Auguste Renoir, Pierre-Auguste Renoir (ur. 25 lutego 1841 w Limoges, zm. 3 grudnia 1919 w Cagnes-sur-Mer) – francuski malarz i rzeźbiarz. Współtwórca i jeden z czołowych przedstawicieli impresjonizmu.
Karierę artystyczną zaczynał od dekorowania porcelanowych zastaw stołowych. W twórczości malarskiej koncentrował się na portretach dzieci i kobiet, aktach oraz martwych naturach. W ciągu niemal sześćdziesięcioletniej kariery namalował około sześciu tysięcy obrazów. Nigdy nie zajmował się malarstwem pejzażowym tak intensywnie jak inni impresjoniści. Był też płodnym rysownikiem, tworząc pobieżne szkice wykonane różnymi technikami. W wieku 66 lat artysta podjął pierwsze próby rzeźbiarskie, kiedy był już poważnie chory na reumatyzm.
Pochodził z Limoges we Francji, z rodziny robotniczej. W roku 1844 jego rodzina przeniosła się do Paryża[1]. Był szóstym z siedmiorga dzieci biednego krawca Léonarda i jego żony Marguerite. Jako nastolatek, pracował w fabryce porcelany i tam nauczył się przyozdabiać porcelanę, co wywarło wpływ na jego późniejszy styl i sposób manipulacji kolorem. Gdy pojawiły się maszyny do produkcji i ozdabiania ceramiki i fabrykę zamknięto, Renoir zaczął malować chińskie wachlarze.
Od 1862 studiował sztukę w Paryżu pod kierunkiem Charlesa Gleyre’a. Jego przyjaciółmi zostali Frédéric Bazille, Claude Monet i Alfred Sisley. Zadebiutował w roku 1864 obrazem Esmeralda, który po wystawie uznał za niedoskonały i który w przypływie samokrytycyzmu zniszczył. W jego wczesnych obrazach widoczny jest wpływ Eugène Delacroix i Gustave’a Courbeta oraz malarstwa weneckiego.
Wojna francusko-pruska zmieniła na jakiś czas jego plany – w roku 1870 zaciągnął się do wojska jako kirasjer. Po wojnie powrócił do Paryża i znów zajął się malarstwem, otwierając okres impresjonistyczny w swojej karierze. Już w kwietniu 1874 wystawiał swe prace na pierwszej wystawie impresjonistów w atelier Nadara na Boulevard des Capucines.
W 1879 wyjechał do Afryki, od 1881 przebywał w Algierii, a potem w Madrycie (gdzie podziwiał prace Diego Velázqueza) i we Włoszech. Dzięki tym podróżom miał okazję zetknąć się z malarstwem Rafaela i Ingresa, co spowodowało oddalenie się od założeń impresjonizmu. Następna faza jego twórczości, charakteryzowana przez przewagę rysunku, ostrzejszych konturów, gładkiej faktury i chłodniejszych kolorów trwa od 1883 do 1888 i określana jest mianem „suchej” lub „ostrej”. Następuje po niej okres „perłowy”, w którym barwy są żywsze i ostrzejsze, z przewagą czerwieni, a kreska delikatniejsza.
Około roku 1892, Renoir zaczął chorować na reumatoidalne zapalenie stawów. W roku 1907, przeniósł się wraz z rodziną do Les Collettes, posiadłości w Cagnes-sur-Mer w pobliżu wybrzeża śródziemnomorskiego. Od nazwy tej miejscowości pochodzi nazwa ostatniego okresu twórczości Renoira. Malował on przez ostatnie 20 lat życia, nawet na wózku inwalidzkim, gdy reumatyzm poważnie ograniczył jego możliwości ruchowe. Jego dłonie uległy poważnym deformacjom, a prawe ramię uległo ankylozie (zrostowi kości stawowych), co wymusiło na nim zmianę techniki malarskiej – zaczął malować za pomocą pędzla umocowanego do ramienia. Tworzył także rzeźby w glinie, z pomocą asystenta, który bezpośrednio nanosił zmiany według jego wskazówek. Aby umożliwić sobie malowanie dużych obrazów, w fazie zaawansowanej choroby Renoir korzystał z urządzeń, które przesuwały płótno pod jego dłonią. Nie bacząc na fizyczne dolegliwości malował bardzo intensywnie, nawet w łóżku, tuż przed śmiercią. Mimo cierpienia był niezwykle pogodny i towarzyski.
Pod koniec życia zajął się również edukacją innych malarzy.
Miał z żoną Aliną Victorine Charigot (zmarłą 27 czerwca 1915) trzech synów: Pierre’a, aktora, Jeana, reżysera i pisarza oraz Claude’a, producenta filmowego.
Zmarł 3 grudnia 1919 roku w Cagnes na zapalenie płuc. Spoczywa na cmentarzu w Essoyes, rodzinnej miejscowości swojej żony.
Kalendarium
Rodzina:
1773 – styczeń: urodził się w Limoges Franciszek Renoir, dziadek malarza ze strony ojca.
1778 – 3 października – urodziła się w Limoges Anna Regnier, babka malarza ze strony ojca.
1795 – 28 grudnia (23 frimaire’a IV roku): ślub Franciszka Renoira z Anną Regnier w Limoges.
1799 – 7 lipca (18 messidora VII roku): urodził się w Limoges Leonard Renoir, ojciec malarza.
1807 – urodziła się w Saintes Marguerite Merlet, matka malarza.
1828 – 17 listopada: ślub Leonarda Renoira z Marguerite Merlet w Saintes.
Auguste Renoir:
1841 – 25 lutego: urodził się w Limoges
1844 – przeprowadza się z rodzicami do Paryża
1860 – stara się o zezwolenie na kopiowanie obrazów w Luwrze; mieszka przy ul. d’Argenteuil 23
1861 – ponownie stara się o zezwolenie w Luwrze.
1863 – rozpoczyna naukę pod kierunkiem malarza Charlesa Gleyre’a w Ecole des Beaux-Arts; poznaje Bazille’a, Moneta i Sisleya
1863 – poznaje Fantina, z którym często bywa w Luwrze; stara się o zezwolenie w Luwrze
1864 – zawiązuje przyjaźń z Jules Le Coeurem; poznaje Diaza w lesie Fontainebleau; jeden z jego obrazów zostaje przyjęty do Salonu (później przez niego zniszczony)
1865 – wystawia na Salonie dwa obrazy; poznaje Couerbeta; płynie z Sisleyem do Rouen, pracuje z nim także w Marlotte
1866 – pracuje w Marlotte; początek związku z Lizą; maluje widoki Paryża; mieszka z Bazille’em przy ul. Visconti; zostaje odrzucony na Salonie; sierpień: wraz z Sisleyem gości u rodziny Le Coeura w Berck nad kanałem La Manche
1868 – Liza została przyjęta na Salon; maluje portrety Sisleya i Bazille’a; ofiarowuje jeden z nich Manetowi, któremu się bardzo spodobał
1869 – jeden obraz zostaje przyjęty na Salon; mieszka w Ville-d’Avray z rodzicami i Lizą; pracuje z Monetem; maluje w Bougival; bieda nie pozwala mu na zakup farb
1870 – wystawia na Salonie dwa obrazy; mieszka z Bazille’em; zostaje powołany do wojska (lipiec-marzec 1871), wysłany do Bordeaux, a następnie do Tarbes w Pirenejach; choruje ciężko na dyzenterię
1871 – podczas Komuny Paryskiej przebywa w Paryżu, następnie w Louveciennes i w Bougival, gdzie pracuje z Sisleyem; po upadku Komuny wynajmuje pracownię przy ul. Nôtre-Dame-des-Champs
1872 – odrzucony na Salonie; podpisuje petycję w sprawie nowego Salonu Odrzuconych; przedstawiony przez Degasa Duretowi; mieszka w Paryżu; maluje Pont-Neuf, często odwiedza Moneta w Argenteuil; Liza, jego dawna kochanka, wychodzi za mąż za młodego architekta, przyjaciela Jules Le Coeura; Renoir nie spotyka jej już nigdy
1919 – 3 grudnia: umiera w Cagnes, w wieku 78 lat
Styl
W centrum zainteresowań malarskich Renoira znajdowały się kobiety, dzieci i kwiaty. Artysta usiłował w swoich scenach rodzajowych odtwarzać przelotną chwilę i trafność bezpośredniego własnego wrażenia. W jego twórczości nie znajdzie się głębokich przeżyć czy rezultatów twórczych refleksji. Rezygnował z duchowych treści w sztuce, za to kreował świat czystych barw i harmonijnych form. Portrety Renoira wydają się czasem banalne i przesłodzone a charakterystyka modela powierzchowna. Charakteryzują się jednak oryginalnym i niespotykanym u innych impresjonistów stylem. W podeszłym wieku przyjął w swoich pracach typ „pięknej kobiety”, której nagie ciało malował odtąd bardzo chętnie w jaskrawych odcieniach różu. Najlepsze prace powstały w latach siedemdziesiątych i osiemdziesiątych. Cechują się świeżością doznań i niezwykłą umiejętnością doskonałego ich odtwarzania. „Gdy maluję, chcę być jak zwierzę” – mawiał o sobie żartobliwie.
Wybrane obrazy
La Grenouillère (1869), Nationalmuseum Sztokholm
Czytający Claude Monet (1872), Musée Marmottan Monet Paryż
Loża teatralna (1874), Courtauld Gallery Londyn
Bal w Moulin de la Galette (1876), Musée d’Orsay Paryż
Nad wodą (ok. 1880), Art Institute Chicago
Dwie siostry na tarasie (1881), Art Institute Chicago
Parasolki (1881), National Gallery Londyn
Śniadanie wioślarzy (1881), Phillips Collection Waszyngton
Krajobraz z Cros-de-Cagnes (1912), Muzeum Narodowe w Warszawie
Sisley z żoną – 1863 olej na płótnie 105 × 75 cm, Wallraf-Richartz-Museum Kolonia
Esmeralda – 1864
Diana łowczyni – 1867
Liza z parasolką – 1867 olej na płótnie 115 × 84 cm, Muzeum Folkwang Essen
Bazille przy sztalugach – 1867 olej na płótnie 105 × 70 cm, Musée d’Orsay
La Grenouillère – 1869 olej na płótnie 66 × 81 cm, Nationalmuseum Sztokholm
Kobieta w kąpieli – 1870
Czytający Claude Monet – 1872 olej na płótnie Musée Marmottan Monet Paryż
Maki – 1873
Kobieta z parasolką – 1873
Loża – 1874 olej na płótnie 80 × 63,5 cm, Courtauld Gallery Londyn
Autoportret – 1875 olej na płótnie 39,1 × 31,7 cm, Clark Art Institute Williamstown
Droga wśród traw – 1875
Sekwana w Asnières – 1875 olej na płótnie 71 × 92 cm, National Gallery Londyn
Moulin de la Galette – 1876 olej na płótnie 131 × 175 cm, Musée d’Orsay Paryż
Huśtawka – 1876 olej na płótnie 92 × 73 cm, Musée d'Orsay
Pani Charpentier z dziećmi – 1878 olej na płótnie 154 × 190 cm, Metropolitan Museum of Art Nowy Jork
Portret aktorki Jeanne Samary – 1878 174 × 101,5 cm, Ermitaż
Sekwana w Asnières – 1879
Wioślarze z Chatou – 1879
Nad wodą – ok. 1880 olej na płótnie 46,2 × 55,4 cm, Art Institute Chicago
Dwie Siostry – 1881 olej na płótnie 100 × 80 cm, Art Institute Chicago
Parasolki – 1881 olej na płótnie 180 × 115 cm, National Gallery Londyn
Śniadanie wioślarzy – 1881 olej na płótnie 129,5 × 172,7 cm, Phillips Collection Waszyngton
Skały w Guernsey – 1883 olej na płótnie 29 × 54,5 cm, Tate Britain Londyn
Children's Afternoon At Wargemont – 1884
Macierzyństwo – 1886
Wielkie kąpiące się – 1887 olej na płótnie 115 × 170 cm, Museum of Art Filadelfia
Córki Mendesa przy pianinie – 1888 olej na płótnie 163 × 130 cm, Londyn
Dziewczyna z koszem ryb – ok. 1889
Lekcja pisania – 1905
Oda do kwiatów – 1909
Pejzaż z okolic Cagnes-sur-Mer. (Paysage arboré) – 1909 olej na płótnie 18 × 20 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie
Portret Pierre’a Renoira, syna artysty – 1910 olej na płótnie 44 × 37,2 cm, Muzeum Kolekcji Jana Pawła II w Warszawie
Sąd Parysa – 1910 olej na płótnie 73 × 92 cm, Museum of Art Hiroszima
Gabrielle z różą – 1911 olej na płótnie 70 × 55 cm, Musée d’Orsay
Krajobraz z południowej Francji (Cagnes)– 1912 olej na papierze oprawiony w płótno 19 × 29 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie
Kąpiące się – 1918–1919 olej na płótnie 110 × 160 cm, Musée d’Orsay
Rzeźba
Coco – 1907
Wenus zwycięska – 1913
Aline – 1916