 Herosi i bohaterowie mitologii
Achilles – największy heros grecki, syn króla Ftyi, Peleusa i najsławniejszej z nereid – Tetydy. Gdy był dzieckiem matka wykąpała go w Styksie, dzięki czemu zyskał wielką odporność. Jego nauczycielami byli centaur Chejron oraz Fojniks (wódz Dolopów pod Troją). Nauczyli go władania bronią, pogardy do bogactw, miłości do sławy i odporności na cierpienia. Wyruszył pod Troję na prośbę Greków (zgodnie z przepowiednią miał mieć długie życie bez sławy lub krótkie w sławie). Zyskał sławę, dzięki swej urodzie, odwadze, sile ducha, opiece, jaką otaczały go Hera i Atena. W „Iliadzie” opisany jest jego spór z wodzem wyprawy Agamemnonem o brankę Bryzeidę. Achilles oddał kobietę, jednak obrażony wstrzymał się od walki, przez co Grecy ponosili wiele klęsk. Do walki wyruszył, gdy z rąk Hektora zginął walczący w jego zbroi najbliższy przyjaciel – Patroklos. Zabił Hektora i wyprawił igrzyska ku czci Patroklosa. Najprawdopodobniej zginął raniony strzałą Parysa w piętę. Został pochowany na brzegu Hellespontu.
Agamemnon - król Myken, naczelny wódz wojsk greckich pod Troją, brat króla Sparty Menelaosa. Z małżeństwa z Klitajmestrą miał czwórkę dzieci: Elektrę, Orestesa, Ifigenią oraz Chrysotemisa. Gdy na prośbę brata Agamemnon stanął na czele wojsk zapanowała cisza morska uniemożliwiająca dotarcie pod Troję. Wróżbita oznajmił, że bogini Artemida żąda ofiary z jego córki Ifigenii. Popadł w konflikt z Achillesem o brankę Bryzeidę – obrażony heros odmówił udziału w dalszych walkach. Po zakończonej wojnie wraz z branką Kasandrą powrócił do rodzinnego pałacu, gdzie został zabity przez żonę i jej kochanka Ajgitosa.
Antygona - córka Edypa i Jokasty (kazirodczy związek matki z synem), siostra Ismeny, Polinejkesa i Eteoklesa. Kiedy Edyp po odkryciu swych zbrodni oślepił się, wyruszyła na tułaczkę wraz z nim jako przewodniczka. Po śmierci ojca wróciła do Teb. Gdy po bratobójczej walce jej braci Kreon zabronił pochowania Polinejkesa jako zdrajcy ojczyzny, sprzeciwiła się nakazowi, uznając pochowanie brata za obowiązek religijny i rodzinny. Została za karę zamurowana żywcem w rodzinnym grobowcu, gdzie powiesiła się.
Ariadna - królewna kreteńska, kochanka Tezeusza, córka Minosa i Pasifae. Gdy Tezeusz przybył na Kretę, by zgładzić Minotaura, zakochana Artemida ofiarowała mu kłębek nici, by mógł odnaleźć powrotną drogę. Po zgładzeniu potwora Tezeusz zabrał ją na wyspę Naksos i śpiącą porzucił. Do opuszczonej dziewczyny przybył ze swym orszakiem Dionizos , poślubił ją i zabrał na Olimp.
Atlas - jeden z tytanów, olbrzym zamieniony w górę, syn Japetosa i Klymene, brat Prometeusza. Za karę, że nie pomógł tytanom w walce przeciw bogom, Zeus nałożył mu na ramiona sklepienie niebieskie, które musiał odtąd dźwigać. Perseusz, ukazując mu głowę Meduzy, zamienił go w skałę za to, że nie udzielił mu gościny.
Cerber - trójgłowy pies z wężem zamiast ogona pilnujący bram Hadesu i broniący żywym wstępu do podziemia. Był synem Tyfona i Echidny, a jego rodzeństwem był pies Ortros, hydra lernejska i lew nemejski. Rozszarpywał żywych, którzy pragnęli przekroczyć wrota Hadesu. Niektórym udawało się jednak uśpić jego czujność (Psyche, Orfeusz). Jedyny raz został porwany, za przyzwoleniem Hadesa, przez Heraklesa (dwunasta praca).
Chejron - mądry i dobry centaur, syn Kronosa i Filyry, mąż Chariklo, ojciec Okyrroe. Mieszkał w tesalskich górach i był przyjaźnie nastawiony do ludzi. Był opiekunem i wychowawcą wielu bohaterów (dzięki darom od Apolla i Artemidy): Achillesa, Jazona, Kastora, Peleusa, Nestora, Polluksa. Uczył medycyny, sztuki wojennej, myślistwa, muzyki, a także dobrych obyczajów i kodeksu zachowań. Przypadkowo raniony strzałą Herakleza z jadem okrutnie cierpiał, a nie mógł umrzeć będąc nieśmiertelnym. Dobrowolnie odszedł do Hadesu, czym uwolnił od mąk Prometeusza. Został umieszczony na niebie jako gwiazdozbiór Centaur.
Edyp - król Teb, syn Lajosa i Jokasty, wychowywany przez Polybosa i Merope. Przed jego narodzinami wyrocznia delficka zapowiedziała, że syn Lajosa zabije ojca i ożeni się z matką. Rodzice, by uniknąć zbrodni, po urodzeniu syna kazali go porzucić w lesie. Sługa jednak oddał go znajomemu z Koryntu, który przekazał dziecko bezdzietnym władcom Koryntu. W nieświadomym Edypie jeden z biesiadników wzbudził wątpliwości, związane z jego pochodzeniem. Udał się do wyroczni, która ostrzegła go przed popełnieniem występku wobec rodziców, więc postanowił nie wracać do Koryntu. Po drodze nieświadomie zabił podróżującego ojca, Lajosa. Po odgadnięciu zagadki Sfinksa otrzymał rękę wdowy po Lajosie, Jokasty i został królem Teb. Miał czworo dzieci: Antygonę i Ismenę oraz Polinejkesa i Eteoklesa. Po wielu latach w Tebach wybuchła zaraza, aby minęła należało pomścić śmierć króla Lajosa. Edyp przeklął mordercę. Wróżbita Terezjasz uświadomił mu, że to on jest zbrodniarzem. Potwierdzili to słudzy. Jokasta powiesiła się, a Edyp po wykłuciu sobie oczu opuścił Teby wraz z Antygoną. Zmarł w Kolonos w Attyce.
Eneasz - syn Anchizesa i Afrodyty, Trojańczyk, uczestnik wojny trojańskiej. Był potomkiem Zeusa, a zgodnie z przepowiednią Posejdona miał zdobyć władzę w Troi. W walkach dzielnego herosa wspierali bogowie, głównie Afrodyta. Po upadku Troi z ojcem, żoną Kreuzą i synkiem Anchizesem oraz ocalałymi przez Trację, Delos, Kretę i Sycylię dotarł po siedemnastu latach do Italii (po drodze odwiedził Kartaginę, gdzie zakochała się w nim Dydona). Zstąpił do Podziemi pod przewodem Sybilii, a następnie dotarł do Lacjum, pokonał księcia Rutulów i zdobył rękę Lawinii, córki Latinusa (miał być założycielem miasta Lavinium, zaś jego syn Askaniusz miasta Alba Longa).
Hektor - syn Priama i Hekabe, mąż Andromachy, najdzielniejszy i najszlachetniejszy wojownik tebański podczas wojny pod Troją. Wzór patriotyzmu, męstwa, pobożności, odwagi, męstwa i przywiązania do rodziny. Kierował obroną Troi, a przepowiednia mówiła, że póki żyje miasto nie padnie. Jego pojedynek z Ajaksem był nierozstrzygnięty, pokonał Patroklosa, a następnie wiedząc, że nie ucieknie przed Przeznaczeniem zginął w pojedynku z Achillesem, który zbezcześcił jego zwłoki. Po ich wykupieniu przez Priama odbyły się trwające dwanaście dni uroczystości pogrzebowe.
Jazon - dowódca wyprawy Argonautów. Syn króla Jolkos w Tesalii, Azjona. Wychowywał go i uczył kunsztu centaur Jazon. Po powrocie do Jolkos zażądał od brata ojca Peliasa przywrócenia prawowitego władcy na tron. Ten w zamian chciał otrzymać złote runo, które przechowywał Ajetes, król Kolchidy. Jazon na czele najwybitniejszych greckich wojowników na statku Argo wyruszył do Kolchidy i dzięki Medei zdobył skarb. Gdy wrócił pomścił na Peliasie śmierć swego ojca. Z Medeą przeniósł się do Koryntu. Zakochał się w Kreuzie (lub Glauke) i porzucił Medeę. Ta z zemsty posłała kochance zatrutą szatę, a następnie zabiła swe dzieci i uciekła w rydwanie zaprzężonym w smoki do Aten. Jazon powrócił do Jolkos i odzyskał władzę.
Kasandra - córka Priama i królewna tebańska, miała umiejętność wieszczenia. Swój dar dostała od zakochanego Apolla, jednak, gdy nie odwzajemniła miłości, bóg sprawił, że nikt w jej przepowiednie nie wierzył. Przestrzegała przed wprowadzeniem konia pozostawionego przez Achajów do Troi. Okazało się, że miała rację wróżąc podstęp – wewnątrz znajdowali się greccy wojownicy, którzy otworzyli bramy miasta najeźdźcom. Troja została spalona. Po zdobyciu miasta przez Achajów, została wywieziona do Myken jako branka króla Agamemnona. Urodziła mu synów-bliźniaków – Teledamosa i Pelopsa. Także Agamemnon nie wierzył jej przepowiedniom. Kasandra zginęła razem z nim i dwoma synami, zamordowana przez żonę Agamemnona, Klitajmestrę i jej kochanka Ajgistosa (Egista).
Laokoon - kapłan Apollina w Troi. Przestrzegał Trojańczyków przed wprowadzeniem do miasta konia pozostawionego przez Greków. Nikt go nie chciał słuchać. Podczas składania ofiary Posejdonowi za odpłynięcie Greków z morza wypłynęły dwa wielkie węże i udusiły Laokoona wraz z jego dwoma synami. Była to zemsta Apolla za świętokradztwo i profanację boskiej świątyni.
Midas - król Frygii, syn Gordiosa i Kybele. Zaopiekował się Sylenem, który odłączył się od orszaku Dionizosa i został skrępowany przez wieśniaków. Z wdzięczności Dionizos przyrzekł mu wszystko, czegokolwiek zapragnie. Król poprosił, by wszystko co dotknie zamieniało się w złoto. Tak się stało i władca omal nie zmarł śmiercią głodową. Pomogła mu kąpiel w rzece Paktolos. Inna historia głosi, że był podczas rozstrzygania konkursu między Apollem a Marsjaszem. Gdy przyznał pierwszeństwo satyrowi, bóg sprawił, że wyrosły mu ośle uszy. Tajemnicę króla wydał fryzjer.
Nike - personifikacja Zwycięstwa. Córka tytana Pallasa i bogini podziemnej Styks. Przedstawiano ją jako młoda kobietę ze skrzydłami u ramion i wieńcem na głowie.
Odyseusz – król Itaki, syn Laertrsa i Antiklei, mąż Penelopy. Cieszył się przychylnością Ateny. Wyróżniał się biegłością w mowie, odwagą, sprytem, opanowaniem i rozwagą. Niechętnie wyruszył na wojnę trojańską, pozostawiając młodą żonę i synka Telemacha. Namówił Achillesa do walki, wraz z Diomedesem wykradł z Troi palladion, wpadł na pomysł wybudowania konia trojańskiego, zdobył zbroję po Achillesie. Do rodzinnej Itaki wracał dziesięć lat odwiedzając m. in. kraj Lotofagów, Kikonów, odwiedził wyspę cyklopa Polifema, był u króla wiatrów Eola, u Lajstrygonów, czarodziejki Kirke, miał romans z nimfą Kalypso, dotarł do kraju Feaków. Na koniec w przebraniu żebraka dotarł do rodzinnego pałacu i rozprawił się z zalotnikami swej żony.
Orfeusz - syn Apolla i muzy Kaliope oraz mąż Eurydyki. Pochodził z Tracji i znany był jako wybitny poeta i śpiewak, który zachwycał wszystkich swym talentem. Na dźwięk jego śpiewu i gry na lirze czas stawał w miejscu. Po tragicznej śmierci żony pragnął wydostać ją ze świata zmarłych. Udał się do Hadesu i zyskał zgodę na wyprowadzenie małżonki, jednak nie mógł na nią spojrzeć. Gdy się jednak odwrócił kobieta musiała udać się powrotem do krainy zmarłych. Zrozpaczony Orfeusz padł ofiarą rozszalałych menad. Jego usta nawet po śmierci szeptały imię żony.
Pan – bożek, którego imię oznaczało „wszystko”, pierwotnie był opiekunem pasterzy i trzód. Uważany za władcę płodności i potencji seksualnej. Przedstawiany był jako pół-kozioł, pół-człowiek, niezgrabny stwór o głowie i nogach kozła i zarośniętym torsie. Gdy jego ojciec, Hermes przedstawił go bogom, wzbudził w nim śmiech. Jego rola z czasem zwiększyła się – został lekarzem i uzdrowicielem, a także uważany był za wynalazcę pasterskiego fletu – syringi. Kojarzony był z niepokonaną siłą przyrody.
Penelopa – żona Odyseusza, królowa Itaki. Jedna z wersji mówi, że heros poślubił ją dzięki wygranemu biegowi. Gdy mąż wyruszył na wojnę trojańską pozostała wraz z synem Telemachem pod opieką Mentora. Przez kolejne dwadzieścia lat dochowała wierności swemu mężowi, mimo że wielu zalotników starało się o jej rękę. Zajęli nawet jej pałac i trwonili zasoby Itaki wciąż ucztując. Penelopa uciekła się do podstępu – powiedział, że wybierze jednego z nich, gdy skończy tkać całun dla teścia Laertesa. To, co za dnia utkała, nocą pruła. W końcu pod przebraniem żebraka powrócił jej ukochany mąż Odyseusz i pozabijał wszystkich zalotników.
Prometeusz – archetyp bohatera cierpiącego w imię postępu i dobra ludzkości. W mitologii był tytanem, bratem Atlasa. Poparł Zeusa w walce z innymi tytanami i ocalił życie. Znany był ze swej mądrości. Z gliny ulepił człowieka, nauczył ludzi pisania, czytania, uprawy roli, budowy domów, a także wykradł dla niego ogień z Olimpu, za co został skazany na wieczną mękę – został przykuty do skał Kaukazu, a przylatujący codziennie sęp wydziobywał mu wciąż odrastającą wątrobę (uwolnił go Herakles).
Syzyf – był królem Koryntu i ulubieńcem bogów (mógł z nimi ucztować na Olimpie). Za to, że rozpuszczał o bogach plotki oraz uwięził boga śmierci Thanatosa, czym zakłócił porządek i równowagę, został skazany na wieczną, nieustanną i powtarzającą się karę – musiał wtaczać olbrzymi głaz na wierzchołek góry, a gdy był już u szczytu głaz ponownie spadał w dół. Od jego imienia niekończącą się, daremną pracę nazywamy syzyfową.
Terezjasz – jeden z najbardziej znanych wróżbitów. Gdy zobaczył dwa splecione węże w czasie godów, uderzył je kijem i został przemieniony w kobietę. Został przez bogów ukarany ślepotą za zaskoczenie Ateny nago w kąpieli. (inna wersja mówi, że rozstrzygał spór między Zeusem i Herą o to, kto jest bardziej skłonny ulegać pokusom miłości: mężczyzna czy kobieta. Gdy przyznał rację Zeusowi, Hera oślepiła go, za to został nieśmiertelny i otrzymał dar wróżenia. Potrafił przepowiadać przyszłość, rozumieć przeszłość oraz rozumiał język ptaków. Nie potrafił jednak, z racji swojej ślepoty, wróżyć z lotu ptaków. Potrafił między innymi wytłumaczyć powód klęsk nękających Teby pod rządami Edypa.
GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA |
