 Religie Świata
buddyzm,
jedna z wielkich religii uniwersalnych oraz system filozoficzny, który wywodzi się z nauki o charakterze etyczno-soteriologicznym, propagowanej na terenie północnych Indii (Bihar i pogranicze Nepalu) na przełomie VI i V w p.n.e. przez Siddharthę Gautamę (Budda).
Doktryna buddyzmu rozszerzyła się na cały półwysep, a w ciągu następnych wieków objęła obszary południowo-wschodniej, wschodniej i środkowej Azji, gdzie utrzymuje się do czasów współczesnych. Buddyzm pierwotny, pochodzący bezpośrednio od Buddy, jest trudny do odtworzenia z powodu braku pism samego twórcy (naukę spisywali uczniowie); pewne jest jednak, że oryginalne podstawy systemu i sposób rozumowania, przekazany w kazaniach (głoszonych specjalną metodą, ułatwiającą ich zapamiętywanie), pochodzą od samego założyciela. Idee buddyzmu wyrosły z rodzimych pojęć i wierzeń, wspólnych religiom indyjskim subkontynentu. Źródła myśli Buddy tkwiły w filozofii indyjskiej sprzed jego okresu i w ówczesnej formie hinduizmu (braminizm), z których buddyzm przejął wiele terminów i pojęć, lecz nadał im nowy sens. W późniejszym okresie nauka Buddy uległa znacznym przeobrażeniom pod wpływem miejscowych wierzeń ludności, która ją przyjmowała. Kilkakrotnie zwoływane synody nie zapobiegły wyodrębnieniu się 2 podstawowych kierunków: hinajany i mahajany, na początku n.e., oraz trzeciego, tzw. mantrajany ok. V w.; główny zrąb nauki pozostał jednak niezmieniony we wszystkich kierunkach buddyzmu do czasów współczesnych. Kanon religijny buddyzmu (kanon palijski), spisany przez członków kierunku hinajany w języku pali w I w. n.e., zachował się w Sri Lance, a jego część w sanskrycie w Indiach; poza tym istnieje znaczna liczba dzieł religijnych, komentarzy, legend itp., a także wersje tybetańskie i chińskie ksiąg kanonicznych buddyzmu W założeniu buddyzm jest systemem ateistycznym; bogowie nie mają żadnego znaczenia wobec samodzielnej drogi jednostki do doskonalenia się i wyzwolenia. Punktem centralnym jest problem cierpienia, ujęty w tzw. 4 szlachetne prawdy, które Budda objawił w swym pierwszym kazaniu w Benares (obecnie Waranasi). Głoszą one, że : 1) cierpienie stoi u początku życia ludzkiego; 2) przyczyną cierpienia jest pragnienie (istnienia, radości, potęgi itp.), które się staje przyczyną powtórnych narodzin; 3) cierpienie można usunąć przez wykorzenienie pożądania; 4) wiedzie do tego „ośmioraka ścieżka” — należyta wiara, należyte postanowienie, należyta mowa, należyty czyn, należyte życie, należyte dążenie, należyte pamiętanie, należyte zagłębianie się. Celem życia jest wyzwolenie z cierpienia (tj. kręgu wcieleń) i osiągnięcie całkowitego spokoju, wygaśnięcie wszelkich pragnień w nirwanie. Kolejne byty łączące tzw. osobowość ludzką zmieniają się pod wpływem dharm, czyli elementów bytu podległych prawu przyczynowości, które konsekwentnie wymierza zapłatę za czyny dobre i złe; etyczna wartość uczynków (karman) wpływa na rodzaj następnego wcielenia. Samodoskonalenie duchowe sprzyja osiąganiu coraz wyższego bytu, najłatwiej je osiągnąć w izolacji od świata, w obrębie gminy zakonnej. Klasztory są jedynymi zorganizowanymi instytucjami buddyzmu; pierwsze gminy zakonne (sangha) męskie, potem także żeńskie, powstawały za życia Buddy. Dyscyplina zakonna obejmuje ćwiczenie się w 3 podstawowych cnotach buddyzmu: majtri — uczucie przyjaźni do wszystkich stworzeń, ahinsie — nieszkodzeniu nikomu, i karunie — miłosierdziu, oraz w technikach medytacyjnych; poza tym obowiązuje opanowanie zmysłów i abstynencja seksualna. Klasztory odegrały w dziejach znaczną rolę jako ośrodki życia religijnego, naukowego (filozofia, medycyna, nauki ścisłe) i artystycznego. Na ich terenie tworzono wielkie uczelnie po kilkanaście tysięcy studentów z całej Azji. Buddyzm różni się od innych religii tym, że nie ma do niego żadnego formalnego przyjęcia, wyznania wiary, rytuału i duchowieństwa, nie istnieją też żadne ograniczenia kastowe czy rasowe: buddystą jest ten, kto żyje wg zasad buddyzmu Obecnie buddyzm dominuje w Sri Lance, Birmie, Tajlandii, Laosie, Kambodży, Nepalu, Bhutanie; wielu buddystów jest w Chinach, Korei Południowej, Japonii, Wietnamie, Mongolii, Indonezji, Malezji, Federacji Rosyjskiej, Indiach; ogólna liczba wyznawców sięga 600 mln (wg danych Kongresu 2500-lecia śmierci Buddy z 1956).
©® GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA |
