Człowiek interesował się jaskiniami od zarania dziejów, zapewne od momentu, gdy w jego świadomości wartości poznawcze przybrały na znaczeniu. Na początku przyotworowe fragmenty jaskiń były naturalnymi miejscami schronienia. Z czasem zaczął zaglądać głębiej tam gdzie światło dzienne już nie docierało. Najpierw musiał nauczyć się krzesać ogień i wykorzystywać go jako przenośne źródło światła. Gdy już dotarł głębiej musiał nauczyć się pokonywać napotkane przeszkody terenowe. Ciągle czegoś się uczył, dlatego mógł docierać głębiej i dalej. W okresie migracji ludów też na swojej drodze napotykał jaskinie. Można rzec, że tak rodziła się geograficzna i jaskiniowa eksploracja stopniowo poznawanych terenów. Z czasem, gdy już człowiek osiadł w nowych miejscach zaczął wykorzystywać jaskinie dla swoich celów nie tylko życiowo-bytowych. Jaskinie często stawały się w świadomości ówczesnego człowieka miejscem kultowym i pochówku a w końcu nawet twórczości umysłowej.

Schronisko skalne w skałach Wieprzek

Stosunkowo powolne poznawanie jaskiń trwało aż do końca XVII wieku, choć można w nim wyróżnić okresy wzmożonego zainteresowania. Z początkiem wieku XVIII – okresu budowania nowoczesnej nauki opartej na empirycznym badaniu przedmiotu danej dyscypliny, gwałtownie wzrosło zainteresowanie jaskiniami i ich prawdziwa eksploracja.

W miarę rozwoju środków transportu ilość poznanych jaskiń z roku na rok lawinowo rośnie. Powstają pierwsze organizacje turystyczne, powiązane ze środowiskami naukowymi i za tą sprawą powstają podwaliny pod nową naukę – speleologię. W miarę jej rozwoju następuje doskonalenie technik i sprzętu do pokonywania jaskiń. Początkowo są to drabiny ostrewki, ale są też próby wykorzystania ówczesnego sprzętu alpinistycznego. Padają pierwsze rekordy w eksploracji, szybko okazuje się, że granica osiągnięcia najdalszego lub najgłębszego punktu jaskini jest ulotna. Z roku na rok są poznawane coraz większe jaskinie a niektóre z nich zostają przystosowane dla rodzącego się ruchu turystycznego.

Konsekwencją coraz większego zainteresowania jaskiniami dla celów eksploracyjnych jest powstanie wielu klubów i towarzystw jaskiniowych z początkiem XX w. Organizacje takie powstawały szczególnie w krajach Europy, w sąsiedztwie dużych rejonów krasowych, gdzie poznano już wiele jaskiń. Zaczyna się rywalizacja w znalezieniu najgłębszej jaskini, która prowadzi do rozwoju speleologii. Po drugiej wojnie światowej środowiska jaskiniowe organizują się na nowo i powstają nowe kluby. W następnych latach na skutek odrodzenia się swoistej rywalizacji, terenem działania stają się coraz częściej wyższe partie gór zapewniające osiągnięcie rekordu. Skutkiem tej pogoni za wynikami jest całkowite wręcz zaadaptowanie technik alpinistycznych. Powstaje cała nowa grupa sprzętu umożliwiającego szybkie pokonywanie głębokich studni jaskiniowych i kominów.
W tym samym czasie inne towarzystwa bardziej geograficzno-naukowe zaczynają organizowanie wypraw w odleglejsze tereny krasowe świata. Terenem działania tych wypraw stają różne regiony, szczególnie Azji i Ameryki Środkowej. W krajach gdzie działały wyprawy europejskie czy amerykańskie, nawet w tych najbardziej egzotycznych w końcu też powstają towarzystwa speleologiczne.

Minęło tak dużo tysiącleci, od kiedy człowiek zainteresował się jaskiniami a lista nowo odkrytych ciągle rośnie. Pomimo to nadal nie jest wiadomo, która jaskinia jest najgłębsza czy najdłuższa.

Jaskinie posiadające 1000 metrową głębokość przyrost w latach:
1956 – 1  Gouffre Berger -1122
1966 – 2  Pierre Saint Martin -1171, Gouffre Berger
1978 – 6  Jean Bernard -1298, Sima GESM – 1070, Schneeloch -1034, Hochlecken – Grosshohle -1022
1996 – 58 jaskiń w tym najgłębsza Reseau Jean Bernard 1602
2012 – 95 jaskiń w tym najgłębsza Krubera (Wronia) -2197

Zapewne pierwszymi badaczami jaskiń tatrzańskich byli poszukiwacze skarbów, oraz górnicy. Już w XVII w. odwiedzali oni najczęściej przyotworowe partie jaskiń, szczególnie tych, których otwory były widoczne z den dolin.  Do odszukiwania jaskiń a w nich ukrytych skarbów wykorzystywali również tzw. ,,spisków”. Skarbów jednak nie mogli znaleźć, najczęściej zdobyczą były kości zwierząt, które identyfikowano jako kości smoków, a to powodowało powstawaniu kolejnych mitów i legend. Aby osiągnąć ze znalezisk jakąkolwiek korzyść kości po sproszkowaniu były odsprzedawane jako lekarstwa. Śladem po poszukiwaczach skarbów, ale i innych osobach penetrujących w tym czasie Tatry to nazwy jaskiń, takie jak: Poszukiwaczy Skarbów czy Okna Zbójnickie w Dolinie Kościeliskiej oraz Zbójecka Dziura w Dolinie Chochołowskiej. W okolicach otworów jaskiń znajdowano też wyryte na skałach tajemne napisy oraz resztki łuczyw. Trudno jednak nazwać poszukiwaczy skarbów eksploratorami jaskiń, gdyż cel, w którym tam się udawali nie był bezinteresowny i poznawczy.

Jaskinia Wodna pod Pisaną

Pierwszą osobą, która działała w Tatrach Bielskich w celach poznawczych był Georg Bohusch, który znalazł czaszkę niedźwiedzia jaskiniowego. W roku 1723 r. następcą został Georg Buchholtz, który po sobie zostawił plan Jaskini Demianowskiej Lodowej. W jego ślady poszedł jego syn Jakub, odkrywca ok. czternastu jaskiń. Autorem  pierwszego dość dokładnego opisu jaskini opublikowanego w 1807 r. był Christian Genersich (profesor liceum w Kieżmarku). Opisaną jaskinią była  Mokra Dziura w Dolinie Jaworowej. Prekursorem w zwiedzaniu jaskiń dla celów poznawczych po polskiej stronie Tatr był poeta i pisarz Seweryn Goszczyński. W dniach 21-23 sierpnia 1832 roku odbył trzy wycieczki do Jaskini Wodnej pod Pisaną, aby zbadać źródła Dunajca, za które uważano wypływy z jaskini. Był to wtedy wyczyn nie mający równych zważywszy na legendy i ogólnie dostępną wiedzę o jaskiniach. Wyprawę tą później opisał w „Dzienniku podróży do Tatrów”.

Kolejną osobą, uznawaną za prekursora eksploracji jaskiń tatrzańskich jest Ludwik Zejszner, który jako pierwszy wyjaśnił genezę Źródła w Pisanej Skale. Jego cenne spostrzeżenia poparte badaniem temperatury wody potwierdził też Eugeniusz Janota. Pierwsza pisana wzmianka o Jaskini Kasprowej z 1849 r. jest również autorstwa Zejsznera, badającego podziemne przepływy w Tatrach. W pierwszych przewodnikach po Tatrach W. Eljasza z 1870 roku i K. Kolbenheyrea z 1876 r. również znalazły się opisy niektórych jaskiń takich jak: Magurskiej, Kasprowej, Dziury, Wypływu spod Pisanej, Smoczej Jamy oraz Alabastrowej Mokrej i Suchej co jest dowodem na wzrastające wciąż zainteresowanie jaskiniami nie tylko wśród naukowców ale i pierwszych turystów tatrzańskich.

Przełomowym okresem w historii odkrywania i poznawania jaskiń były lata 80-te XIX w. za sprawą dwojga ówczesnych naukowców G. Ossowskiego i J.G. Pawlikowskiego.

Pierwszy znalazł się w Tatrach w celu prowadzenia badań archeologicznych i paleontologicznych. Zwiedził on piętnaście jaskiń w latach 1881-82. W swojej pracy „Zbiór wiadomości o antropologii krajowej” wymienia nazwy dwóch grot w Stanikowym Żlebie oraz Jaskinię Pod Zamkiem, Groby, Zbójecką Dziurę, wzmiankuje również jaskinię Lodową w Ciemniaku. J.G.Pawlikowski w swoich poszukiwaniach jaskiń tatrzańskich nie wykazywał podejścia naukowego lecz czysto turystyczno poznawcze. W swoim opracowaniu „Podziemne Kościeliska”, sumującym wyniki systematycznych poszukiwań z roku 1885 opisuje szereg jaskiń i zachęca czytelnika do ich odwiedzenia. Opisał znane mu wtedy jaskinie: Zimną, Wodną pod Pisaną, Obłazkową, Mylną, Raptawicką oraz Smoczą Jamę. W następnych latach po ukazaniu się artykułu w Pamiętniku Towarzystwa Tatrzańskiego (1887 r.), liczba znanych jaskiń w Tatrach Polskich wzrosła do trzydziestu i co cenne zainteresowanie nimi stało się powszechne. Już w tym czasie udostępniono do zwiedzania Jaskinię Mylną i Raptawicką.

Po kilkunastu latach stagnacji pojawia się kolejna ważna postać dla poznania jaskiń Tatrzańskich, był nią Mariusz Zaruski. W 1907 r. za sprawą czołowych działaczy Towarzystwa Tatrzańskiego powstaje Tatrzańskie Ochotnicze Pogotowie Ratunkowe a M. Zaruski zostaje jego pierwszym naczelnikiem. Nie jest mu obce posługiwanie się sprzętem taternickim, dzięki czemu zaczyna go   stosować podczas penetracji pionowych studni jaskiniowych w Czerwonych Wierchach czy poszukiwań jaskiń w Wielkiej Turni i Giewoncie i wielu innych. W ten nowoczesny sposób M. Zaruski rozpoczyna jako pierwszy eksplorację wysokogórskiego krasu tatrzańskiego. Powszechnie uznaje się go za prekursora polskiego taternictwa jaskiniowego. W 1912 r. M. Zaruski jako pierwszy eksploruje Jaskinię Rozpadłą, pionową studnię, zjeżdżając na linie 45 m. Szkoda, że nie miał następców bo poprzez swoją działalność jaskiniową dokładnie wskazał gdzie należy szukać dużych jaskiń w Tatrach. Pokazał też metody działania, które mogłyby sprawić, że losy poznania jaskiń potoczyły by się zupełnie inaczej.

Wywierzysko – Lodowe źródło

Następne pokolenie grotołazów bo tak wtedy nazywano poszukiwaczy jaskiń to bracia Tadeusz i Stefan Zwolińscy oraz skupiona wokół nich grupa przyjaciół. Bracia Zwolińscy można by rzec otarli się o Zaruskiego gdyż zaczęli organizować wejścia do jaskiń już w 1913 r. Na pewno znali jego metody, położenie jaskiń jak i wyniki jego działalności. Pomimo to woleli pozostać w dnach dolin, tam było bliżej do jaskiń. Właściwa działalność Zwolińskich rozpoczęła się dopiero po I wojnie światowej w 1922 r. Zostały odkryte i poznane kolejne jaskinie: Poszukiwaczy Skarbów, Przeziorowa, Kasprowa Średnia i Piwnica Miętusia.

Dzięki inicjatywie Zwolińskich w 1923 roku powstaje pierwszy klub jaskiniowy przy Sekcji Przyrodniczej Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego. Pod koniec tegoż roku zostaje przeprowadzona pierwsza 6 osobowa wyprawa jaskiniowa, której celem jest zbadanie jaskini Kasprowej Średniej. Aby dostać się na dno, jak się okazało 33 m. studni, wystarczało zjechać na linie jak by to zrobił M. Zaruski, co prawda problemem może byłoby wyjście z jej dna. Zespół w składzie: bracia Zwolińscy i Maliccy oraz Szczepański i Olbrychtowicz dotarli na dno studni przy użyciu  własnoręcznie wykonanej drabiny linowej wykonanej z lin murarskich i szczebli drewnianych. Było to pierwsze w jaskiniach polskich zejście z wykorzystaniem drabiny sznurowej. W kolejnych latach działalności  sekcji jaskiniowej odkryto kolejne jaskinie: Kamienne Mleko, Myślenicką Dziurę, Myślenicką Szczelinę, Dziurę Wyżnią Myślenicką, Dziurę za Głazami, Miętusią, Mroźną oraz szereg nowych korytarzy w Zimnej i Lodowej w Ciemniaku. W roku 1934 sekcja jaskiniowa otrzymała dotację od PTT na eksplorację Mroźnej. To pozwoliło w następnych latach na odkrycie dalszych partii i ostatecznie przy kolejnych dotacjach na udostępnienie jaskini dla ruchu turystycznego.

W okresie do II wojny światowej jaskiniami zajmowali się również naukowcy, dotyczy to głównie Jaski Magurskiej. W 1937 roku wykopy i badania w jaskini prowadził A. Jura, który miał natrafić na ślady człowieka pierwotnego, co okazało się błędem i porażką. Pomimo zakrojonych na dużą skalę badań do roku 1948 w jaskini poznano tylko kilka wstępnych sal oraz ciąg odkryty jeszcze przez M. Zaruskiego przed 1914 r. Niedużych odkryć dokonał S. Zwoliński wraz z E. Winiarskim w 1938 r. W tym okresie jaskiniami i zjawiskami krasowymi zajmował się też Antoni Wrzosek. Wyniki swojej pionierskiej pracy  opublikował w 1933 r. w opracowaniu „Z badań nad zjawiskami krasowymi Tatr Polskich”. Działalność jaskiniową przerwała II wojna światowa.

• Adamiecki Wojciech, Zagrożenie, ISKRY W-wa 1980. Zawartość: 6 reportaży 1 o jaskiniach. Opis wypadku i akcji ratunkowej w J. Zimnej 1976.
• Bela Pavel (autor tekstu), Jaskinie słowackie, Udostępnione dla zwiedzających, s.64. Przewodnik. Fot.barwne.
• Burchard Przemysław, Noc bez gwiazd, SiT W-wa 1958, s.100. Opowieści z wypraw krakowskich grotołazów. Fot.cz-b.
• Burchard Przemysław, Operacja Kret, Czytelnik W-wa 1977. s.337. Opis wypraw, w których brał udział autor w Polsce jak i za granicą. fot. cz-b.
• Burchard Przemysław, Z wypraw grotołazów, NK 1957. s.84. Opis początków działalności Klubu Grotołazów. fot. cz-b.
• Burchard Przemysław, Na dno świata, Czytelnik, W-wa 1961. s.175. Pierwsze polskie wyprawy zagraniczne: Słowacja, Bułgaria, Węgry i Francjia. fot. cz-b.
• Burchard, Przemysław, Wśród mogotów i krokodyli, WP W-wa 1963. 280. ZdjęciOpis wyprawy na Kubę 1961 r. fot. cz-b.
• Cepik Jerzy, Bizon z jaskini Dewy, NK, W-wa, 1974 rok, 175 str. fot. barwne i cz-b. Fikcyjna opowieść o człowieku, który żył w jaskini i pozostawił malowidła.
• Cepik Jerzy, Wspomnienia z przeszłości, wyd. Poznańskie 1983. s.270. Opowieść o praźródłach cywilizacji i kultury. Fot. cz-b.
• Colette Richard, Z wysokości do jaskiń, Przełożył A.Szymanowski. PAX 1974. Niewidoma autorka opisuje swoje przeżycia z wycieczek wysokogórskich i jaski.
• Gala Marcin red. wyd. polskiego, Podręcznik ratownika jaskiniowego, Speleo – Secours Francais, Podręcznik, techniki i sprzęt w ratownictwie jask.s.91 liczne ryciny.Fot.barwne.
• Gradziński Ryszard, W jaskiniach Kuby, WG 1967. (wyd I). Wyprawa na Kubę 1961.Fot.cz-b.
• Kolbuszewski jacek, Skarby króla Gregoriusa, O poszukiwaczach skarbów w.XVII-XVIII, str.195.
• Kortman Bohuslav, Christian Parma Christian, W jaskiniach, SiT Ww-a / Vyd. Osveta Martin 1990, s.170. Album. Między innymi o wyprawach polskich. fot barwne.
• Korsak Andrzej, Tatrzańscy kosynierzy, S i T, W-wa 1977. s.170. „Autor ze środowiska wrocławskiego. Opis wydarzeń z lat 1947-1960 fot. c-biKowalski Kowalski.
• Kowalski Kazimierz, Jaskinie polskie, Seria: Przyroda polska, WP, W-wa 1965, s.144. Ogólne informacje o jaskiniach i cz. szcegółowa opis wybranych jaskiń. fot. cz-b.
• Kuczyński Maciej, Czeluść, ISKRY W-wa 1972. Akcja w Gouffre Berger, s.300. Wyprawy do Gouffre Berger i Meksyku.Fot. cz-b.
• Kuczyński Maciej, Do widzenia, słońce, NK 1963. s.170. Kilka epizodów jaskiniowych: Tatry, Francja, Kuba. fot.cz-b.
• Kuczyński Maciej, Tatrzańskie dramaty, Wyd. ABC – Futura 1999. Relacje z wypadków w Tatrach w tym rozdz. poświęcony jaskiniowym.
• Kuczyński Maciej, Wielcy Zdobywcy, Wyd. ABC Future Warszawa 1998. Rozdział: „Podziemny Everest” Jaskiniowa epopeja A.Ciszewskiego. O eksploracji Lamprechtsofen.
• Kuczyński Maciej, Tajemniczy płaskowyż, ISKRY W-wa 1981.s.260. O wyprawie do Wenezueli na płaskowyż Sarisarinama, jaskinie kwarcytowewielkie. fot. barwne.
• Kučera, B. Hromas, J. Skřivánek F. JESKYNĚ. ACADEMIA, PRAHA 1981. „JESKYNĚ a propasti v Československu”. s.252. Monografia. Fot. barwne i cz-b.
• Kunsky Josef, Zjawiska krasowe, PWN Warszawa 1956. s.207. Monografia. Wszystko o zjawiskach krasowych. Fot.cz-b.
• Krzemień Marek P, Józef Partyka Józef, Jaskinia Wierzchowska Górna, PTTK – „Kraj” Warszawa-Kraków 1987. Mała monografia. Fot. barwne.
• Marciszewski Marek, Kozik Andrzej red., Akademicki Klub Grotołazów AGH 2011 Kwaków . Wspomnienia z wypraw do dużych jaskiń świata. Fot.cz-b.
• Minvielle Pierre, W głąb ziemi, Przekład J.Zielonko, NK 1972. s.200. Historia światowej speleologii od XIX w.Fot. cz-b.
• Stopczyk Barbara, Bizony z Altamiry, Warszawa 1972 PZWS. s.47. O odkryciu jaskini Lascaux.Fot. gł.cz-b.
• Parma Christian, Jaskinie wszystko o… KAW W-wa 1980. s.122. Ciekawostki o jaskiniach. Fot.cz-b.
• Parma Chrystian, Najpiękniejsze jaskinie, VOYAGER W-wa 1992. s.58. Albumik o turystycznych jaskiniach Polski. Fot.barwne.
• Parma Chrystian, Rajwa Apoloniusz, Turystyczne jaskinie Tatr, SiT W-wa 1989. s.132. Przewodnik po turystycznych jaskiniach Tatr z częścią ogólną. Fot.barwne.
• Parma Christian i Tadeusz Rojek, 500 zagadek o jaskiniach, WP 1985.s254. Dużo ciekawostek o jaskiniach.
• Popko Maciej red, praca zbiorowa, Alpinizm, SiT W-wa 1971 wyd.I, s.250 (wyd.II 1974). Rozdział poświęcony jaskinią, liczne ryciny.
• Pryjma Tomasz, Konrad, Wspinaczka w ciemności, Wydawnictwo AGADE s.c. Warszawa 1993. s.80. O działalności w Śnieżnej Studni i Wielkiej Śnieżnej Fot.barwne.
• Rubinowski Zbigniew, Wróblewski Tymoteusz, Jaskinia Raj, WG W-wa 1976. Mała monografia. Fot.cz-b.
• Rudolf Włodzimierz, Meander na minus 1000, Wydawnictwa Geologiczne W-wa 1988. s.170. O eksploracji jaskini Jubileuszowej w 1981 r. Fot. cz-b.
• Sonelski Wacław, Sztuka wiązania węzłów, Stapis Ka-ce 1995, s.240. Podręcznik, liczne ryciny.
• Sonelski Wacław, W skale, Zasady alpinizmu,Stapis Ka-ce 1994 wyd.II, s.208. Podręcznik, licze ryciny. Fot.cz-b.
• Stobiński Wiesław, Wapienne skarby, Wyd. Szkolne i Pedagogiczne W-wa 1976, s.104. O krasie i zjawiskach krasowych. Liczne yciny.
• Szelerewicz Mariusz Szelerewicz, GórnyAndrzej, Jaskinie Wyżyny Krakowsko – Wieluńskiej, PTTK W-wa Kraków 1986. s.200. Inwentarz jaskiń poprzedzony częścią ogólną. Fot.cz-b.
• Tajemnice gór. Skały i jaskinie, Seria, Cuda Polski. Edukacja Powszechna 2004. Opisy jaskiń: Łokietka, Mroźnej, Mylnej, Niedźwiedziej, Raj, Raptawickiej, Wierzchowskiej Górnej.
• Tazieff Huron, W jaskiniach Pierre Saint – Martin, Przełożył R.Unrug, ISKRY W-wa 1956. s.160. Historia eksploracji Pierre Saint – Martin. Fot. cz-b.
• Saysse-Tobiczyk Kazimierz, red. Praca zbiorowa, Na szczytach gór Europy, Wiedza Powszechna 1959. Rozdział: „W skalnych podziemiach Tatr” P.Burchard, K.Kowalski. Fot.cz-b.
• Tobiczyk Kazimierz, red. Praca zbiorowa , Od Łomnicy do Mont – Blanc, Wiedza Powszechna 1969. 2 rozdz. o jaskiniach: Taternictwo jaskiniowe, W jaskiniach Europy.Fot.cz-b.
• Zygmunt Jerzy „Dno” ZHU Kontur, Bolesław 2006. s.255. Wspomnienia autora z wypraw do Francji, Austrii, Włoch i Hiszpanii. Fot.barwne.
• Zwoliński Stefan, W podziemiach Tatrzańskich, WG W-wa 1961 wyd.I s.252 + wkładka rycin (1987 wyd. II poszerzone). Kompendium wiedzy o działalności jask. autora. Fot.cz-bi.
• Zwoliński Stefan, Notatki z wypraw, Wiercica 1993 s.135. Oryginalne notatki S.Zwolińskiego opracowane przez Red. Wiercicy, liczne ryciny.

Podziemne formy krasowe to przede wszystkim jaskinie, które w początkowej fazie tworzyły się wskutek poszerzenia naturalnych szczelin w skalnych węglanowych przez wody opadowe. Początkowo woda wypełniała szczeliny całkowicie trawiąc ich powierzchnie bardzo powoli. Z czasem poszerzonymi szczelinami a później kanałami woda przepływała szybciej przez co była w stanie również szybciej je poszerzać, będąc mniej nasycona a tym samym bardziej agresywna. W dnach dolin gdzie przepływały potoki tworzyły się jaskinie przepływowe o przebiegu horyzontalnym zgodnym ze spadkiem terenu. Duża część jaskiń występujących w krasie wysokogórskim powstała wskutek odpływu wody z topniejących lodowców w czasie ich cofania się. Jaskinie te mają zupełnie inny pionowy, studniowy charakter. W jaskiniach tych w następnym etapie powstawały bardziej poziome piętra łączące odcinki pionowe gdy wody było mniej i płynęła wolniej. W miarę dalszego powiększania się kanałów i szczelin niektóre z cieków łączyły się. Zaczynał tworzyć się coraz rozleglejszy system jaskiniowy z przestrzeniami nie wypełnionymi całkowicie wodą, która przepływa teraz wzdłuż głównych spękań masywu.

W szerszych korytarzach woda przepływa w formie rzeki, spadającej wodospadami na gwałtownych obniżeniach terenu. W miejscach, gdzie spadki terenu były mniejsze prędkość przepływu rzeki podziemnej jeszcze bardziej malała w miejscach tych gromadziły się pokłady otoczaków i żwiru niesionego przez wartki nurt. Powstały też wtedy gliniaste namuliska zbudowane z najdrobniejszych frakcji wypłukanego materiału skalnego. W dolnych partiach jaskiń i na odcinkach horyzontalnych z czasem namuliska pokryły nieraz grubą warstwą długie fragmenty ciągów jaskiniowych, albo wypełniły je po sam strop zatykając całkowicie. Z czasem i w miarę poszerzania się kanałów odprowadzających wodę oraz w wyniku obniżenia się i rozwoju sieci rzecznej dolinnej poziom wód obniżył się również w jaskiniach, udrożniały się coraz niższe partie korytarzy dotychczas zalanych całkowicie przez wodę . Ten całościowy etap tworzenia się jaskiń określa się jako pierwotne zjawiska krasowe i przebiega nadal.

Jaskinia to ciekawy temat nie tylko dla speleologa. Warto wiedzieć jak powstają jaskini szczególnie krasowe, których jest najwięcej. Pierwotne zjawiska krasowe to złożony proces zachodzący na drodze chemicznego rozpuszczania oraz mechanicznego drążenia skał. Woda opadowa wzbogacona z atmosfery w dwutlenek węgla wchodzi w reakcję z węglanem wapnia i powoduje jego powolne ale skuteczne trawienie. W procesie tym zasadnicze znaczenie ma zawartość w wodzie dwutlenku węgla. W tropikalnych strefach klimatycznych zjawiska krasowe przebiegają szybciej i intensywniej z powodu większych opadów, i większej ilości dwutlenku węgla oraz dodatkowych składników chemicznych powstających w wyniku procesów gnilnych roślinności. Do skał rozpuszczalnych przez wodę głównie zalicza się wapienie i dolomity oraz gipsy i sole kamienne. Trzeba wiedzieć, że rozpuszczalność w wodzie dolomitów jest kilka set razy mniejsza a gipsy mogą być rozpuszczane bez udziału dwutlenku węgla. Mechanicznemu drążeniu, skały są poddawane już w strefie potoków jaskiniowych niosących materiał skalny, który jest czynnikiem drążącym oraz w strefach syfonalnych – całkowitego zalania wodą na skutek działania wody pod ciśnieniem.