 Znani polacy
1. Politycy, mężowie stanu i bohaterowie narodowi
Jan Paweł II (1920-2005)
Najbardziej rozpoznawany na świecie Polak urodził się w Wadowicach jako Karol Józef Wojtyła. W 1978 roku został wybrany głową Kościoła Katolickiego, stając się tym samym pierwszym papieżem spoza Włoch od 445 lat. Okres jego pontyfikatu charakteryzuje się licznymi reformami wewnątrz samego Kościoła, a także zmianą międzynarodowego wizerunku Stolicy Apostolskiej. Odbył wiele pielgrzymek zagranicznych, które zawsze przyciągały tysiące wiernych. Wiele uwagi poświęcił także dialogowi z przedstawicielami innych wyznań.
Lech Wałęsa
Gdański elektryk z charakterystycznym wąsem był założycielem NSZZ „Solidarność” i pierwszym niekomunistycznym prezydentem powojennej Polski. Jego rola w doprowadzeniu do rozpadu powojennego porządku w Europie i końca Zimnej Wojny stawia go obok postaci Jana Pawła II i Michaiła Gorbaczowa.
Zbigniew Brzeziński
Urodzony w Warszawie w 1928 roku, Zbigniew Brzeziński był doradcą prezydenta Stanów Zjednoczonych ds. bezpieczeństwa w latach 1977-1981. W 1981 został odznaczony przez prezydenta Medalem Wolności za wkład w normalizację stosunków amerykańsko-chińskich, tworzenie amerykańskiej polityki bezpieczeństwa oraz za zaangażowanie w walkę o prawa człowieka.
Józef Piłsudski
Niewątpliwie pierwszoplanowa postać polskiej historii I połowy XX wieku. Przynajmniej dwukrotnie jego poczynania wpłynęły na losy całej społeczności europejskiej: w listopadzie 1918 roku oraz latem 1920 roku (1918 – odzyskanie niepodległości przez Polskę, 1920 – powstrzymanie ekspansji bolszewickiej na Zachód Europy).
Tadeusz Mazowiecki
Publicysta, działacz społeczny i polityk, z wykształcenia prawnik. Pierwszy niekomunistyczny premier we Wschodniej Europie, specjalny wysłannik Organizacji Narodów Zjednoczonych w byłej Jugosławii. Jeden z założycieli NSZZ „Solidarność”, wytrwały bojownik o prawa człowieka. Internowany przez władze komunistyczne za działalność opozycyjną. Bliski przyjaciel Jana Pawła II.
Tadeusz Kościuszko (1746-1817)
Przywódca powstania narodowego z 1794 roku w obronie Konstytucji 3 Maja i suwerenności państwa polskiego (insurekcja kościuszkowska). Swoimi umiejętnościami inżynierskimi i militarnymi wyróżnił się w czasie walk pod Saratogą podczas wojny o niepodległość Stanów Zjednoczonych.
Kazimierz Pułaski (1747-1779)
Przywódca konfederacji barskiej i obrońca Jasnej Góry. Dowodził kawalerią po stronie George’a Washingtona w czasie wojny o niepodległość Stanów Zjednoczonych. Zginął śmiercią chwalebną w wyniku ran poniesionych w bitwie pod Savannah.
Ryszard Kukliński (1930-2004)
Pułkownik Ludowego Wojska Polskiego, który zdecydował się na współpracę wywiadowczą z CIA na rzecz NATO. Szacuje się, że podczas Zimnej Wojny przekazał CIA około 35 000 stron tajnych dokumentów, które dotyczyły między innymi tajnych planów ZSRR użycia broni nuklearnej oraz wprowadzenia stanu wojennego w Polsce.
2. Królowie
Bolesław Chrobry (967-1025)
Pierworodny syn Mieszka I i czeskiej księżniczki Dobrawy. Po śmierci ojca wygnał z kraju drugą żonę Mieszka I, Odę, oraz jej synów. Po zjednoczeniu królestwa, podjął starania o uzyskanie korony. W tym celu nawiązał stosunki dyplomatyczne ze Stolicą Apostolską oraz Cesarstwem Niemieckim. Dzięki jego zabiegom, biskup Wojciech, zmarły śmiercią męczeńską, został kanonizowany w 999 roku. W 1000 roku w Gnieźnie ustanowiono pierwsze polskie arcybiskupstwo i odbył się tam zjazd o dużym znaczeniu politycznym, na który przybył m.in. cesarz Otton III.
Kazimierz Wielki (1310-1370)
W czasie jego panowania Polska była potęgą zarówno terytorialną, jak i ekonomiczną; doceniając jego wkład w budowę polskiej państwowości, następne pokolenia nadały mu przydomek „Wielki”. Stare polskie powiedzenie mówi, że zastał Polskę drewnianą, a zostawił murowaną.
Stefan Batory (1533-1586)
Książę siedmiogrodzki wybrany w 1575 roku na króla Polski, ostatecznie koronowany w 1576 roku, po zawarciu małżeństwa z Anna Jagiellonką, siostrą Zygmunta Augusta. Zdecydowany władca, który w swojej polityce przeciwstawiał się rosnącym wpływom szlachty i magnaterii. Zwolennik tolerancji religijnej, którą Sejm Konwokacyjny z 1573 roku ustanowił jedną z podstawowych zasad funkcjonowania państwa polskiego.
Jan III Sobieski (1629-1696)
Zdobył sławę jako wytrawny dowódca wojskowy i doskonały strateg w czasie wojny z Turcją. Poślubił Marię Kazimierę d’Arquien, znaną jako Marysieńka z ich korespondencji, będącej jednym z najciekawszych zabytków polskiej epistolografii.
Stanisław August Poniatowski
Pochodzący z magnackiej rodziny Poniatowskich Stanisław w 1764 roku został koronowany na króla polskiego jako protegowany carycy Katarzyny II (a także jej kochanek). Był mecenasem sztuki i nauki, zwolennikiem myśli oświeceniowej i jednym z pomysłodawców Konstytucji 3 Maja.
3. Pisarze
Adam Mickiewicz
Wydanie “Ballad i romansów” polskiego wieszcza narodowego w 1822 roku otwiera epokę romantyzmu w literaturze polskiej. Słynny dramat „Dziady” (1823-32), zgodnie z Mickiewiczowską koncepcją mesjanistyczną, wyznacza Polsce szczególną rolę – Zbawcy narodów, którego cierpienia przyrównywane do męki Pańskiej.
Witold Gombrowicz
Powieściopisarz, dramaturg, autor „Ferdydurke” (1937) i innych utworów satyrycznych. Tematem przewodnim jego twórczości jest wrodzona niedojrzałość natury ludzkiej.
Henryk Sienkiewicz
Prozaik, laureat literackiej Nagrody Nobla (1905) za „Quo Vadis”, książki przełożonej na wiele języków i wielokrotnie ekranizowanej. Katolicki światopogląd autora w znacznym stopniu zdeterminował kształt jego twórczości. Dzieła Sienkiewiczowskie zostały przetłumaczone na 50 języków.
Czesław Miłosz
Poeta, pisarz, tłumacz, krytyk literacki, nagrodzony literacką Nagrodą Nobla (1980). Poezja i eseistyka Miłosza jest przesiąknięta wątkami autobiograficznymi, wspomnieniami czasu emigracji, refleksjami natury religijnej i metafizycznej oraz analizami historyczno-literackimi. W jego twórczości można dostrzec także elementy panteistyczne.
Wisława Szymborska
Poetka i tłumaczka, jedna z nielicznych kobiet nagrodzonych literacką Nagrodą Nobla (1996). Jej początkowe prace były tworzone jeszcze w duchu socrealizmu. Na szczególną uwagę zasługują późniejsze utwory Szymborskiej, przepełnione pesymistyczną refleksją odnośnie przyszłych losów człowieka, ujęte w zwodniczo codziennej i mocno ironicznej formie.
Ryszard Kapuściński
Wybitny pisarz i dziennikarz. Pamiątką po jego licznych podróżach zagranicznych są reportaże dokumentujące burzliwą historię krajów Ameryki Łacińskiej, Azji i Afryki. Szczególnie bliska jego sercu jest właśnie Afryka (był świadkiem końca epoki kolonialnej), której poświęcił m.in. książkę „Heban”.
4. Muzycy
Fryderyk Chopin
Muzyczny geniusz XIX wieku większość życia spędził w Paryżu. Kompozytor doby romantyzmu, który wprowadził rewolucyjne zmiany w świecie muzyki fortepianowej. Jego niezwykle ekspresyjny styl odzwierciedlił się w dwóch koncertach fortepianowych i wielu innych mniejszych dziełach.
Krzysztof Penderecki
Doktor honoris causa wielu uniwersytetów, wielokrotny zdobywca głównych nagród w prestiżowych konkursach muzycznych, w tym Grammy i nagrody na najlepszego kompozytora na Festiwalu w Cannes (2000).
Henryk Mikołaj Gorecki
Pierwszy kompozytor muzyki poważnej, którego utwór wspiął się na szczyty popularności. Jego Symfonia numer 3 została sprzedana w ponad 1 200 000 egzemplarzach.
Stanisław Moniuszko
Uważany jest za ojca polskiej opery. Jego operowe adaptacje melodii ludowych w czasie rozbiorów podnosiły na duchu naród polski.
Witold Lutosławski
Jeden z najważniejszych kompozytorów XX wieku. Urodzony w Warszawie w 1913 roku, od dziecka ujawniał wielki talent muzyczny.
Zbigniew Preisner
Najsłynniejszy polski kompozytor muzyki filmowej. Współpracował m.in. z Krzysztofem Kieślowskim i Agnieszką Holland. Międzynarodowy rozgłos przyniosły mu kompozycje do filmów „Dekalog”, „Podwójne życie Weroniki”, „Trzy kolory: Niebieski, Biały, Czerwony”. Zdobywca wielu prestiżowych nagród muzycznych, m.in. Srebrnego Niedźwiedzia na Festiwalu Filmowym w Berlinie oraz nagrody Stowarzyszenia Krytyków z Los Angeles.
Urszula Dudziak
Wokalistka, była żona Michała Urbaniaka, muzyka jazzowego, bardziej znana w USA niż w Polsce. Karierę rozpoczęła w późnych latach pięćdziesiątych, szybko stając się jedną z najpopularniejszych artystek jazzowych. W latach ’60 i ’70 wielokrotnie odbywała zamorskie podróże, osiedlając się ostatecznie w Nowym Jorku. Współpracowała z tak znakomitymi muzykami, jak Archie Shepp, Lester Bowie, Bobby McFerrin and Sting.
Barbara Trzetrzelewska
Piosenkarka, bardziej znana jako „Basia”. Odniosła międzynarodowy sukces po przeprowadzeniu się do Wielkiej Brytanii na początku lat ’80. Była wokalistką zespołu Matt Bianco, a także akompaniowała pianiście Danniemu White. W 1987 wydała pierwszy solowy album. Wiele z jej piosenek trafiło na brytyjskie listy przebojów. Tym niemniej, w Polsce pozostaje praktycznie nieznana.
5. Wynalazcy / Odkrywcy / Naukowcy
Mikołaj Kopernik
Twórca współczesnej astronomii. Urodzony w 1473 roku w Toruniu. Sławę przyniosła mu publikacja dzieła „O obrotach ciał niebieskich” przedstawiająca jego teorię heliocentryczną, która wyznaczyła kierunek wszystkich późniejszych badań.
Maria Curie-Skłodowska
Odkryciem promieniotwórczego pierwiastka radu uczyniła duży krok w rozwoju fizyki atomowej, a także terapii raka. Była kobietą pełną pasji i determinacji. Całkowicie oddana nauce ostatecznie zmarła w wyniku choroby wywołanej kontaktem z substancjami promieniotwórczymi.
Jan Heweliusz
Siedemnastowieczny astronom z Gdańska. Studiował ruchy komet, skatalogował gwiazdy i stworzył jedną z pierwszych map powierzchni księżyca. W dowód uznania, jeden z kraterów na księżycu nazwano jego imieniem.
Henryk Arctowski
Naukowiec, oceanograf, badacz Antarktydy. Jego imieniem nazwano szczególny rodzaj zjawiska halo, powstającego w chmurach zbudowanych z kryształów lodu (tzw. łuk Arctowskiego), które zaobserwował i opisał.
Ernest Malinowski
Twórca linii kolejowej łączącej wybrzeże Atlantyku z wnętrzem Peru. Odcinek Callao-Oroya do 2005 roku był najwyżej na świecie położonym traktem kolejowym. Podkreśla się również jego wkład w rozwój nauk socjologicznych.
Kazimierz Funk (1884-1967)
Biochemik polskiego pochodzenia. Studiował w Berlinie i Bernie, następnie pojął pracę badawczą w różnych ośrodkach w Paryżu, Berlinie i Londynie. W czasie I wojny światowej przeprowadził się do Stanów Zjednoczonych, obywatelstwo amerykańskie uzyskał w 1920 roku. Badacz witamin, odkrył i wyodrębnił z otrębów ryżowych pierwszą witaminę B1. Przewidywał, że brak witamin może powodować takie choroby jak szkorbut. Prowadził także badania nad hormonami i przyczynami raka, cukrzycy i wrzodów. Przyczynił się do polepszenia sposobu produkcji lekarstw i sam stworzył kilka nowych medykamentów.
Ludwig Zamenhoff (1859-1917)
Żyd pochodzenia polskiego, urodzony w Białymstoku. Wybitny lekarz i językoznawca, twórca sztucznego, międzynarodowego języka esperanto. Nowy język miał w zamierzeniu autora stanowić most porozumienia między ludźmi różnych kultur i ras. Esperanto czerpie z wielu języków, ale w głównej mierze opiera się na uproszczonej gramatyce łacińskiej. Chociaż nie stało się ono, jak planował Zamenhoff, językiem międzynarodowym, szybko rozprzestrzeniło się po świecie, zyskując sobie wielu zwolenników. Obecnie umie się nim posługiwać 8 mln osób.
Korczak Ziółkowski (1908-1992)
Amerykanin pochodzenia polskiego, architekt i rzeźbiarz samouk. Nigdy nie uczęszczał na zajęcia ze sztuki. W młodości eksperymentował, rzeźbiąc w drewnie i kamieniu. W 1939 roku współpracował przy powstawaniu pomnika Mount Rushmore (Południowa Dakota), przedstawiającego głowy 4 amerykańskich prezydentów. Jego późniejsze projekty zapewniły mu miejsce wśród najbardziej uznanych artystów stulecia.
6. Sportowcy
Irena Szewińska
Kariera sportowa Szewińskiej była jedną z najdłuższym w skali międzynarodowej (od 18 do 34 roku życia) i została przypieczętowana wieloma zwycięstwami. Brała udział w pięciu Igrzyskach Olimpijskich, zdobywając 7 medali, w tym 3 złote. Sześciokrotnie ustanawiała rekordy światowe i była pierwszą kobietą, do której jednocześnie należały rekordy na 100, 200 i 400m.
Andrzej Gołota
Najsłynniejszy polski bokser wagi ciężkiej. Szczytem jego kariery amatorskiej było 111 zwycięstw w Europie, przypieczętowanych brązowym medalem na Olimpiadzie w 1988 roku. Jako zawodowy bokser walczył z najlepszymi zawodnikami świata.
Adam Małysz
Skoczek narciarski, wciąż najbardziej popularny polski sportowiec. Zwycięzca Turnieju 4 Skoczni i złoty medalista w lotach narciarskich z Harrahowa. Wielokrotnie wygrywał na skoczniach w Salt Lake City, Spporo, Wilingen, Falnu, Trondheim czy Holmenkolen. Pod koniec sezonu ustanowił w Polanicy nowy rekord Polski – 218,5 m. Dwukrotny zdobywca Pucharu Świata. Uczynił ze skoków narciarskich niemalże sport narodowy.
Kazimierz Deyna
Najlepszy polski piłkarz wszechczasów. Efektywnymi i nieprzewidywalnymi bramkami zapewnił sobie przydomek “Rogal”.
Robert Korzeniowski
Najlepszy chodziarz na świecie, zdobywca 4 złotych medali na Igrzyskach Olimpijskich (Atlanta, Sydney, Ateny). Do niego należą obecne rekordy światowe.
Zbigniew Boniek
Jeden z najbardziej utalentowanych polskich piłkarzy. Swoją karierę w polskiej kadrze narodowej rozpoczął w wieku 20 lat. Zdobywca 24 bramek w 80 spotkaniach. Grał w lidze włoskiej dla takich zespołów jak Juventus Turyn czy AS Roma. Po zakończeniu kariery piłkarskiej w 1980 roku założył własny biznes. Tym niemniej cały czas jest obecny w środowisku sportowym, będąc wiceprezesem Polskiej Związku Piłkarskiego. Przez jakiś czas trenował także polską kadrę narodową.
Dariusz Michalczewski
Mistrz bokserski ostatnich lat. Karierę rozpoczął w rodzinnym Gdańsku, był mistrzem Polski juniorów w wadze półciężkiej. Od 1991 roku trenuje zawodowo, reprezentując głównie barwy niemieckie. Mistrz świata zawodowców federacji WBO, WBA, IBF w kat. półciężkiej. Pseudonim „Tygrys” zawdzięcza swojego niezwykle agresywnemu stylowi walki.
7. Filmowcy
Roman Polański
Jeden z najbardziej znanych polskich reżyserów filmowych, zdobywca Oskara. Jego życie jest napiętnowane tragediami, co odbija się również w jego dziełach. Cudem ocalał pobyt w krakowskim getcie, jego matka zginęła w komorze gazowej.
Andrzej Wajda
Zdobywca Oskara za całokształt twórczości w 2003 roku, ojciec współczesnej kinematografii polskiej, znany zwłaszcza ze wspaniałych ekranizacji polskiej literatury. Umieszczany w czołówce najwybitniejszych światowych reżyserów, doceniany szczególnie za umiejętność stworzenia poruszających dzieł, przemawiających jednocześnie do intelektu widza.
Krzysztof Kieślowski
Prawdopodobnie najwybitniejszy polski reżyser ostatnich lat. Zaczynał jako twórca dokumentów obrazujących kondycję jednostki ludzkiej przez pryzmat życia w komunistycznej Polsce.
Janusz Kamiński
Amerykański operator filmowy i reżyser polskiego pochodzenia. Jego debiutem reżyserskim jest film „Stracone dusze” z 2000 roku. Od 1993 roku współpracuje ze Stevenem Spielbergiem przy wszystkich jego produkcjach. Uzyskał statuetki Amerykańskiej Akademii Filmowej za filmy „Lista Schindlera” (1994) i „Szeregowiec Ryan” (1999). Laureat nagrody Brytyjskiej Akademii Filmowej (BAFTA) i wielu innych.
Krystyna Janda
Jedna z najbardziej znanych polskich aktorek, grała w wielu filmach Andrzeja Wajdy. Sławę zawdzięcza rolom w politycznie zaangażowanym kinie poodwilżowym. Obecnie głównie występuje na deskach teatru, a także reżyseruje spektakle.
Jerzy Skolimowski
Reżyser, jeden z najbardziej oryginalnych filmowców Europy Wschodniej. Absolwent łódzkiej Filmówki, studiował razem z Romanem Polańskim. Swoich sił próbował w brytyjskim świecie filmowym. Jego filmy, podejmujące ważkie i trudne tematy, ujęte z niezwykłą wyobraźnią, zyskały uznanie światowych krytyków.
Andrzej Seweryn
Aktor teatralny i filmowy. Absolwent warszawkiej Szkoły Aktorskiej. Wystąpił w takich produkcjach filmowych, jak: „Ziemia obiecana” Andrzeja Wajdy, czy „Chłopi” Jana Rybkowskiego. W 1980 roku rozpoczął karierę międzynarodową we Francji. W 1993 otrzymał angaż – jako trzeci cudzoziemiec w historii teatru francuskiego – do jednego z najbardziej prestiżowych zespołów teatralnych na świecie – Comédie Française. Zagrał główną rolę we francuskiej ekranizacji “Don Juana” Moliera. Wystąpił także w takich filmach, jak: “Lista Schindlera” Spielberga, “Mahabharata” Petera Brooka, czy “Wyroku” Marco Bellocchiego.
Izabella Scorupco
Aktorka i modelka, urodzona w Białymstoku. Jako mała dziewczynka przeprowadziła się z matką do Szwecji. Gdy miała 17 lat, została zauważona przez szwedzkiego reżysera Staffana Hildebranda, dzięki któremu zadebiutowała w filmie „Nikt tak nie kocha jak my”, stając się idolką nastolatek. Podróżowała po świecie, pracując jako modelka, a także próbując swoich sił jako piosenkarka. Jednakże powróciła do zawodu aktorki i w 1995 roku wystąpiła przy boku Pierce’a Brosnana w jednym z filmów o przygodach Jamesa Bonda („Golden Eye”). W 1999 roku odbyła się premiera superprodukcji z jej udziałem – „Ogniem i mieczem” w reżyserii Jerzego Hoffmana. Wystąpiła także w takich filmach, jak: „Granice wytrzymałości” Martina Campbella, czy „Władcy ognia”.
Joanna Pacuła
Amerykańska aktorka pochodzenia polskiego. Wydarzenia 1981 roku skłoniły ją do wyjazdu do USA, gdzie rozpoczęła międzynarodową karierę jako aktorka i modelka. Współpracuje z najlepszymi reżyserami hollywoodzkimi. Wystąpiła w takich produkcjach, jak: „Gorky Park” Michaela Apteda, czy „Pocałunek” Pena Deshama.
©® GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA |
