 Bogowie greccy – opis i charakterystyka
Starożytne wierzenia charakteryzowały się politeizmem, czyli wielobóstwem. Mitologia opisywała narodziny wielu bogów, których walka stała się siłą sprawczą powstania świata. Bogowie zamieszkiwali Olimp. Przedstawiani byli w sposób antropomorficzny (na podobieństwo człowieka), różnił ich jednak dar nieśmiertelności. Każdy z nich miał przypisaną dziedzinę, której patronował.
Zeus (Dzeus) – władca Olimpu i główny bóg greckiego panteonu, ojciec wielu bogów. Przede wszystkim władał niebem – rozjaśniał je bądź zasnuwał chmurami, odpowiadał za pogodę i wszelkie zjawiska atmosferyczne, a zwłaszcza chmury, wiatry, gromy i błyskawice – dlatego jego podstawowym atrybutem był piorun, a także orzeł.
Hera - była patronką małżeństwa i rodzin, zamężnych kobiet. Wraz z córką, Ejlejtyją, patronowała porodom i położnictwu. Córka Kronosa i Rei, siostra Zeusa, Posejdona, Hadesa. Najpotężniejsza bogini Olimpu. Jako żona Zeusa była uosobieniem cnót małżeńskich i wierności, dlatego często piętnowała zdradę małżeńską i prześladowała kochanki swego męża. Wraz z Zeusem miała Hefajstosa, Aresa, Hekabe i Ejlejtyję. Zazdrosna o romanse męża wciąż prześladowała jego kochanki i dzieci z nieprawego łoża. Szczególnie nienawidziła Heraklesa, jednak w końcu się z nim pojednała. Mieszała się do spraw ziemskich – pod Troją sprzyjała Grekom, opiekowała się okrętem Argo (wyprawa Argonautów). Jej atrybutami były: berło i diadem. Na głowie nosiła welon, a w ręce owoc granatu (symbol płodności). Ptakiem jej poświęconym był paw.
Posejdon - był władcą mórz zdolnym wzburzać i uspokajać fale. Zwracali się do niego ludzie morza, żeglarze i rybacy. Jego atrybutem był trójząb. Syn Kronosa i Rei. Panował nad morzami, rzekami, wyspami i półwyspami, burzami morskimi, a także trzęsieniami ziemi. Miał wiele miłosnych związków. Był ojcem Trytona (z Amfitrytą), Polifema i Chryzaora. Budował mury Troi dla króla Laomedonta. W wonie Trojańskiej kibicował Grekom, jednak ocalił Eneasza. Poświęcone mu zwierzęta to koń, delfin i wół.
Hades - bóg świata podziemnego, syn Kronosa i Rei, brat Zeusa i Posejdona. Małzonek Persefony, córki Demeter, którą porwał za przyzwoleniem króla bogów. Był bogiem bezlitosnym, jednak nie był nieprzychylnie nastawiony do ludzkiego rodzaju. Nikomu nie pozwalał opuszczać królestwa zmarłych, ani nikt z żywych nie mógł wejść do jego państwa. Wyjątkiem była Alkestis, która wróciła do żywych, a także odwiedzający Podziemia Orfeusz, Herakles, Tezeusz, Odyseusz i Eneasz. Herakles ranił go, podczas wizyty w Podziemiu. Na ofiarę składano mu czarną owcę.
Hestia - bogini ogniska domowego. Córka Kronosa i Rei, siostra Zeusa. Symbol domu i rodziny. W domach i świątyniach palił się poświęcony jej ogień. Opiekunka rodziny, miast i kolonii. Uosabiała ciągłość religii i cywilizacji.
Demeter - opiekunka rolnictwa, zbóż i plonów oraz wszelkiego wzrostu, a zwłaszcza uprawy zbóż, patronka rodziny, dobrych obyczajów i praw – wielkich osiągnięć cywilizacji. Córka Kronosa i Rei. W związku z Zeusem urodziła Korę, która porwana przez Hadesa po zerwaniu kwiatu narcyza została w Persefoną. Po porwaniu córki pod wpływem żalu i gniewu przestała opiekować się ziemią, a ta przestała wydawać plony. Zeus podzielił bytowanie kory na ziemskie – wówczas matka się stroiła (wiosna, lato), a cała ziemia ożywała i podziemne (jesień, zima), gdy Demeter smuciła się, a cała przyroda zamierała. Jej atrybuty, to: cyprys, kogut, pochodnia, kłos zboża i kwiat maku.
Persefona (Kora) królowa Podziemia, córka Zeusa i Demeter, żona Hadesa. Została porwana i uprowadzona przez władcę Podziemi, jednak za zgodą Zeusa. Zrospaczona po stracie córki Demeter wybłagała u Zeusa, by córka część roku spędzała wraz z nią. W Podziemiu rządziła duszami zmarłych i podziemnymi potworami. Jej odejście do Hadesu symbolizuje jesień, gdy wszystko obumiera, zaś wiosna, czas odrodzenia to czas jej powrotu na ziemię. Przedstawiano ją z laurowym wieńcem i pochodnią.
Afrodyta - najpiękniejsza z bogiń, patronka miłości i piękności (jako Urania - Niebiańska – czystej i szlachetnej miłości, jako Pandemos – miłości cielesnej, pospolitej). Narodziła się z piany morskiej powstałej z nasienia Uranosa (inna wersja mówi, że jej rodzicami byli Zeus i Dione). Była opiekunką małżeństwa – żoną Hefajstosa i kochanką Aresa. Była mściwa dla konkurentek i kobiet, które nie oddawały jej czci. Zdobyła jabłko rzucone przez Erynię z napisem „Dla najpiękniejszej”, przez co przyczyniła się do wybuchu wojny trojańskiej. Zwierzętami jej oddanymi były: gołąb, wróbel, baran, kozioł i zając.
Eros - syn Afrodyty, bóg miłości, uzbrojony w łuk i strzały. Pierwotnie uosobienie jednej z sił, które władały światem przed narodzeniem bogów. Syn Aresa (lub Hermesa) i Afrodyty, której często towarzyszył. Przedstawiany jako dziecko lub młodzieniec, skrzydlaty chłopiec uzbrojony w łuk i strzały, którymi miał rozpalać do namiętności ludzkie serca. Często był okrutny i nieubłagany.
Atena - patronka miast i opiekunka dynastii panujących. Bogini wojny, nauki, literatury, rzemiosł. Patronka mądrości, poświęconym jej zwierzęciem była sowa, a jej atrybutami była egida, hełm i włócznia, czasem wrzeciono. Córka Zeusa i Metis, którą król bogów połknął, przed wydaniem na świat Ateny. Gdy Hefajstos rozłupał Zeusowi głowę z wewnątrz wyskoczyła w pełnym rynsztunku Atena. Opiekowała się Odyseuszem, a także Diomedesem, Achillesem, Menelaosem i Heraklesem. Otrzymała władzę nad Attyką i Atenami, ponieważ ofiarowała ludziom drzewo oliwne. Była wynalazczynią pługa i uprawy oliwki.
Apollo - patron wszystkiego, co dobre i piękne, opiekun muzyki, poezji, światła słonecznego, wróżbiarstwa i przewodnik muz. Syn Zeusa i Latony, brat Artemidy. Po urodzeniu udał się do kraju Hyperborejczyków, po roku trafił do Delf, gdzie zabił strzałą Pytona i przejął wyrocznię, w której wróżyła kapłanka Pytia. Opiekował się muzami na Parnasie. Miał wiele romansów. Dwa razy był ukarany przez Zeusa – za spisek (odbudowywał wtedy mury Troi z Posejdonem) i zabicie cyklopów (przez rok służył jako pasterz wołów). Pokonanego w konkursie gry na flecie satyra Marsjasza obdarł ze skóry. Był świetnym łucznikiem, jego strzały przynosiły szybką i bezbolesną śmierć. Uważany był za ojca boga medycyny, Asklepiosa. Miał zdolność oczyszczania ludzi w sensie fizycznym i moralnym. Jego strzały mogły przynieść zarazę, ale bóg mógł także ją cofnąć. Zsyłał także plagi nękające rolników. Patronował wróżbiarstwu, a największa wyrocznia mu poświęcona znajdowała się w Delfach.
Artemida - opiekunka świata roślinnego i zwierzęcego, pani dzikich zwierząt. Bogini łowów i księżyca. Córka Zeusa i Latony, bliźniacza siostra Apolla. Była wiecznie młoda i dziewicza, zajmowała się głównie polowaniem. Była znakomitą łuczniczką, a jej stzrały przynosiły cichą i bezbolesną śmierć. Walczyła przeciw gigantom, zabiła też w obronie czci matki dzieci Niobe. Zażądała od Agamemnona ofiary z jego córki Ifigenii (darowała jej życie, przyjmując jako kapłankę). Opiekowała się także położnictwem i porodami.
Hermes - boski posłaniec, herold. Syn Zeusa i Mai. W dniu urodzin ukradł Apollinowi woły, a w zamian wręczył mu zrobioną ze skorupy żółwia lirę. Był bogiem dróg i granic, przewodnikiem dusz do Podziemia, a także bogiem snów i marzeń sennych. Był sprytny i zręczny, patronował szczęśliwemu trafowi. Opiekował się pasterzami i ich stadami, pomagał kupcom, podróżnym, złodziejom. Był bogiem-wynalazcą, był twórcą sztuki muzycznej, hermeneutyki, umiejętności pisania i krasomówstwa oraz gimnastyki. Jego atrybutem była złota laska herolda opleciona przez węże, szeroki podróżny kapelusz oraz uskrzydlone sandały. Ulubionymi zwierzętami zaś owce i barany.
Hefajstos - był bogiem ognia i wulkanów, opiekunem rzemiosł, a zwłaszcza kowalstwa i metalurgii. Bóg-kowal przedstawiany był najczęściej jako silny starzec ze szczeciniastą brodą w owalnej czapce na głowie, z narzędziem – młotem lub obcęgami. Był synem Zeusa i Hery. Gdy pewnego razu stanął po stronie matki został zrzucony na wyspę Lemnos. Kulał na jedną nogę. Mimo swej brzydoty za żonę pojął Afrodytę. Miał swe kuźnie wewnątrz wulkanów, gdzie pracował wraz z cyklopami. Był budowniczym złotego tronu-pułapki dla Hery, wytwórcą złotej zbroi Achillesa, rozłupał także głowę Zeusa przy narodzinach Ateny.
Ares - bóg wojny i personifikacja szału bitewnego. Syn Zeusa i Hery. Kochał szczęk oręża i rozlew krwi. Jego atrybutami były: zbroja, hełm, tarcza, włócznia i inne elementy rynsztunku, zaś ulubionymi zwierzętami pies i sęp. Na wojnie towarzyszyli mu jego synowie – Fobos (strach) i Dejmos (Przerażenie), a także bogini Eris (Niezgoda). Był uosobieniem brutalnej siły, agresji i gwałtowności. Był kochankiem Afrodyty.
Dionizos (Bachus) - bóg wina i odradzającej się wciąż przyrody i tragedii. Syn Zeusa i królewny tebańskiej Semele. Hera namówiła ją, by spojrzała w oblicze boga. Wówczas kobieta spłonęła w ogniu piorunów. Z jej prochów Zeus uratował sześciomiesięczny płód i donosił go we władnym udzie. Na jego przybranych rodziców Hera rzuciła szaleństwo, dlatego Zeus zamienił go w koziołka i oddał na wychowanie nimfom. Jednak dopadło go szaleństwo i błąkał się po okolicznych krainach ucząc ludzi sztuki produkcji wina. Obłęd we Frygii zdjęła z niego bogini Kybele i wtajemniczyła w swe misteria. Władcy, którzy nie chcieli wprowadzić u siebie jego kultu najczęściej popadali w obłęd lub nagle ginęli.
Dionizos ukazywany był w orszaku satyrów, selenów i bachantek. Przynosił ludziom radość i rozpraszał troski, jego wyznawcy popadali w ekstazę, tracąc swą tożsamość. Uroczystości na jego część przybierały czasem formę religijnych orgii, podczas których kobiety zwane menadami w szaleńczej ekstazie rozrywały dzikie zwierzęta i zjadały ich surowe mięso. Nosiły wówczas maski. W czasach historycznych uroczystości na cześć boga przyjęły łagodniejszy charakter – zwano je Dionizjami. Ulubionymi roślinami Dionizosa była winna latorośl i mitr. Przedstawiano go jako młodzieńca z bujnymi włosami, najczęściej z pucharem wina w dłoni. Tragedia i komedia wywodzą się z przedstawień, jakie odbywały się na cześć Dionizosa.
GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA |
