 zakupiono do Polski 325 jałówek i 10 buhajów. Populacja tej rasy w Polsce wynosi teraz ok. 2 tys. sztuk. Obecnie największą populację rasy Jersey posiadają USA i Dania.
Bydło rasy Jersey wcześnie dojrzewa; pierwsze wycielenia następują w 25 miesiącu. Umaszczenie jest jednolite jasnoczerwone, szare, lub łaciate. Należy do najmniejszych spośród głównych ras mlecznych. Krowy mają smukłą, zgrabną sylwetkę o słabym umięśnieniu; wysokość w kłębie wynosi 115-125 cm; masa ciała – 350-425 kg. Buhaje mierzą średnio 144 cm, a masa ciała osiąga 500-700 kg. Dobowe przyrosty buhajów, do masy ciała 300 kg, wyniosły 987 g, a wydajność rzeźna – 50,7%.

Rasa Guernsey hodowana jest na wyspach: Guernsey, Alderney i Sark. Uznano ją za rasę w 1878 roku. Obecnie hodowana jest w Wielkiej Brytanii i w ograniczonej liczbie w USA. Umaszczenie bydła tej rasy jest żółtobrunatne lub czerwono-pstre. Należy do rasy wcześnie dojrzewającej; pierwsze wycielenia następują w 30 miesiącu życia. Wysokość w kłębie buhajów wynosi 125-135 cm, a krów – 120-130 cm. Buhaje osiągają 700-800 kg masy ciała, krowy – 500-560 kg. Średnia wydajność mleczna to 5500 kg rocznie. Rekordowe wydajności mleka wynoszą 6500-10000 kg.

Rasa Ayrshire pochodzi z hrabstwa Ayr (południowo-wschodnia Szkocja), gdzie była już znana przed 1700 r. Nazwa rasy została ustalona w 1814 r. Rasa ta w Polsce nie występuje. Poza Wielką Brytanią hodowana jest w USA, Nowej Zelandii i w krajach skandynawskich. Umaszczenie tej rasy jest czerwono-białe lub brunatno-białe z dużą przewagą białego. Dorosła krowa osiąga 400-550 kg masy ciała, przy wysokości około 130 cm. Buhaj waży około 600-800 kg i mierzy 140 cm. Jest to rasa wcześnie dojrzewająca; pierwsze wycielenia następują w wieku 27-30 miesięcy. Wydajność mleka krów wynosi około 6000 kg rocznie.

Rasa Mleczny Shorthorn (Dairy Shorthorn) rozpowszechniona i hodowana w USA. Uznana za rasę w 1885 r. Bydło tej rasy jest rogate i bezrogie, o umaszczeniu czerwonym i dereszowatym. Średnia wydajność mleka w okresie laktacji wynosi 3680 kg o zawartości tłuszczu – 3,95%.

Rasa Angler pochodzi z półwyspu Angeln w Niemczech. Wzmianki o niej sięgają XVI w. Księgi rodowodowe tej rasy założono w 1885 r. Poza Niemcami hodowana jest na Łotwie, Ukrainie i w Estonii. Umaszczenie bydła tej rasy jest brunatne lub czerwone. Wysokość w kłębie buhajów wynosi 138-153 cm, a krów – 122-139 cm. Masa ciała buhajów wynosi 850-1100 kg, a krów – średnio 560 kg.
Angler należy do rasy bydła wcześnie dojrzewającego; pierwsze wycielenia następują już w 24 miesiącu życia. Średnia wydajność mleka wynosi 5400 kg rocznie. Dobowe przyrosty buhajów są niewielkie – 978 g.

Rasa Duńska czerwona (Rodt Dansk Malkekvaeg) rozwinęła się w XIX w. w wyniku krzyżowania bydła z wysp duńskich z rasą angler, z rodzimym bydłem ballum z Jutlandii, Tonder i czerwonym ze Szlezwiku. Rasa ta ma zasięg międzykontynentalny, hodowana jest w Afryce, Azji i Europie. Należy do ras wcześnie dojrzewających; pierwsze wycielenia następują w wieku 28 miesiącu. Umaszczenie bydła jest czerwone z odcieniami. Wysokość w kłębie buhajów wynosi 150 cm, masa ciała 1000-1050 kg; a krów – 134 cm, masa ciała 600-675 kg. Średnia wydajność mleka wynosi 5800 kg rocznie. Rekordowa wydajność to 11000 kg mleka podczas jednej laktacji.

Rasa Chołmogorska (Chołmogorskaja poroda) hodowana jest w Rosji. Powstała w wyniku krzyżowania bydła rasy czarno-białej z zachodniej Europy z rodzimym bydłem rosyjskim w okresie panowania Piotra I. Masa ciała buhajów wynosi około 900 kg, a krów – 550-635 kg. Wydajność mleka krów wynosi średnio 4000 kg.

Rasa Jarosławska (Jaroslawskaja poroda) hodowana jest na Ukrainie i w Rosji. Rasa ta ma zasięg krajowy. Umaszczenie bydła jest czarne, jednolite z białą głową. Masa ciała krów wynosi 470-500 kg, a buhajów – 650-700 kg. Wysokość ciała w kłębie wynosi 120 cm. Wydajność mleka podczas laktacji wynosi średnio 3000 kg.

Rasa Kostromska (Kostromskaja poroda) hodowana jest w Rosji, ma zasięg wyłącznie krajowy. Powstała w wyniku krzyżowania rasy: brunatnej alpejskiej (szwyc) i angler. Umaszczenie bydła jest szarobrunatne. Wydajność mleka wynosi 3500-5500 kg, o zawartości tłuszczu – 3,7-3,9%. Krowy osiągają 500-600 kg masy ciała, a buhaje – 800-1000 kg. Rasa Czerwona stepowa (krasnaja stepnaja poroda) hodowana jest na Ukrainie, w Mołdawii i Rosji. Bydło tej rasy ma zasięg krajowy. Umaszczenie bydła jest czerwone, jednolite. Umięśnienie słabe. Masa ciała buhajów wynosi 700-800 kg, a krów 460-550 kg. Wydajność mleka podczas jednej laktacji wynosi średnio 3400 kg.

Rasa Kriolska (Criolla) wywodzi się od bydła importowanego z Hiszpanii i Portugalii do Ameryki Południowej przed 3-4 wiekami. Częściowo była krzyżowana z bydłem zebu i niektórymi rasami bydła europejskiego. Hodowana obecnie w czystości rasy głównie w Argentynie. Umaszczenie bydła jest jasnobrunatne lub brunatno-czerwone z czarnymi plamkami, brzuch i wymię są białe. Sierść jest krótka, lśniąca. Masa ciała buhajów wynosi 700-800 kg, a krów 350-500 kg. Wydajność mleka wynosi 2000-3000 kg rocznie.

Pozostałe rasy bydła mlecznego na świecie

• Abigar, Agerolese, Alderney, Angeln, Aulie-Ata, Australijska Friesian Sahiwal, Australijska Milking Zebu.
• Belgijskie bydło czerwone, Blaarkop Black Pied, Butana, Kenana Bos indicus.
• Chińskie bydło czarne (Chinese black pied).
• Duńskie bydło czerwone (Danish Red Cattle).
• Evolene.
• Kerry.
• Lakenvelder, Lineback. Rasa brązowa szwajcarska
• Murnau-Werdenfels.
• Red SindhiBos indicus.
• SahiwalBos indicus, Szwajcarskie bydło brązowe, Szwedzkie bydło czerwone [Swedish Red Cattle].
• Tux.
• Vechoor Bos indicus.

GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA

Rolnictwo - jedna z najstarszych dziedzin gospodarczej dzialalnoci czlowieka, ktorej celem jest wytworzenie zywnosci oraz surowcow dla niektorych przemyslow, zwlaszcza spozywczego, skorzanego oraz wlokienniczego.

Rolnictwo - jedna z najstarszych dziedzin gospodarczej dzialalnoci czlowieka, ktorej celem jest wytworzenie zywnosci oraz surowcow dla niektorych przemyslow, zwlaszcza spozywczego, skorzanego oraz wlokienniczego.

Rolnictwo - jedna z najstarszych dziedzin gospodarczej dzialalnoci czlowieka, ktorej celem jest wytworzenie zywnosci oraz surowcow dla niektorych przemyslow, zwlaszcza spozywczego, skorzanego oraz wlokienniczego.