Jerzy Andrzejewski (1909-1983) – prozaik, publicysta i felietonista. W 1936 r. wydał pierwszy tom opowiadań Drogi nieuniknione, w czasie wojny działał w podziemiu, organizując działalność kulturalną. Współpracował z „Twórczością” i „Literaturą”. W latach 1952-1957 poseł na sejm.
Krzysztof Kamil Baczyński (1921-1944) – tworzył głównie w czasie okupacji, zdążył wydać tylko dwa tomy wierszy: Wiersze wybrane i Arkusz poetycki. Pierwszy powojenny tom, odtworzony z rękopisów Śpiew z pożogi, ukazał się w 1947 r. i był porównywany z twórczością Słowackiego. Pisało niepokojach pokolenia Kolumbów, o dramatycznych wyborach i straconych szansach. Jego twórczość nazywana jest poezją apokalipsy spełnionej.
Józef Baran (ur. 1947) – w swoich wierszach szuka sensu życia i śmierci, opisując głównie rodzinę i wieś. Niejeden z jego wierszy stał się znany dzięki piosenkom napisanym do tych tekstów przez zespół Stare Dobre Małżeństwo. Jest też autorem prac redakcyjnych dotyczących twórczości księdza Twardowskiego i Artura Sandauera.
Marcin Baran (ur. 1963) – przedstawiciel pokolenia„bruLionu”, uważany za odnowiciela poezji erotycznej i poetę konceptu.
Stanisław Barańczak (ur. 1946) – w swojej deklaracji poetyckiej głosił, że obowiązkiem poezji jest walka o niezafałszowany obraz świata. Do rzeczywistości społecznej docierał przez grę z językiem (kontynuacja lingwizmu), parodiował nowomowę. Głosił, że w pełnym sprzeczności świecie poeta ma obowiązek uczestniczyć w zbiorowym losie. W Widokówce z tego świata (1988) rezygnuje z polityki, aby zająć się tematyką egzystencjalną. Jest laureatem Nagrody Nike za tom Chirurgiczna precyzja.
Miron Białoszewski (1922-1983) – debiutanckimi wierszami protestował przeciwko skonwencjonalizowanej kulturze i programowemu optymizmowi. Nobilitował kulturę peryferyjną i jarmarczną, bohaterami wierszy czynił przedmioty codziennego użytku, często zniszczone i brzydkie. Wiersze często robią wrażenie żartu, parodii, zabawy językiem. Lingwizmowi pozostał wierny do końca twórczości.
Tadeusz Borowski (1922-1951) – poeta, prozaik, publicysta.W czasie II wojny światowej przebywał m.in. w Dachau, gdzie pracował w bardzo ciężkich warunkach. Koszmar wojny i obozów pracy znalazł się w jego opowiadaniach i wierszach. Popełnił samobójstwo w wieku 29 lat.
Władysław Broniewski (1897-1962) – poeta współczesności i międzywojnia. W latach 20. i 30. dominowała tematyka społeczna. W latach wojny powstały wiersze z tomów Bagnet na broń i Drzewo rozpaczające – w wydania powojenne ingerowała cenzura, zakazując publikacji niektórych wierszy, tuszując legionową przeszłość i ideowe rozterki poety. Po wojnie opowiada się za systemem (Słowo o Stalinie, 1949). W 1956 r.wydaje cykl wierszy Anka, poświęconych utraconej córce. Krytycy porównują ten cykl z Trenami Kochanowskiego.
Ernest Bryll (ur. 1935) – od lat pisze wiersze, dramaty i prozę, był też ambasadorem Polski w Irlandii i kierownikiem literackim Teatru Polskiego w Warszawie; od kilku lat kierownik literacki serialu Złotopolscy. Nawiązuje do tradycji ludowej, posługuje się stylizacją staropolską lub romantyczną. Najbardziej znane są jego wiersze z okresu stanu wojennego i tworzenia się Solidarności.
Ernest Bryll (ur. 1935) – od lat pisze wiersze, dramaty i prozę, był też ambasadorem Polski w Irlandii i kierownikiem literackim Teatru Polskiego w Warszawie; od kilku lat kierownik literacki serialu Złotopolscy. Nawiązuje do tradycji ludowej,posługuje się stylizacją staropolską lub romantyczną. Najbardziej znane są jego wiersze z okresu stanu wojennego i tworzenia się Solidarności.
Konstanty Ildefons Gałczyński (1905-1953)– twórczość poetycką rozpoczął w międzywojniu: działał w grupie Kwadryga, współpracował z „Cyrulikiem Warszawskim”. Związany z grupą Skamander. Jego wiersze z lat 20. to motyw cygaństwa i żartobliwe formy. W czasie wojny napisał m.in. Pieśń o żołnierzach z Westerplatte, Pieśń o fladze. Po wojnie pisał dla „Przekroju” i „Tygodnika Powszechnego”, w Krakowie napisał Zaczarowaną dorożkę. Znany także jako autor Listów z fiołkiem, Teatrzyku „Zielona Gęś”. Za jego poetycki testament uważa się Pieśni (1953).
Stanisław Grochowiak (1943-1976) – fascynował się brzydotą, biedą, kalectwem i śmiercią. Antyestetyzmem oraz upodobaniem groteski i ironii przełamywał konwencje poetyckie. Jego styl Przyboś nazwał turpizmem.
Jerzy Harasymowicz (1933-1999) – przez długi czas mieszkał na Sądecczyźnie i głównie Muszynie pozostał wierny w swoich wierszach. Przedstawiciel Pokolenia 56, założyciel grupy Muszyna (1957-1963). Na charakter jego wierszy wpłynęła fascynacja Gałczyńskim, wyobraźnią nadrealistów, ale przede wszystkim zainteresowanie kulturą ludową i folklorem. Opisuje piękno opuszczonych cerkiewek, kościołów, chat łemkowskich.
Zbigniew Herbert (1924-1998) – interesowała go problematyka moralno-egzystencjalna, próbował określić kondycję człowieka XX w., którego obowiązkiem jest etyczna służba prawdzie. Łączył patos z groteską, klasycyzm z awangardą, intelektualność z prostotą. Za właściwy tom uważana jest Struna światła (1956), zawierający wiersze pisane przez 15 lat. Kolejne tomy to: Hermes, pies i gwiazda (1957), Studium przedmiotu (1961), Napis (1969), Pan Cogito (1974), Osiemnaście wierszy (1983), Elegia na odejście (1990) i Rovigo (1992). Wrażenia z podróży po Francji i Włoszech zawarł w szkicach Barbarzyńca w ogrodzie (1962).
Gustaw Herling-Grudziński (1919-2000) – pisarz,dziennikarz, żołnierz, więzień łagrów. Po wojnie wraz z żoną przeniósł się do Londynu, gdzie był publicystą londyńskiego tygodnika „Wiadomości”. Współtworzył i redagował miesięcznik „Kultura”. Był także członkiem Instytutu Literackiego. Najbardziej znane utwory to Inny świat (1951) i Dziennik pisany nocą (1973, 1980).
Małgorzata Hillar (1926-1995) – poetka Pokolenia 56; na tle swojej generacji wyróżniała się ciepłą tonacją wierszy i opisywaniem wszystkiego w sposób prosty i bezpośredni. Pisała głównie erotyki, w których widać wpływ Pawlikowskiej-Jasnorzewskiej. Najbardziej znany wiersz to My z II połowy XX wieku – obraz pokolenia, które wstydzi się uczuć i tęsknotę za miłością ukrywa za maskami i rolami, które odgrywa.
Marek Hłasko (1943-1969) – zadebiutował w 1954 r.opowiadaniem Baza Sokołowska na łamach „Sztandaru Młodych”. Najważniejszy tom opowiadań to Pierwszy krok w chmurach (1956). W 1958 r. wyjechał do Paryża. Prasa nazwała go wschodnioeuropejskim Jamesem Deanem, bo był do niego uderzająco podobny. Wczuł się więc w swoją rolę, demolując puby i restauracje. Był legendarną postacią młodego pokolenia i symbolem nonkonformizmu.
Jarosław Iwaszkiewicz (1894-1980) – poeta wielu epok, współzałożyciel grupy Skamander. Jego poezja początkowo skłaniająca się ku metafizyce, zawsze dbała o formę, powojnie zaczęły wkradać się do jego wierszy elementy socrealistyczne. Dwa ostanie tomy – Mapa pogody (1977) i Muzyka wieczorem (1980) – to renesans jego twórczości poetyckiej: pojawił się motyw starego poety, refleksje nad kulturą i nauką. Był też mistrzem krótkiej formy (opowiadania Panny z Wilka, Brzezina).
Zbigniew Jerzyna (ur. 1938) – poeta, autor słuchowisk radiowych i widowisk teatralnych. Oprócz kolejnych tomów poetyckich opublikował Nonsensy i używki (1992) – zbiór współczesnych anegdot z kręgów artystycznych.
Krzysztof Karasek (ur. 1937) – był związany z Hybrydami, a jako recenzent z Nową Falą. Uważa, że poezja powinna bronić człowieka przed chaosem. Szansą na wyzwolenie jest tylko życie w zgodzie z naturą, a poezja powinna dawać nadzieję, że harmonia jest osiągalna.
Marzena Bogumiła Kielar (ur. 1963) – nazywana polską Safoną, laureatka nagrody Fundacji im. Kościelskich za rok 1993, także laureatka paszportu „Polityki”. Debiutowała tomem Sacra conversazione.
Jonasz Kofta (1942-1988) – założyciel kabaretów Hybrydy (1962) i Pod Egidą (1968), poeta i satyryk. Współpracował z Polskim Radiem, telewizją i teatrami. Był przez lata kierownikiem literackim Festiwalu Piosenki Polskiej w Opolu. Najbardziej znane utwory (m.in. Na wszystkich dworcach świata i Pamiętajcie o ogrodach) zostały spopularyzowane jako piosenki.
Tadeusz Konwicki (ur. 1926) – powieściopisarz i reżyser. Autor wielu powieści, których akcja ściśle wiąże się ze wspomnieniami z młodości spędzonej w Kolonii Wileńskiej (m.in. Kronika wypadków miłosnych). Mieszka na tyłach Nowego Światu w Warszawie. W porze śniadaniowej pisarza można spotkać w kawiarni Bliklego, gdzie jada śniadania z Gustawem Holoubkiem i chętnie rozdaje autografy.
Hanna Krall (ur. 1937) – dziennikarka, reportażystka.Pracowała w „Życiu Warszawy” i w „Polityce”. Jest autorką słynnego wywiadu z Markiem Edelmanem, który ukazał się w formie książkowej jako Zdążyć przed Panem Bogiem, oraz wielu tomów reportaży – ostatnio Tam już nie ma żadnej rzeki (1998) i To ty jesteś Daniel (2001).
Tadeusz Kubiak (1924-1979) – w jego poezji często pojawia się motyw fikcyjności, umowności świata, w którym tylko śmierć jest prawdziwa. W socrealizmie pisał wiersze okolicznościowe (np. Rzecz o trasie W-Z, 1949). Jego wiersze najczęściej odnoszą się do podstawowych emocji i głoszą radość życia.
Ewa Lipska (ur. 1945) – w swej poezji łączy pokorę z ironią. Nie godzi się z obecnością zagrożeń, które czyhają na człowieka, ale też stara się zachować wobec nich intelektualny dystans. Stałe motywy to śmierć, dom, świat widziany oczami dziecka. Ale także dom jako miejsce smutku, czyli szpital, dom dziecka, hotel, dom, którego po prostu zabrakło. Dzieci w wierszach Lipskiej w swoich widzeniach świata odkrywają jego absurd.
Ewa Lipska (ur. 1945) – w swej poezji łączy pokorę z ironią. Nie godzi się z obecnością zagrożeń, które czyhają na człowieka, ale też stara się zachować wobec nich intelektualny dystans. Stałe motywy to śmierć, dom, świat widziany oczami dziecka. Ale także dom jako miejsce smutku, czyli szpital, dom dziecka, hotel, dom, którego po prostu zabrakło. Dzieci w wierszach Lipskiej w swoich widzeniach świata odkrywają jego absurd.
Czesław Miłosz (1911-2004) – współzałożyciel grupy Żagary, laureat literackiej Nagrody Nobla w 1980 r., od tego roku wydawał w Polsce w drugim obiegu. Jego przedwojenne wiersze to tęsknota za arkadią i przeczucie nadchodzącej apokalipsy (Poemat o czasie zastygłym, 1933, i Trzy zimy, 1936). Powojnie przekonanie o poezji, która może ocalić, porządkowało jego program poetycki (Traktat moralny, Który skrzywdziłeś). Coraz częściej wraca do kraju dzieciństwa, przeżywa dramat pisania dla nikogo i konsekwentnie pisze po polsku. Szukając odpowiedniej formy, sięga po takie gatunki jak traktat (np. Traktat moralny, Traktat poetycki). Pisze komunikatywnie, zachowuje obiektywizm, niechętnie rozstrzyga cokolwiek. Klasycyzm łączy z zakorzenieniem w kulturze (jego mistrzowie to Szekspir, Eliot, Dostojewski, Mickiewicz i Blade), patos łączy z ironią. W 1998 r. otrzymał Nagrodę Nike za tom miniesejów Piesek przydrożny. Jest też autorem powieści z akcentami autobiograficznymi Dolina Issy.
Stanisław Mrożek (ur. 1930) – dramatopisarz, prozaiki felietonista. Pisze na tematy psychologiczne, obyczajowe, polityczne i filozoficzne. W latach 1963-1996 mieszkał poza Polską,w 1996 r. osiadł w Krakowie. W 1968 r. w prasie francuskiej opublikował list-protest przeciwko interwencji wojsk Układu Warszawskiego w Czechosłowacji. Najczęściej grywany poza Polską polski dramaturg. Od 1997 r. pisze felietony dla „Gazety Wyborczej”. Jego twórczość jest przekładana na kilkanaście języków i w tych językach interpretowana.
Tadeusz Nowak (1930-1991) – początkowo bliski socrealizmowi, wkrótce zwrócił się ku kulturze ludowej. Jego wyobraźnię ukształtowało wychowanie w rodzinie chłopskiej. Stworzył własną wizję wsi żyjącej w pradawnym, świętym obyczaju, który chroni odrębny sposób myślenia. W poezji powtarza się motyw obcości wobec cywilizacji i poczucie winy z powodu opuszczenia wsi.
Jacek Podsiadło (ur. 1964) – wylansowany przez „bruLion” poeta pokoleniowy. Po ukończeniu podstawówki wędrował po kraju, zarabiając na życie jako „zapinacz hakowy” w hucie w Ostrowcu Świętokrzyskim. Odrzuca tematykę narodowo-społeczną na rzecz prywatnej, osobistej.
Halina Poświatowska (1935-1967) – poza czterema tomami wierszy jest autorką bardzo osobistej, napisanej w formie listów, biograficznej Opowieści dla przyjaciela (1967). Poważna choroba serca wpłynęła na tematykę jej wierszy (ciągła walka ze śmiercią, upływem czasu, przemijaniem, intensywne przeżywanie miłości i równie intensywna rozpacz po jej stracie).
Julian Przyboś (1901-1970) – najwybitniejszy poeta Awangardy Krakowskiej. W pierwszych wierszach realizował koncepcje Tadeusza Peipera, ale już w 1930 r., rozczarowany miejską cywilizacją, zaczyna się w wierszach zachwycać wsią. Później pojawiają się nastroje katastroficzne, ale Przyboś trzyma zasady awangardy, m.in. zasady „najmniej słów”. W najlepszym tomie Równanie serca (1938) zbliżył się do poetyki Schulza.W 1961 r. ogłosił Odę do turpistów i rozpoczął głośną polemikę z młodymi twórcami (to on jest autorem pojęcia turpizm!).
Tadeusz Różewicz (ur. 1921) – w 1944 r. wydał podp seudonimem zbiór Echa leśne, ale za prawdziwy debiut uważany jest tom Niepokój (1947), wprowadzający nowy typ liryki,w której zatarła się granica między językiem poezji i prozy. Różewicz uzasadnił to następująco: „taniec poezji zakończył swój żywot w okresie drugiej wojny światowej”. Tradycyjne środki poetyckie nazywa „maskami i kostiumami”. Używa stylu powściągliwego, rezygnuje z tradycyjnego rytmizowania tekstu i interpunkcji. Pierwsze tomiki są zapisem psychicznych skutków wojny i prób wyjścia z wojennej obsesji. Później odchodzi od tej tematyki, by zająć się pytaniami o to, kim jest człowiek i co znaczy w świecie. Znaczną część twórczości stanowią dramaty– oprócz słynnej Kartoteki napisał też Białe małżeństwo, Pułapkę, Do piachu, a w latach 90. Kartotekę rozrzuconą. Za tom poetycki Matka odchodzi został nagrodzony Nagrodą Nike.
Antoni Słonimski (1885-1976) – choć duża część jego twórczości powstała w dwudziestoleciu międzywojennym (założył kabaret w kawiarni Pod Pikadorem, był felietonistą,recenzentem i poetą), to wydał też wiersze wojenne (np. Alarm) i powojenne, w których poruszał kwestie moralne i obywatelskie. Od 1939 r. przebywał na emigracji, do Warszawy wrócił w 1951 r. Pamięta się go głównie jako autora Kronik tygodniowych (nawiązanie do kronik Prusa!) i Alfabetu wspomnień.
Edward Stachura (1937-1979) – krótko związany z Hybrydami, tworzył raczej jako indywidualista. O jego twórczości mówi się „życiopisanie” – wykorzystując duże fragmenty biografii, tworzył swoje wiersze, piosenki, prozę, ale też i swoją legendę. Wykreował bohatera (swoje alter ego) – samotnego wędrowca, który odrzuca stabilizację, zachwyca się człowiekiem i przyrodą, ale boi wpływu cywilizacji. Krótko przed śmiercią zdobył popularność, po śmierci stał się idolem młodzieży. Przyczynił się do tego zespół Stare Dobre Małżeństwo, który od 1985 r. śpiewa jego piosenki.
Wisława Szymborska (ur. 1923) – laureatka literackiej Nagrody Nobla (1996), reprezentuje w poezji nurt intelektualny. Debiutowała wierszem Szukam słowa (1945). Jej dwa pierwsze tomy mają naleciałości socrealistyczne, a jej właściwy debiut to rok 1957 i tom Wołanie do Yeti. Jej widzenie świata jest zawsze umiejscowione pomiędzy ironią a żartem, a wiersze zawsze są oryginalne językowo. Posługuje się mową potoczną, paralelą, neologizmami, prowokująco zestawia kontrasty, chętnie posługuje się lapidarnymi komentarzami.
Tadeusz Śliwiak (1928-1994) – oprócz wierszy pisał też książki dla dzieci, piosenki i tłumaczył Okudżawę. W poezji zajmuje się przede wszystkim tragizmem historii i opisywaniem świata za pomocą prostych słów.
Marcin Świetlicki (ur. 1961) – nazywany poetą kontestującym, twórca pokolenia „bruLionu”. W 1992 r. założył zespół Świetliki, z którym śpiewa własne teksty. W swoich utworach anarchizuje, raz bliski brutalności, potem znów liryzmowi. W sztuce szuka wolności absolutnej.
Anna Świrszczyńska (1909-1984) – jedna z mistrzyń poezji kobiecej, lapidarnej, przesyconej codziennością. Najważniejsze utwory napisała w latach 70.: zbiory Jestem baba (1970), Budowałam barykadę (1974) – liryczny notatnik z powstania warszawskiego, i Szczęśliwa jak psi ogon (1978). Jej twórczość rekomendował Czesław Miłosz, który tłumaczył jej wiersze i promował je za granicą.
Ksiądz Jan Twardowski (ur. 1915) – nie lubi poezji pojęciowej, nie operuje konkretem. Prezentuje franciszkański wymiar chrystianizmu: pochyla się nad każdym zwierzęciem i każdą rośliną, które są bohaterami jego wierszy. Myśli formułuje w aforyzmy, chętnie stosuje paradoksy i elipsy. Sprawy wielkie i ostateczne nazywa bezpośrednio, czasem nawet bezceremonialnie. Jego poezja odniosła duży sukces rynkowy.
Adam Ważyk (1905-1982) – poeta awangardowy; nie lubił nadmiernej poetyzacji, symboliki i metafizyki, ale też odrzucał propozycje Awangardy Krakowskiej. Pisał ascetycznym, prawie pozbawionym metafor językiem, nie zawsze zachowując związek logiczny między opisywanymi obrazami. Mówił, że poezja jest ciągłym cudotwórstwem i niespodzianką. Sensacją był Poemat dla dorosłych, w którym Ważyk odwołał wszystkie dotychczasowe poglądy społeczne.
Rafał Wojaczek (1945-1971) – kontrowersyjna postać,błyskotliwy samouk, wielokrotnie szukający śmierci aż do skutecznej próby samobójczej. Jego twórczość jest prowokująca,nihilistyczna, ale i bardzo szczera. Przewijają się tematy dezintegracji człowieka, Boga, rodziców, seksu i anatomii. Po śmierci zasilił legendarny rejestr poetów wyklętych.
Karol Wojtyła (papież Jan Paweł II) (1920-2005)– wiersze publikował pod pseudonimami w prasie katolickiej. Jego twórczość posługuje się symboliką i paradoksem, czasem ma charakter intelektualnej medytacji albo refleksji etycznej czy społeczno-religijnej. W utworach scenicznych dyskurs dominuje nad elementami widowiskowymi. Twórczość budziła i budzi wielkie zainteresowanie i jest tłumaczona na wiele języków.
Adam Zagajewski (ur. 1912) – początkowo przedstawiciel Nowej Fali. Pierwsze wiersze są programowo antypoetyczne i związane ze społeczną rzeczywistością. Jednak szybko oddala się w stronę liryki filozoficznej. Bywał wymieniany jako jeden z kandydatów do literackiej Nagrody Nobla. |
Grupa Media Informacyjne - Wiedza
