 O krokodylach
Krokodyle (Crocodylia), rząd gadów obejmujący współcześnie 3 rodziny: aligatory, gawiale oraz krokodyle właściwe (Crocodylidae), wszystkie zaliczane do podrzędu Eusuchia. Są jedynymi żyjącymi współcześnie przedstawicielami gadów naczelnych. Współcześnie żyją 22 gatunki krokodyli, tworzące ok. 38 lokalnych podgatunków. Kopalni krewniacy znani od ery mezozoicznej.
Krokodylopodobne archozaury (tekodonty wywodzące się z grupy pseudozuchów) z triasu i wczesnej jury (określane jako Protosuchia i Sphenosuchia) były niewielkimi drapieżnikami lądowymi (nisza ekologiczna współcześnie zajmowana przez krokodyle, była zajęta przez fitozaury), w jurze i kredzie rozwinęło się wiele form morskich (podrząd Thalattosuchia z rodzinami Teleosauridae i Metriorhynchidae, np. geozaur; miały płetwiaste kończyny i ogon z pionową płetwą) i oraz krótkopyskich lądowych i długopyskich słodkowodnych (np. gondwańskie Notosuchia, mongolski Gobisuchus). W drugiej połowie mezozoiku pojawiły się także długopyskie krokodyle spokrewnione z dzisiejszymi, określane jako Neosuchia (były wśród nich olbrzymy z okresu kredowego, takie jak północnoamerykański deinozuch czy gondwański sarkozuch, ważące do 8 t). Już w kredzie pojawiły się rybożerne formy należące do krokodyli właściwych, podobne do krokodyla gawialowego.
Krokodyle są dziś najwyżej uorganizowanymi gadami, mają twarde podniebienie oddzielające jamę nosową od jamy gębowej, całkowitą przegrodę serca (podczas nurkowania krwiobieg płucny jest wyłączany dzięki otwarciu otworu w aorcie), stożkowate zęby osadzone w zębodołach. Ciało spłaszczone, kończyny krótkie, palce zrośnięte błoną pławną, głowa wydłużona, płaska, ogon masywny, długi. Ciało pokrywają płytki rogowe i tarczki kostne, tworzące szczególnie od strony grzbietowej gruby pancerz chroniący ciało. Ubarwienie grzbietu szare lub oliwkowe, spód ciała białawy. W oczach krokodyli znajduje się warstwa odblaskowa, stanowiąca przystosowanie do nocnego trybu życia.
Krokodyle żywią się rybami oraz ptakami i ssakami. Większe gatunki napadają także na duże ssaki kopytne, a nawet na ludzi. W pogoni za ofiarą poruszają się z prędkością do 120 km/godz. Podczas morskich wypraw niektóre gatunki pokonują odległości do 5 tys. km. Leżące w bezruchu krokodyle spowalniają procesy życiowe, ich serce bije w tym czasie 3 razy na minutę. Nie wynurzając się mogą przebywać pod wodą 3 godziny. Krokodyle są jajorodne, samica składa kilkadziesiąt jaj o twardej wapiennej skorupce do wygrzebanego dołka, który zostaje następnie zasypany, pełniąc rolę swoistego inkubatora. Samice większości gatunków opiekują się gniazdem w okresie rozwoju jaj, a także młodymi w początkowym okresie ich życia. Żyją do 90 lat.
Do najmniejszych przedstawicieli krokodyli należą kajmany z rodzaju Paleosuchus oraz aligator chiński (Alligator siinensis) – nie przekraczają 150 cm długości ciała. Największym gatunkiem jest krokodyl różańcowy – dochodzi do 9 m długości ciała i waży ponad 1 t. Liczne gatunki krokodyli są zagrożone wyginięciem, m.in. wskutek polowań dla skór. Hodowane dla uratowania gatunku w specjalnych ośrodkach hodowlanych lub rezerwatach.
GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA |
