Jean-Baptiste Greuze (ur. 21 sierpnia 1725 w Tournus, zm. 4 marca 1805 w Paryżu) – francuski „malarz moralista”[1] i rysownik, wolnomularz[2].
Uczył się początkowo w Lyonie, później w Królewskiej Akademii Malarstwa i Rzeźby w Paryżu. W latach 1755–1757 przebywał we Włoszech, studiując dzieła starych mistrzów. Wystawiał w paryskim Salonie, szybko zdobywając znaczną popularność. W 1755 został członkiem stowarzyszonym Akademii Francuskiej, jednak nigdy nie uzyskał pełnego członkostwa.
Twórczość Greuze’a łączy cechy rokoka i neoklasycyzmu. Artysta szukał inspiracji w malarstwie holenderskim i włoskim. Najbardziej znane są jego sentymentalne sceny rodzajowe o głębokiej wymowie moralizatorskiej, których bohaterami byli przedstawiciele niższych klas społecznych. Na temat tych prac entuzjastycznie pisał Denis Diderot, który podkreślał ich związek z poglądami Jana Jakuba Rousseau[3]. Oprócz scen rodzajowych artysta tworzył również portrety. Szczególnie cenione są przedstawienia młodych kobiet zawierające subtelne, erotyczne podteksty.
Po rewolucji francuskiej Greuze stracił zarówno popularność, jak i środki do życia. Za panowania Napoleona Bonaparte bezskutecznie próbował odzyskać utraconą pozycję. Zmarł w biedzie i samotności w 1805[4].
W zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie znajduje się jego obraz Gitarzysta namalowany w czasie pobytu autora w Rzymie[5].
Wybrane dzieła
Młody mężczyzna w kapeluszu – 1750, 61 × 50 cm, Ermitaż, Sankt Petersburg
Portret Louisa de Silvestre’a, dyrektora Akademii Królewskiej – 1753, 73 × 60 cm, Stara Pinakoteka, Monachium
Gitarzysta lub Ptasznik strojący gitarę – 1755-57, 64 × 48 cm, Muzeum Narodowe w Warszawie
Gitarzysta – 1755-60, 71 × 65 cm, Musée des Beaux-Arts, Nantes
Chłopiec z książką do nauki – ok. 1757, 62 × 48 cm, National Gallery of Scotland, Edynburg
Ange Laurent de Lalive de Jully – ok. 1759, 117 × 88,5 cm, National Gallery of Art, Waszyngton
Portret młodej dziewczyny – 1760, 47 × 38,9 cm, Wallraf-Richartz-Museum, Kolonia
Danae – 1760-70, 33 × 41 cm, Luwr, Paryż
Wiejska narzeczona (Wiejskie zrękowiny) – 1761, 90 × 118 cm, Luwr, Paryż
Praczka – 1761, 40,6 × 32,7 cm, J. Paul Getty Museum, Los Angeles
Portret mężczyzny – 1763, 64,7 × 54,8 cm, National Gallery w Londynie
Rozbite lustro – 1763, 56 × 46 cm, Wallace Collection, Londyn
Georges Wille – 1763, 149 × 124,5 cm, Musée Jacquemart-André, Paryż
Claude Henri Watelet – 1763-65, 115 × 188 cm, Luwr, Paryż
Paralityk albo dobre wychowanie dzieci – 1763, 116 × 146 cm, Ermitaż, Sankt Petersburg
Rozpieszczone dziecko – 1765, 67 × 56 cm, Ermitaż, Sankt Petersburg
Zeus pod postacią orła nawiedza nimfę Ajginę – 1768-71, 146,7 × 195,9 cm, Metropolitan Museum of Art, Nowy Jork
Étienne Jeaurat – ok. 1769, 81 × 65 cm, Luwr, Paryż
Cesarz Septymiusz Sewerus upominający Karakallę – 1769, 142 × 160 cm, Luwr, Paryż
Sophie Arnould – ok. 1773, 49,6 × 39,3 cm, Wallace Collection, Londyn
Mleczarka – 106 × 86 (owal), Luwr, Paryż
Dobroczynna dama – 1775, 114 × 147 cm, Musée des Beaux-Arts, Lyon
Ojcowskie przekleństwo (Niewdzięczny syn) – 1777, 130 × 162 cm, Luwr, Paryż
Ojcowskie przekleństwo (Ukarany syn) – (1777), 130 × 163 cm, Luwr, Paryż
Lament nad upływającym czasem lub Skarga zegarka – ok. 1775, 79 × 60 cm, Stara Pinakoteka, Monachium
Portret księcia Pawła Stroganowa jako dziecka – 1778, 50 × 40 cm, Ermitaż, Sankt Petersburg
Poranna modlitwa – ok. 1780, 66,5 × 52 cm, Musée Fabre, Montpellier
Młoda kobieta w białym kapeluszu – 1780, 56,8 × 46,5 cm, Museum of Fine Arts, Boston
Autoportret – 1780-90, 56 × 46 cm, Ermitaż, Sankt Petersburg
Bachantka – 1780-90, 45,7 × 37,3 cm, Wallace Collection, Londyn
Autoportret – ok. 1785, 73 × 59 cm, Luwr, Paryż
Rozbity dzban – 1785, 108 × 86 cm, Luwr, Paryż
Wizyta księdza (Wdowa i ksiądz) – 1786, 126 × 160,5 cm, Ermitaż, Sankt Petersburg
Kontemplacja – ok. 1790, 41 × 32,4 cm, Metropolitan Museum of Art, Nowy Jork
Dziewczynka z lalką – ok. 1795, 47 × 38 cm, Luwr, Paryż
Portret pani de Porcin – 1799, 72 × 57 cm, Musée des Beaux-Arts, Angers
Martwy ptaszek – 1800, 68 × 55 cm, Luwr, Paryż