Antoine Watteau, właśc. Jean-Antoine Watteau fr: ʒɑ̃-ɑ̃twɑn vɑto: (ur. 10 października 1684 w Valenciennes, zm. 18 lipca 1721 w Nogent-sur-Marne)[1] – francuski malarz, rysownik i rytownik, prekursor i czołowy przedstawiciel francuskiego rokoka, twórca nowego gatunku malarskiego fête galante.
Był synem cieśli-dekarza. Miał 3 braci. W wieku 11 lat zapisany został do pracowni Jacques’a-Alberta Gerina (ok. 1640-1702), gdzie nauczył się podstaw malarstwa. W 1702 przybył do Paryża. Od 1704 kształcił się u Claude’a Gillota (1673-1722) – malarza scen teatralnych, od 1709 – u Claude’a Audrana (1658-1734) – kustosza Pałacu Luksemburskiego, co umożliwiło mu zapoznanie się z cyklem obrazów Rubensa. W 1717 został członkiem Królewskiej Akademii Malarstwa i Rzeźby w Paryżu jako „maitre des fêtes galantes”. Jego pierwszy obraz namalowany dla Akademii – Odjazd na Cyterę (właśc. Wyjazd z Cytery) – naruszał wszelkie kanony akademickie i został zakwalifikowany do nowej kategorii malarskiej. Dzięki poparciu kolekcjonera i bankiera Pierre’a Crozata, w którego pałacu zamieszkał, miał możliwość studiowania bogatych zbiorów sztuki oraz licznych rysunków m.in. Correggia, Rembrandta, Tycjana, Primaticcia i Veronese’a. W latach 1719-1720 przebywał w Londynie, gdzie usiłował leczyć gruźlicę, lecz stan jego zdrowia jeszcze się pogorszył. Na krótko przed śmiercią, w ciągu zaledwie tygodnia, namalował swój ostatni, największy rozmiarami obraz – szyld sklepu swego przyjaciela i pierwszego biografa Gersainta (1694-1750). Zmarł podczas wypoczynku w Nogent-sur-Marne w wieku niespełna 37 lat.
Twórczość
Wykształcił się na wzorach flamandzkiego malarstwa rodzajowego XVII w. Jednym z głównych źródeł jego inspiracji było malarstwo Petera Paula Rubensa. Jego twórczość dzieli się na dwa nurty: sceny z komedii przedstawiające aktorskie trupy, włoskie lub francuskie, występujące na dworach oraz fêtes galantes – przedstawienia wytwornego towarzystwa w romantycznej, nastrojowej scenerii, podczas zabaw parkowych, rozmów, flirtów, ukradkowych spotkań, pikników. Sporadycznie malował akty i wątki mityczne. Łączył i przetwarzał elementy sztuki flamandzkiej i weneckiej, kształtując własny styl, który dał początek malarstwu francuskiego rokoka. Jego dzieła cechuje niezwykła finezja kolorystyczna (był wybitnym kolorystą), precyzyjny rysunek oraz miękki, światłocieniowy modelunek.
Był znakomitym rysownikiem. Zachowało się prawie 1000 jego rysunków, wykonanych czarną kredką, ołówkiem lub sangwiną (największe kolekcje przechowywane są w Luwrze, British Museum oraz Nationalmuseum w Sztokholmie).
Jego malarstwo zostało spopularyzowane za pośrednictwem tek graficznych, wydanych przez przyjaciela malarza Jeana de Julienne’a. W l. 1726 i 1728 ukazał się 4-tomowy zbiór rycin artysty (tzw. Recueil de Julienne), zawierający sztychy według obrazów i rysunków malarza, także tych zaginionych. Wykonali je m.in. Francois Boucher (119 grawiur), biograf i wielbiciel artysty – Anne Claude de Caylus (1692-1765) i Claude Audran.
W Muzeum Narodowym w Warszawie znajduje się jego wczesny obraz Nadanie orderu Cordon Bleu ks. de Bourgogne oraz przypisywana mu Polka.
Jego kontynuatorami byli: Jean-Baptiste Pater (jedyny uczeń i współpracownik), Nicolas Lancret i Pierre-Antoine Quillard.
Wybrane dzieła
Aktorki Comedie Francaise (ok. 1712), 20 × 25 cm, Ermitaż, Sankt Petersburg
Arlekin, władca Księżyca (1708), 65 × 82 cm, Musée des Beaux-Arts, Nantes
Dama w kąpieli (1715), 80 × 101 cm, Luwr, Paryż
Dwie kuzynki (ok. 1716), 30 × 36 cm, Luwr, Paryż
Fałszywy krok lub Faux-pas (ok. 1717), 49 × 31 cm, Luwr, Paryż
Gama miłości (1717-19), 51 × 60 cm, National Gallery w Londynie
Jowisz i Antiopa (Jupiter i Antiope lub Nimfa i satyr) (1715), 73,5 × 107,5 cm, Luwr, Paryż
Kłopotliwa propozycja (1716), 65 × 85 cm, Ermitaż, Sankt Petersburg
Kokietka (1712), 18,8 × 15,5 cm, Musée des Beaux-Arts, Troyes
Krajobraz z kataraktą (ok. 1714), 72 × 106 cm, Ermitaż, Sankt Petersburg
Kucharka lub Pomywaczka (1703), 53 × 44 cm, Musée des Beaux-Arts, Strasburg
Lekcja miłości (1716-17), 44 × 61 cm, Nationalmuseum, Sztokholm
Małpa rzeźbiarzem (1710), 22 × 21 cm, Musée des Beaux-Arts, Orleans
Mezzetin (1719), 55,2 × 43,2 cm, Metropolitan Museum of Art, Nowy Jork
Miłość w teatrze francuskim (po 1716), 37 × 48 cm, Gemäldegalerie, Berlin
Miłość w teatrze włoskim (po 1716), 37 × 48 cm, Gemäldegalerie, Berlin
Nadanie orderu następcy tronu francuskiego (ok. 1710), 64 × 91 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie
Nadąsana (1717), 42 × 34 cm, Ermitaż, Sankt Petersburg
Obojętny (1717), 25,5 × 18,7 cm, Luwr, Paryż
Odjazd na Cyterę lub Pielgrzymka na wyspie Cyterze (1717), 129 × 194 cm, Luwr, Paryż
Pasterze (1717-19), 56 × 81 cm, Pałac Charlottenburg, Berlin
Perspektywa (1715), 46,5 × 55,3 cm, Museum of Fine Arts w Bostonie
Pierrot lub Gilles (1718-19), 184,5 × 149,5 cm, Luwr, Paryż
Pola Elizejskie (1717), 33 × 43 cm, Wallace Collection, Londyn
Polka (1717), 36,5 × 28,5 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie
Portret mężczyzny (ok. 1720), 130 × 97 cm, Luwr, Paryż
Portret rzeźbiarza Antoine’a Patera (1716), 78 × 62 cm, Musée des Beaux-Arts, Valenciennes
Przyjemności balu (1716-17), 52,6 × 65,4 cm, Dulwich Picture Gallery, Londyn
Rozkosze miłosne (ok. 1719), 61 × 75 cm, Galeria Obrazów Starych Mistrzów w Dreźnie
Sabaudczyk ze świstakiem (1716), 40,5 × 32,5 cm, Ermitaż, Sankt Petersburg
Sąd Parysa (ok. 1720), 47 × 30,7 cm, Luwr, Paryż
Spotkanie w parku obok posągu leżącej kobiety (1717-18), 60 × 75 cm, Galeria Obrazów Starych Mistrzów w Dreźnie
Szyld sklepu Gersainta (1719), 163 × 308 cm, Pałac Charlottenburg, Berlin
Święta Rodzina (1717-19), 129 × 97,2 cm, Ermitaż, Sankt Petersburg
Taniec (1710-20), 97 × 116 cm, Pałac Sanssouci, Poczdam
Toaleta (1717), 46 × 39 cm, Wallace Collection, Londyn
Uwodziciel (1712-14), 18,9 × 25,6 cm, Musée des Beaux-Arts, Troyes
Wiejskie przyjemności (1718), 128 × 193 cm, Wallace Collection, Londyn
Włoska serenada, 33,5 × 27 cm, Nationalmuseum, Sztokholm
Zabawy na świeżym powietrzu (1718-20), 11 × 103 cm, Gemäldegalerie, Berlin
Zaślubiny w parku (ok. 1712), 47 × 55 cm, Prado, Madryt