Pielęgnacja roślin
Aby rośliny były zdrowe przez długi czas, musimy je pielęgnować. Trzeba zadbać o to, żeby powierzchnia gleby była spulchniona, poprzez lekkie radlenie. Czynność ta pomaga uniknąć powstawania na powierzchni skorupy, która utrudnia korzeniom oddychanie. Podobne działanie ma również mulczowanie, które polega na pokrywaniu powierzchni ziemi torfem lub keramzytem, i ma tę zaletę, że nie wymaga żadnych dodatkowych działań.
Oczyszczanie liści
Jest to niezbędny zabieg pielęgnacyjny. Dzięki usunięciu kurzu z powierzchni liści, rośliny mogą oddychać. Liście oraz łodyżki roślin zielnych należy pielęgnować w następujący sposób:
- od czasu do czasu odkurzać, używając do tego malej miotełki,
- okresowo oczyszczać liście miękką ściereczką lub tamponem z waty nasączonym letnią wodą, wodą z mlekiem w równych proporcjach lub specjalnie do tego prze-widzianym narzędziem (często zawierają substancje dezynfekujące, a ponadto po-zostawiają na powierzchni cieniutką warstwę ochronną, która przeciwdziała osia-daniu kurzu).
Ten sposób oczyszczania jest zarezerwowany dla liści gładkich i błyszczących. W żadnym wypadku nie można w ten sposób myć liści pomarszczonych lub pokrytych meszkiem. Do ich oczyszczania używa się małego pędzelka.
Zabieg czyszczenia należy wykonywać bardzo delikatnie - najlepiej podtrzymywać liście od spodu, tak aby ich nie uszkodzić.
Przesadzanie
O tym, że roślinę należy przesadzić do większego pojemnika, decyduje szereg czynników: na ile wystarcza podlewanie, czy korzenie wychodzą na powierzchnię gleby oraz czy wydostają się przez otwory drenujące w denku donicy.
- Zanim zabierzemy się do przesadzania, roślinę należy solidnie podlać.
- Następnie trzeba chwilę odczekać i delikatnie wyciągnąć roślinę z pojemnika. Po strzepaniu resztek starego podłoża warto skontrolować stan zdrowia korzeni, usunąć ich stare (o ciemnym zabarwieniu) i uszkodzone fragmenty. Następnie umieszczamy roślinę w nowej donicy zawierającej warstwę materiału drenującego oraz warstwę nowego podłoża (3-4 cm) i dopełniamy glebą, dobrze ugniatając palcami. Zostawiamy trochę wolnego miejsca pomiędzy powierzchnią podłoża a brzegami donicy tak, żeby można było swobodnie roślinę podlewać, nie ryzykując, że woda się przeleje.
- Średnica donicy, do której przesadzamy roślinę, powinna być większa od poprzedniej o 2-3 centymetry.
Jeśli nie chcemy, aby roślina dalej się rozrastała, na przykład z powodu braku miejsca, nie przesadzajmy jej. W takim przypadku zaleca się przycinać liście i korzenie (najlepiej robić to przed wiosennym „przebudzeniem") oraz wymienić jedynie glebę.
Okres wegetacji i spoczynku
Obserwując rośliny domowe, można łatwo nauczyć się rozpoznawać ich fazy fizjologiczne i lepiej zadbać o ich potrzeby w poszczególnych okresach. Rośliny pokojowe, podobnie jak wszystkie rośliny nie tracące liści, nigdy nie wchodzą w fazę całkowitego uśpienia wegetacyjnego. Ich wzrost jest pochodną długości dnia, a cykl wegetacyjny przechodzi od największej aktywności objawiającej się intensywnym wzrostem rośliny, jej odradzaniem się i kwitnieniem do fazy względnej stagnacji wegetacyjnej (głównie w zimnych i ciemnych miesiącach zimowych, ale również w szczycie lata, kiedy temperatury stają się zbyt wysokie dla rozwoju roślin).
- W okresie spoczynku nie pojawiają się nowe pędy. Liście są stare, o barwie ciemnej zieleni, mało błyszczące. Roślinę należy wtedy rzadziej podlewać, tylko tyle, żeby utrzymać chłód w podłożu. Nie należy pobudzać jej do wzrostu, dlatego też w tym okresie nie stosuje się nawozów.
- Wznowienie wegetacji zapowiada pojawienie się nowych zielonych błyszczących pączków, tracenie pokrywającego je na początku meszku oraz wydłużenie się końcowych części gałązek. U roślin darniowych oznaką wznowienia wegetacji będzie wydłużenie zawiązka środkowego oraz jaśniejszy odcień liści wyrastających z ziemi. Wysiłek wegetacyjny roślin (który następuje zawsze wraz z nadejściem wiosny) trzeba odpowiednio wspomagać, dostarczając im nawozu i regularnie podlewając przez cały okres ich wzmożonej aktywności.
- W miarę upływu sezonu letniego wzrost roślin ulega spowolnieniu, przestają pojawiać się nowe pędy. Sygnalizuje to przechodzenie roślin w kolejny okres spoczynku. Ma on pozytywny wpływ na ich zdrowie, późniejsze wznowienie wegetacji oraz kwitnienie. Niektóre gatunki, które nie wykazują reakcji fotoperiodycznych, wymagają, aby je do spoczynku zmusić, w przeciwnym razie wyczerpią swoje rezerwy. Należy zatem przestawić je w miejsce słabiej oświetlone i ograniczyć do minimum ilość wody oraz nawozu.
Wymiana i uzupełnianie gleby
Jest to działanie konieczne, ponieważ wraz z upływem czasu gleba traci na jakości, zmniejsza się też jej ilość, przede wszystkim z powodu wydostawania się przez otwory drenujące w dnie pojemnika. Wynika to również z rozkładających właściwości wydzielin z korzeni (odpowiedzialnych również za zbieranie się zanieczyszczeń). Wymiana gleby nigdy nie dotyczy całości podłoża, lecz tylko obszarów brzegowych, ponieważ nowe korzonki zawsze koncentrują się możliwie najbardziej na zewnątrz.
- Całkowitej wymiany podłoża dokonuje się podczas przesadzania roślin, czyli w fazie spoczynku wegetacyjnego. Okresowe uzupełnianie poziomu ziemi w doniczce poprzez dosypywanie gleby jest zabiegiem potrzebnym, a nawet niezbędnym dla właściwego funkcjonowania rośliny.
Letnie wakacje
Trzymanie roślin domowych na dworze w okresie letnim służy ich zdrowiu i dobrej kondycji. Oczywiście warunkiem koniecznym są sprzyjające warunki klimatyczne. Rośliny mogą dzięki temu korzystać w pełni ze słońca oraz ze świeżego powietrza. Należy jednak pamiętać o ich zahartowaniu - po zimowej przerwie i ustąpieniu przymrozków trzeba je wynosić codziennie na kilka godzin i stawiać w ocienionym miejscu. Można je wynieść do ogródka, wystawić na balkon, taras czy ganek. Większość roślin nie lubi upału ani bezpośredniego nasłonecznienia, dlatego warto je ustawić pod pergolą lub w cieniu drzewa o gęstym listowiu. Można też ewentualnie postawić kratkę osłaniającą rośliny od słońca. Aby zapobiec wysuszeniu podłoża, można umieścić doniczki w dużych skrzyniach wypełnionych torfem albo zakopać je bezpośrednio w ziemi. Należy jednak wtedy pod denko pojemnika podłożyć nie-przepuszczalną płytkę, która zapobiegnie przedostawaniu się korzeni przez otwory drenujące. Jeżeli korzenie przedostaną się do gleby, istnieje ryzyko, że podczas wyjmowania je pourywamy. Tak czy inaczej hipokotyl, czyli forma przejściowa pomiędzy korzeniem a łodygą, musi znajdować się ponad powierzchnią ziemi. Pod ziemią może dojść do gnicia lub mogą wyrosnąć z tej części korzenie, co nie jest zjawiskiem pożądanym.
- W przypadku dłuższych nieobecności odradza się pozostawianie roślin samym sobie na dworze - nie zawsze jesteśmy w stanie przewidzieć warunki atmosferyczne.
Przed wyjazdem warto zebrać wszystkie rośliny w jednym pomieszczeniu i zostawić odsłonięte okno, przez które docierać będzie światło dzienne. Można też stworzyć system oświetlenia sztucznego z automatycznym włącznikiem. Jeśli chodzi o podlewanie, można zastosować metodę wykorzystującą zjawisko włosowatości lub stworzyć prawdziwy system mikroirygacji. Najlepszym sposobem pozostaje jednak pozostawienie kluczy osobie zaufanej, która podleje nasze rośliny i sprawdzi, czy wszystko jest w porządku.
Podlewanie w okresie wakacyjnym
Oto kilka sposobów na zapewnienie roślinom dostatecznej ilości wody podczas niezbyt długich nieobecności.
- Pojemnik z rośliną należy umieścić na podstawce nad zbiornikiem z wodą, tak aby spód donicy nie miał z nią bezpośredniego kontaktu. Kawałek materiału wkładamy w otwór drenażowy: jeden koniec mocno wciskamy w głąb doniczki, a drugi zanurzamy w wodzie. Dzięki temu roślina wchłonie dokładnie tyle wilgoci, ile będzie potrzebowała (I).
- Zbiornik z wodą ustawiamy obok, ale powyżej doniczki z rośliną, następnie zanurzamy jeden koniec bawełnianego sznurka w wodzie, a drugi w doniczce (2). Bez względu na to, którą z tych dwóch metod się zastosuje, należy pamiętać, że podczas naszej nieobecności oprócz wody trzeba roślinom zapewnić również światło, powietrze i odpowiednią temperaturę.
Przycinanie pielęgnacyjne
Rośliny pokojowe nie wymagają przycinania w pełnym tego słowa znaczeniu. Podziwiamy ich naturalny kształt i sylwetkę, a więc nie chcemy ich modyfikować. Dlatego też u roślin doniczkowych przycinanie ogranicza się jedynie do niewielkich korekt niedoskonałości powstałych na skutek nie-właściwej pielęgnacji lub niesprzyjających warunków środowiskowych.
- Przyrządy do przycinania muszą być dobrze zaostrzone, zdezynfekowane (np. czystym spirytusem) i dopasowane do grubości gałązek, które zamierzamy usunąć. Bardzo ważne jest, aby cięcie wykonać czysto, nie powodując pęknięć i nie miażdżąc pędu. Do zdrewniałych gałązek najlepszy będzie sekator, a do delikatnych łodyżek lub roślin zielnych wystarczy dobrze zaostrzony nóż.
Przycinanie
- Przycinanie wierzchołków gałązek głównych lub bocznych ma dwie funkcje. Po pierwsze, ma zahamować wzrost rośliny w płaszczyźnie pionowej, a po drugie, powstrzymać nadmierny rozrost listowia, czemu zwykle towarzyszy utrata liści w spodnich i wewnętrznych częściach gałęzi. Przycinanie sprzyja również odnowieniu listowia i jego zagęszczeniu, ponieważ pobudza do wypuszczania nowych pędów bocznych.
- U roślin średniej wielkości oraz wyposażonych w tkankę wodną i bogatych w lateks, u których gojenie uszkodzeń przebiega z trudem, zabieg ten ogranicza się do uszczykiwania wierzchołków młodych gałązek.
- Przycinanie przynosi praktycznie natychmiastowy efekt w czasie trwania całego okresu wegetacyjnego, jednak najbardziej zauważalny w momencie wiosennego przebudzenia.
Wycinanie zbędnych gałązek
Zabieg ten obejmuje nie tylko gałązki suche i chore, ale również zniekształcone lub wątłe, u których nie widać poprawy, a zabierają zdrowym miejsce i substancje odżywcze.
- W zależności od konkretnego przypadku gałązkę wycina się u nasady albo po prostu skraca, pozostawiając pączek boczny, z którego wyrośnie nowy pęd w odpowiadającym nam kierunku.
Skutki przycinania
Wskutek przycięcia gałązki pączek znajdujący się poniżej miejsca cięcia budzi się i wypuszcza pęd, z którego powstaje nowa gałązka. Wyjaśnienie tego zjawiska związane jest z dominującym wpływem, jaki ostatni pączek na gałązce wywiera na pozostałe. Jego celem jest uniemożliwienie bądź opóźnienie ich rozwoju z pożytkiem dla siebie. W zależności od pory roku reakcja roślin na przycinanie będzie inna:
- niedługo przed przebudzeniem - jeśli warunki są sprzyjające, dojdzie do wcześniejszego przebudzenia rośliny,
- podczas wiosennego wznowienia wegetacji -jest to okres samoistnego rozwoju pączków i wypuszczania pędów, więc re-akcja będzie natychmiastowa i łatwa do zaobserwowania,
- w dowolnym momencie okresu aktywności wegetacyjnej - efekty przycinania przebiegają równolegle z przygotowaniami rośliny do odpoczynku,
- przycinanie dokonywane podczas fazy spoczynku, jeśli jest konieczne - skutki są widoczne w perspektywie długofalowej, w zależności od tego, kiedy występuje wznowienie okresu wegetacji u danego gatunku.
Rozmnażanie roślin
Reprodukcja wegetatywna polega na wykorzystywaniu elementów roślin do ich rozmnażania. Jest to zalecana metoda reprodukcji roślin pokojowych, a ponadto prosta w prze-prowadzeniu nawet dla amatorów.
- W odróżnieniu od siewu metoda ta pozwala w krótkim okresie otrzymać w pełni rozwinięte rośliny. Ponadto, poza zachowaniem cech dystynktywnych danego gatunku, pozwala przenieść również walory danego fragmentu rośliny, a co za tym idzie wyodrębnić konkretne szczegóły liści, takie jak wyjątkowa barwa, połączenie różnych kolorów czy ząbkowane brzegi.
- Do reprodukcji używa się zdrowych części rośliny, bujnych i ładnie ukształtowanych, zdolnych zaadaptować się do otoczenia, w którym żyją. Fragmenty rośliny, które w jakiś sposób są zmienione bądź też wyglądają zdrowo, ale zostały pobrane z chorującego egzemplarza, nie mogą służyć do reprodukcji. Istnieje duże prawdo-podobieństwo, że w takiej odnodze już występują czynniki patogenne. Jeśli jednak bardzo nam zależy na odzyskaniu chorego egzemplarza, można się pokusić o dokonanie reprodukcji przy użyciu części wyglądającej na zdrową, należy jednak odizolować sadzonkę od innych roślin. Zaleca się też w takich przypadkach stosowanie środków fitosanitarnych do zwalczania danego schorzenia.
Reprodukcja poprzez sadzonkowanie
Sadzonką nazywamy fragment pobrany z rośliny, który po poddaniu odpowiednim zabiegom wypuszcza korzenie, mimo że nie jest do tego przystosowany.
- Okres, kiedy pobiera się sadzonkę, zależy od gatunku. Zwykle jednak najlepiej jest to robić w trakcie okresu wegetacyjnego, najlepiej wiosną w dniach poprzedzających przebudzenie. W czasie spoczynku sadzonki trudno się ukorzeniają, dlatego próby często kończą się niepowodzeniem. Niektóre gatunki najlepiej reagują na pobranie sadzonki na przełomie sierpnia i września. Jest to moment, w którym rośliny na nowo podejmują aktywność wegetacyjną i wychodzą z etapu letniego uśpienia.
- Pobrane fragmenty roślin trzeba natychmiast poddać wszelkim niezbędnym zabiegom i posadzić w ziemi. Jeśli z jakichś względów jest to niemożliwe, należy je owinąć w zmoczoną ściereczkę lub wilgotny kawałek gazety. Plastikowe woreczki nie są dobrym rozwiązaniem, ponieważ z braku powietrza roślina może się zadusić i zgnić. Są od tych reguł wyjątki. U niektórych gatunków, między innymi sukulentów i pelargonii, ścięty wierzchołek musi wyschnąć przed ukorzenianiem, dla¬tego nie należy go niczym owijać.
- Podobnie jest w przypadku roślin wydzielających duże ilości soku i lateksu. Nie należy niczym owijać sadzonki. Ucięty wierzchołek powinien mieć szansę obeschnąć i się zagoić, tworząc na powierzchni coś w rodzaju blizny, która sprzyja wypuszczaniu nowych korzeni.
- Dowodem na to, że proces się powiódł, jest pojawienie się pączków przechodzących w pędy oraz opór stawiany przez roślinkę, gdy próbujemy wyjąć ją z pojemnika, delikatnie ciągnąc u podstawy łodyżki. Można uniknąć tego eksperymentu, używając pojemników torfowych. Rozwijające się korzenie mają możliwość przenikania przez ich ścianki, co pozwala łatwo ocenić stopień ukorzenienia.
- Wiele roślin szybko wypuszcza korzenie, gdy umieścimy je w wodzie w dowolnym momencie okresu aktywności wegetacyjnej. Najlepszym przykładem są draceny (Dracaend) oraz wszystkie rośliny wyposażone w korzenie powietrzne, między innymi filodendrony (Philodendron), stopłaty (Pothos) oraz trzykrotki {Tradescantid). Zważywszy na odmienną strukturę tych korzeni oraz ich przystosowanie do innych warunków, najlepiej kontynuować uprawę takich sadzonek hydroponicznie.
Odkład - zwykły i powietrzny
Omówione dwa rodzaje rozmnażania roślin doskonale się sprawdzają zwłaszcza w przypadku roślin pokojowych. Są łatwe w przeprowadzeniu, praktycznie zawsze gwarantują powodzenie, a ponadto rośliny pozyskane w ten sposób stają się bardzo szybko w pełni ukształtowane.
Obydwie metody polegają na ukorzenieniu pędu, jednak nie odcina się go od rośliny macierzystej. Dzięki temu pęd może w dalszym ciągu pobierać substancje odżywcze, do chwili, aż stanie się samodzielny.
ODKŁAD ZWYKŁY stosuje się u roślin o giętkich gałązkach, takich jak stopłaty (Pothos), fdodendron pnący {Philodendron scandens) czy zielistka {Chlorophytum), szczególnie jeśli wyposażone są w korzenie powietrzne. Szczep przygotowujemy, zakopując gałązkę w tej samej donicy co roślina macierzysta, dzięki czemu zyska ona na gęstości, lub w oddzielnym pojemniku stojącym obok, tworząc nowe odrębne rośliny. Najlepiej, żeby taki pojemnik był zrobiony z torfu prasowanego lub cienkiego plastiku. Dzięki temu bryłę korzeniową będzie łatwiej przesadzić do nowego podłoża bez ryzyka uszkodzeń. Istotnym elementem jest tu wybór fragmentu pędu z dużą liczbą pąków. Ponadto na odcinku, który będzie przykryty ziemią, nie powinno być liści. Kiedy nowa roślina już się ukorzeni, można oddzielić ją od macierzystej, przecinając pęd poniżej miejsca, gdzie wykształciły się korzenie.
ODKŁAD POWIETRZNY stosuje się u roślin rosnących pionowo w górę, takich jak fikus (Ficus), dracena {Dracaend) czy jukka słoniostopowa (Yucca elephantipes). Wykonuje się go na zdrewniałej głównej łodydze, na pędach bocznych lub pachwinowych pod jednym z węzłów liściowych. W łodydze wycina się szczelinę do połowy średnicy i wypełnia kawałkiem plastiku lub kamykiem, żeby się nie zamknęła. Można też usunąć na małym odcinku korę. Tak przygotowany fragment pędu owija się plastikowym rękawem (najlepiej czarnym) wypełnionym wilgotnym torfem lub mchem torfowym, a w przypadku uprawy hydroponicznej dobrze nasączoną gąbką syntetyczną. Rękaw należy luźno uszczelnić od góry i mocno od dołu. Ważne jest utrzymanie stałej wilgotności w jego wnętrzu i przepływu powietrza. Nową roślinę pozyskuje się, ucinając łodygę poniżej wysokości, na której wypuszczone zostały nowe korzenie. Trzeba również wykonać nacięcie na roślinie macierzystej, usuwając pozostałą część łodygi tuż nad zawiązkiem.
Rozmnażanie przez podział kępy
Łatwa technika do zastosowania na roślinach krzaczastych i darniowych, których pędy tworzą kępy lub liście wyrastają bezpośrednio z systemu korzeniowego, jak w przypadku echmei (Aechmed) czy oplątwy (Tillandsid). Okres wiosennego przebudzenia wegetacyjnego to najlepszy czas na zastosowanie tej techniki reprodukcji. Pojemnik z rośliną należy wstawić do miski z wodą i pozostawić go tak długo, aż będzie możliwe wyciągnięcie zwoju korzeni bez ich uszkadzania. Następnie przechodzimy do samego podziału kępy na mniejsze części, stosownie do wielkości egzemplarza. Można też pobrać zewnętrzne pędy, delikatnie odplątując ich korzenie. Tak pobraną kępę należy natychmiast zasadzić w donicy, regularnie podlewać i trzymać w półcieniu, aby umożliwić nowej roślinie wczepienie się w podłoże.
Przygotowanie sadzonek
Fragment rośliny, którą zamierzamy rozmnożyć, powinien mieć około 10 cm długości w przypadku grubszych gałązek i około 35 cm dla cienkich oraz posiadać dwa lub trzy listki. Stosując bezlistne łodyżki, trzeba uważać, żeby ukorzeniać z właściwej strony, zgodnie z ułożeniem rośliny.
- Do reprodukcji roślin zielnych stosuje się albo końcową część łodyżki (sadzonki wierzchołkowe), albo boczne odgałęzienia, których pędy dopiero zaczynają się rozwijać. Sadzonki półzdrewniałe i zdrewniałe łatwiej można ukorzenić, jeśli pobierzemy je wraz z kawałkiem zdrewniałego pędu głównego, z którego wyrasta. Można tez z dolnej części gałązki, która znajdzie się pod ziemią, ściągnąć osłaniający ją pierścień kory lub rozbić końcówkę młotkiem.
- Żeby zwiększyć szanse na ukorzenienie pobranego fragmentu, warto zastosować specjalne hormony używane w sadownictwie, czyli preparaty pobudzające wzrost korzeni. Część gałązki (około jednej trzeciej całej długości łodyżki, pozbawionej na tym odcinku liści należy zmoczyć, żeby zwiększyć przyczepność preparatu, i posadzić w ziemi.
- Podłoże dla sadzonek powinno być wilgotne i składać się z uniwersalnego podłoża torfowego z domieszką piasku, który nadaje mu lekkości. Piasek jest szczególnie istotny, gdy roślina posiada tkankę wodną lub gdy zawiera sok mleczny (np. Ficus benjomina). Aby ułatwić ukorzenienie, zaleca się umieścić sadzonkę w pojemniku z torfem prasowanym, dzięki czemu w momencie przenoszenia rośliny do innej doniczki powstały węzeł korzeni nie ulegnie zniszczeniu.
- Zaleganie wody w doniczce jest zjawiskiem niepożądanym i może spowodować zniszczenie sadzonki. Z tego powodu zaleca się używać pojemników ze zbiorniczkami na rezerwę wody lub po prostu ograniczyć się do zraszania wodą.
- Ostatni element to odpowiednia temperatura. Nie powinno to być problemem ze względu na porę, w której dokonuje się rozmnażania przez sadzonkowanie. Idealna temperatura powietrza mieści się w granicach 13-18 °C.
GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA |
