 Kosmetyki a uczulenie
Kosmetyki sa to również substancje albo mieszaniny przeznaczone do zewnęrznego kontaktu z ciałem czlowieka: skórą, włosami, wargami, paznokciami, zewnętrznymi narządami plciowymi i zębami oraz blo-nami śluzowymi jamy ustnej. Wyłącznym albo głównym celem kosmetyków może być utrzymanie wymienionych cześci składowej ciała w czystości, ich pielęgnowanie, ochrona, perfumowanie albo upiększanie. Jako produkty mające być też bezpieczne oraz bardzo dobrze tolerowane, niejednokrot- nie wywołują jednakże objawy uboczne o charakterze podrażnienia lub alergii. Najczęstszym klinicznym objawem alergii na kosmetyki jest alergiczny wyprysk kontaktowy. Wywołują jego głównie substancje zapachowe i konserwanty zawarte w kosmetykach. Powszechnie znane oraz cenione może być korzystne oddziaływanie kosmetyków na skórę, mniej mowi się o ich niekorzystnych własnościach uczulających.
Tymczasem dużo kosmetykow oraz środków higieny osobistej, a ściślej mówiąc niektóre ich składniki są silnymi alergenami zdolnymi wywolać alergiczny wyprysk kontaktowy (lub z podrażnienia), zmiany fototoksyczne albo fotoalergiczne. Kobieta przyszła do lekarza alergologa uskarżając się na swędzącą skórę oraz piekący rumień na twarzy. Pod mocno napiętą skórą widoczne były grudki oraz pęcherzyki wysiękowe. Zapytana o stosowane ostatnio środki kosmetyczne wyliczyła: dwa rodzaje perfum, krem nawilżający, krem przeciwzmarszczkowy, krem przeciw celulitis, podkład kosmetyczny do makijażu, mleczko zmywające, cienie pod oczy nasze oraz odmienne środki do makijażu, krem z filtrem przeciwsłonecznym. Nie była przy tym pewna, czy może wymieniła wszystkie używane ostatnio kosmetyki. Alergolog podejrzewający alergię kontaktową z powodu kosmetyków stanął przed trudnym zadaniem wykrycia przyczyny uczulenia. Kosmetyki podlegają indywidualnej oraz rygorystycznej ocenie bezpieczeństwa. Częścią tej oceny sa badania dermatologiczne gotowego kosmetyku, czyli tzw. testy zgodności albo testy tolerancji. Celem owych badań może być wykluczenie działania drażniącego albo uczulającego. Atopia to rownież pewien defekt układu odpornościowego prze- noszony w genach na następne pokolenia. Polega na tym, że organizm w sposob irracjonalny zaczyna się gwałtownie bronić przed czynnikiem całkiem nieszkodliwym, np. przed jakimś pokarmem. Mechanizm tej obrony może być skomplikowany, a lawina reakcji kończy się przykrymi objawami, np. katarem siennym (w alergicznym nieżycie nosa), dusznościami (przy astmie), łzawieniem oczu (przy zapaleniu spojowek) albo świądem, wysuszeniem oraz pękaniem skóry. Te ostatnie objawy świadczą o tym, że atopia przybrala postać atopowego zapalenia skóry. Zdarza się ono u 1-5 proc. populacji, jednakże najczęściej u małych dzieci (już od trzeciego miesiąca życia). Maluch może wyrosnać z AZS, w przyszłości taki młody człek może zapaść na inną formę alergii, np. na astmę. AZS zdarza się również u dorosłych. Czynnikiem drażniacym powinny być też pokarmy (np. jaja, mleko krowie, cytrusy, miód, czekolada), dodatki chemiczne do żywności: konserwanty, barwniki zawarte np. w gotowych daniach, keczupie itp., sierść zwierząt, roztocza, pyłki roślin. Emolienty to rownież kosmetyczne środki zmiękczające oraz wygładza- jące naskórek. Poprzez tworzenie na powierzchni naskórka warstwy utrudniającej ucieczkę wody emolienty rozluźniaja, uelastyczniaja oraz zwiększają stopień hydratacji warstwy kera- tynocytów. Zalecane są przede wszystkim do pielegnacji skóry suchej z objawami nadmiernego łuszczenia się naskórka. Właściwości emolientow mają m.in. estry kwasów tluszczo- wych, estry alkoholi tłuszczowych oraz IV-rzedowe sole amonio- we [20]. Znanych może być parę doniesień o nadwrażliwości na emolienty. Dotyczą one przypadków, kiedy czynnikiem wywo- łującym objawy alergii kontaktowej był maleinian dikaprylu (DCM). Może być on syntetycznym lipofilnym diestrem alkoholu kaprylowego oraz kwasu maleinowego, od ponad dziesięciu lat używanym w kosmetykach. Zawierają jego produkty do pie- lęgnacji skóry oraz wlosów, a rownież filtry przeciwsłoneczne.
Jeśli wziąć pod uwagę powszechność stosowania kosmetyków, myjących środków toaletowych (mydeł, szamponow, kremów po goleniu, płynów myjących, itp.), perfum oraz dezodorantów, itp. to również uczulenia oraz podrażnienia skory nie są częste. Szacuje się, że dolegliwości tego typu przysparzają dolegliwości 10-20% dorosłych kobiet oraz mężczyzn. Jednakże biorąc pod uwagę ogólną liczbę osób stosujacych tego typu środki może być to również poważny kłopot zdrowotny. Jednakże reakcje alergiczne, a rownież występowanie podrażnień sa osobnicze. Zdarza się więc, że najlepiej przebadany kosmetyk wywoła działanie niepożądane u konkretnej osoby. Podrażnienie pojawia się zwykle na policzkach, szyi i w zgięciach łokci oraz kolan. W owych miejscach powstają sączące plyn pęcherzyki, pojawiaja się zaczerwienienia oraz grudkowe wykwity, a skoro dolegliwość posiada charakter przewlekły – znaczne pogrubienie naskórka w zmienionych okolicach. Ludzka skóra staje się wysuszona oraz pozbawiona płaszcza lipidowego, zaczyna straszliwie swędzieć. Wiekszość chorych wymienia jesteśmy w stanie ów dokuczliwy świąd jako najgorsze doświadczenie związane z AZS. Tym gorzej, że skóry nie wolno drapać (ale jak wytłumaczyć to również małemu dziecku?), bowiem jej cienka, osłabiona warstwa może być podatna na uszkodzenia. Wówczas łatwo może dojść do nadkażenia bakteryjnego (najcześciej gronkowcem zlocistym, paciorkowcami) albo grzybiczego. Bakterie żerujace na popękanej skorze wytwarzają toksyny, które nasilają swędzenie. Zbyt trudno uniknąć drapania, a wówczas dolegliwość ulega zaostrzeniu. Najczęściej występujące reakcje niepożądane po użyciu kosmetyku to również podrażnienia oraz alergie. Okolo 80 % reakcji niepożadanych występujacych po zastosowaniu kosmetyków to również podrażnienia o różnym stopniu nasilenia. Do najczęstszych objawów, wskazujących na wystapienie podrażnienia albo uczulenia na kosmetyk należą: zaczerwienienie, świąd albo pieczenie skóry, nadmierna suchość, również wysypka. U większości uczulonych objawy alergii są nieznaczne, ograniczają się do: pieczenia, świądu, suchości skóry. Zdarzają się jednakże objawy bardziej dotkliwe, jak: zaczerwienienie, mocny rumień, grudki oraz pęcherzyki wysiekowe, zmiany wysiękowe, itp., czego przykładem może być opisany na wstępie przypadek młodej kobiety uczulonej na kosmetyki. W dzisiejszych czasach chyba nikt nie wyobraża sobie życia bez pielęgnacji ciała i higieny osobistej. Każdy z nas posiada swoje wypróbowane marki kosmetyków, ktore stosuje. Należy pamiętać, że nasze ulubione preparaty nie zawsze sa idealne dla kogoś innego. I dlatego podczas kupowania kosmetyków zwracajmy uwagę, czy może dany produkt nie zawiera skladnika na który jesteśmy uczuleni oraz wybierajmy preparaty odpowiadające potrzebom naszej skóry. Przy wyborze produktów pielegnacyjnych musimy uwzględnić rodzaj naszej skóry – i nasz wiek – odmienne kosmetyki polecane są nastolatkom, a odmienne osobom dojrzałym. Dobranie właściwego kosmetyku zapewnia dostarczenie naszej skórze składników pielęgnujacych w odpowiednich proporcjach. Skoro sami nie potrafimy dokonać odpowiedniego wyboru, szukajmy porady u osób kompetentnych – dermatolog, kosmetolog, ewentualnie sprzedawca. Większość reakcji na kosmetyki wystepuje u kobiet starszych, chociaż nie omijają one również osób młodych, zwłaszcza nadużywających kosmetyków. Najczęściej zajętymi poprzez objawy alergiczne obszarem skory może być wizerunek oraz okolice oczodolów (okolo 60% przypadków). Podrażnienie oraz alergia dają podobne objawy, które zbyt trudno rozróżnić. Są jednakże dość istotne, chociaż nie zawsze zauważalne różnice: Objawy podrażnienia występują żwawo po aplikacji kosmetyku. Występuja w miejscu, gdzie kosmetyk został zaaplikowany oraz ustępują po usunięciu produktu ze skóry. Objawy reakcji alergicznej często widoczne są dopiero po pewnym czasie – na przyklad po 24 albo 48 godzinach oraz utrzymuja się również po usunięciu produktu ze skóry. Objawy powinny być też widoczne w miejscu aplikacji, ale również w miejscu odległym od miejsca w którym nakładano kosmetyk. Większość opisanych wyżej objawow skórnych to również kontaktowe zapalenie skóry. Przyczyną może być kontakt oraz podrażnienie skóry poprzez niektóre skladniki kosmetyków oraz środków toaletowych. Składniki te wywołuja w skórze efekt toksyczny oraz wyprysk kontaktowy. Tego typu reakcje oraz wynikłe z nich objawy skórne pojawiają się w reakcji na substancję drażniaca. Substancja taka w dużym stężeniu może wywołać objawy skórne praktycznie u każdego człowieka, bez wyjątku, skoro działa odpowiednio długo. Wyrobami, które wywołuja wyprysk kontaktowy, z podrażnienia są najcześciej – mydła, szampony, płyny do kąpieli, dezodoranty – zwłaszcza te, w których skład wchodza aktywne detergenty. Detergenty niszczą lipidowo-kwasową osłonę ochronna skóry, co drastycznie zwiększa jej przepuszczalność dla substancji drażniących. Zgłoś ow przypadek producentowi albo dystrybutorowi kosmetyku.
Producent kosmetyków posiada obowiazek przyjmować takie dane, oceniać oraz włączać do dokumentacji produktu kosmetycznego. Dane o przypadkach niepożądanych są uwzględniane w ocenie bezpieczeństwa kosmetykow. I dlatego każdy zgloszony przypadek może być dla producenta ważny. Osoby dotknięte alergią uskarżają się na świąd oraz wypryski – zmiany, które nie dość, że nie wygladaja estetycznie dodatkowo uporczywie swędza, co nie pozwala nam w pełni cieszyć się życiem. Zwykle objawy alergii pojawiaja sie nie natychmiast, ale z opóźnieniem (wyjątek stanowi reakcja anafilaktyczna, ktora bezpośrednio zagraża życiu). Czas po jakim wystąpią pierwsze objawy może być różny dla każdej osoby – to wszystko zależy od stanu naszego układu odpornościowego. Alergia nie zawsze przebiega w miejscu, w którym nastapiło zetknięcie sie z produktem, reakcja ta może przebiegać w miejscu odleglym. Przykładowo, kiedy koloryzuje sie włosy farbą, w momencie wystąpienia nadwrażliwości wypryski powinny być też widoczne na rękach oraz tułowiu, a nie na skórze głowy. Ważna rzeczą charakterystyczną dla alergii może być to, że reakcja ta nie może być proporcjonalna do stężenia substancji – wystarczy także niewielka ilość czynnika alergizujacego, by ją wyzwolić. Większość reakcji na kosmetyki występuje u kobiet starszych, chociaż nie omijają one również osób młodych, zwłaszcza nadużywających kosmetyków. Najczęściej zajętymi poprzez objawy alergiczne obszarem skóry może być wizerunek oraz okolice oczodołów (około 60% przypadków). Dane kontaktowe znajdziesz na opakowaniu kosmetyku albo na stronie internetowej. Czesto producenci podają również numer telefonu infolinii konsumenckiej, pod ktorym przyjmowane sa reklamacje oraz zgłoszenia przypadków niepożądanych. Zgłaszając przypadek niepożądany przygotuj następujące informacje: data wystapienia przypadku niepożądanego, identyfikacja kosmetyku – nazwa handlowa i numer partii, identyfikacja konsumenta (Twoje dane osobowe oraz dane kontaktowe), krótki opis przypadku (objawy, czas jaki upłynął od użycia produktu do wystąpienia objawów). Wskazane informacje są niezbędne dla przeprowadzenia rzetelnej oceny przypadku niepożądanego. Umożliwią też producentowi albo lekarzowi dermatologowi współpracującemu z producentem skontaktowanie się z Tobą w celu pogłębienia wiedzy o Twoim przypadku oraz dalszym postepowaniu. Naturalnie w przypadku, kiedy stan skory po aplikacji kosmetyku wymaga interwencji lekarza – jak najszybciej zgloś się do dermatologa. Niektóre silne podrażnienia oraz uczulenia powinny powodować powikłania oraz nie należy ich lekceważyć. Ale również wówczas niezależnie od kontaktu z dermatologiem, zgłoś przypadek firmie, której kosmetyk podejrzewasz o wywołanie niepożądanego działanie. Reakcja kontaktowa tego typu posiada podłoże immunologiczne oraz może być związana z nadwrażliwością na tzw. małocząsteczkowe substancje chemiczne. Substancje kontaktowe – niektóre składniki kosmetyków, detergentów, substancji zapachowych (olejki eteryczne) – osiadajac albo przenikając poprzez skórę łączą się konwalencyjnie z jej bialkami. Powstałe kompleksy są źle znoszone poprzez organizm, który uznaje je za antygeny oraz usiłuje zwalczać podobnie, jak zarazki. Wówczas “wewnętrzni obrońcy organizmu” limfocyty rozpoznają antygen, łacza sie z nim swoistymi receptorami oraz zapoczątkowują proces zwalczania antygenu. Są to również tzw. grasiczozależne limfocyty, ktore przy kontakcie z alergenem wytwarzaja populację tzw. limfocytów T – uczulonych na konkretny kompleks alergen-białko skóry. Każdy ponowny kontakt skóry z tego typu alergenem wywołuje przyspieszony “wyrzut histaminy” oraz innych mediatorów zapalenia – słowem stan zapalny skóry, (rumień, grudki wysiękowe, pecherze wysiękowe, itd.).
Prawo dokładnie nie określa sposobu postępowania ze zgłoszeniami przypadkow niepożądanych. I dlatego szczegółowe procedury postępowania powinny się nieznacznie różnić w zależności od firmy. Kosmetyki są to również substancje albo mieszaniny przeznaczone do zewnetrznego kontaktu z ciałem człowieka: skórą, włosami, wargami, paznokciami, zewnętrznymi narządami płciowymi, zębami oraz błonami śluzowymi jamy ustnej. Ich wyłacznym lub głównym celem może być utrzymanie wymienionych części składowej ciała w czystości, jak też ich pielęgnowanie, ochrona, perfu-mowanie albo upiekszanie. Produkty kosmetyczne podle-gaja określonym procedurom dopuszczającym je do obrotu, które reguluje ustawa o kosmetykach z 30 marca 2001 r. W miarę rozpowszechniania stosowania kosmetyków obser-wuje się występowanie po ich użyciu objawów ubocznych, wywolywanych poprzez niektore ich skladniki. Objawem ubocz-nym może być każde niekorzystne oraz niezamierzone działanie ko-smetyku wprowadzonego do obrotu, używanego w zwykłych lub w innych, dających się przewidzieć warunkach, z uwzględ-nieniem przede wszystkim jego wyglądu, sposobu prezenta-cji oraz oznakowania, wszystkich instrukcji użycia oraz innych wska-zówek albo informacji pochodzacych od producenta. Jak w przypadku każdej alergii leczenia właściwego trzeba zaczać od unikania kontaktu z alergenem oraz w miarę możliwości usunąć jego z otoczenia. Małe dzieci należy obserwować oraz stopniowo eliminować te czynniki, które powinny być też przyczyną reakcji alergicznej. W przypadku niemowlat karmionych piersią mama musi pilnie śledzić wszelkie związki pomiędzy swoją dietą a stanem skóry dziecka oraz wyrzec się na czas karmienia drażniących pokarmów (karmienie piersią może być dla małych alergików szczególnie wskazane, bo chociaż nie wyleczy z atopii, pomaga w nabraniu odporności). Z czasem, kiedy do jadłospisu wprowadzane są stałe pokarmy, trzeba obserwować reakcje dziecka. Skoro okaże się, że może być uczulone na pewien pokarm, należy jego wycofać z jadlospisu, a kiedy trzeba, po konsultacji z lekarzem ułożyć specjalna dietę rekompensującą jego brak (tak jak np. w przypadku uczulenia na mleko krowie). Należy również unikać używania poduszek oraz kołder wypchanych pierzem, stosowania detergentów oraz drażniących skórę chemikaliów. Trzeba często wietrzyć oraz odkurzać mieszkanie, wystrzegać sie zadymionych pomieszczeń (dym wysusza skórę). Alergik musi zapomnieć o hodowaniu w domu zwierzątek. Do podstawowych metod walki z AZS należy również codzienne natłuszczanie oraz nawilżanie skóry. Stosuje się do tego celu tzw. emolienty: specjalne emulsje do kąpieli, płyny pod prysznic, mleczka oraz kremy kupowane w aptekach. ważne jest, by po kąpieli nie trzeć ciała ręcznikiem, ale jedynie delikatnie je osuszyć. Natłuszczanie oraz nawilżanie trzeba powtarzać w ciągu dnia, stosując delikatne kremy. Alergii nie należy mylić z podrażnieniem, bo są to również dwa odmienne terminy, potocznie są one używane jako synonimy, jednakże może być to również mylące. Podrażnienie występuje wtedy, kiedy produkt zaburza strukturę oraz działanie komórek naskórka. W podrażnieniu występuje zawsze mechanizm toksyczności, który może uszkodzić komórki warstwy rogowej oraz płaszcz hydrolipidowy – może być to również warstewka wodno-tłuszczowa pokrywająca skórę, który odpowiedzialny może być za przenikanie oraz wchłanianie substancji do wnetrza skory. Pierwszą różnicą pomiędzy alergią a podrażnieniem może być to, że podrażnienie występuje o dużo dużo częściej niż alergia, w skali procentowej może być to również 70-80% , natomiast występowanie alergii to również od 20-30% wszystkich reakcji nietolerancji. Kolejna różnicą sa zmiany skórne; w alergii pojawiają się zmiany pojedyncze – wypryski, natomiast w podrażnieniu zjawiska te występują grupowo (lśnienie powierzchni skóry). Inną istotną różnica może być czas pojawienia się pierwszych objawow – przy podrażnieniu może być on krótki, przeciwnie może być z alergią, gdzie występowanie zmian może być opoźnione. Oba zjawiska odpornościowe różni reakcja toksyczności – może być ona proporcjonalnie do stężenia substancji jedynie oraz wyłącznie w podrażnieniu – im wiecej takiego składniki, tym może być ono gwałtowniejsze, w reakcji alergicznej ilość substancji nie posiada istotnego znaczenia dla jej intensywności. Ponadto oba te zjawiska różni uczucie dyskomfortu. Podczas podrażnienia to rownież uczucie pieczenia oraz poparzenia zakłóca nasze samopoczucie, natomiast w alergii odczuwa się głównie świąd.U wiekszości uczulonych objawy alergii są nieznaczne, ograniczają się do: pieczenia, świadu, suchości skóry. Zdarzają sie jednakże objawy bardziej dotkliwe, jak: zaczerwienienie, mocny rumień, grudki oraz pęcherzyki wysiekowe, zmiany wysiękowe, itp., czego przykladem może być opisany na wstępie przypadek mlodej kobiety uczulonej na kosmetyki. Wyrobami, ktore wywołuja wyprysk kontaktowy, z podrażnienia są najczęściej – mydła, szampony, płyny do kapieli, dezodoranty – zwłaszcza te, w których skład wchodza aktywne detergenty. to również jesteśmy w stanie detergenty najcześciej niszczą lipidowo-kwasową osłonę ochronną skory, co drastycznie zwiększa jej przepuszczalność dla substancji drażniących oraz tym samym powoduje objawy podrażnienia skóry oraz jej zwiększoną podatność na uczulenia. Generalnie, zgłoszenie przypadku niepożadanego działania kosmetyku to również szczególny przypadek reklamacji, i dlatego często zgłoszenia przyjmuje dział reklamacji. Jednakże w odróżnieniu od zgłoszenia wynikającego z niezadowolenia konsumenta z zakupionego produktu, analiza przypadku niepożadanego działania kosmetyku wymaga szczególnej wiedzy oraz przygotowania merytorycznego. Postępowanie ze zgłoszeniami takich przypadków obejmuje znacznie szerszy zakres działań, niż ustalenie przyczyny reklamacji oraz ewentualne zadośćuczynienie materialne.
W leczeniu alergii skornych ważną funkcję pełnią maści sterydowe. Jednakże ich długotrwałe stosowanie powoduje, że ludzka skóra staje się cienka, powstają rozstępy, czasem polekowy trądzik rożowaty. I dlatego ważną wiadomością dla wszystkich doświadczonych poprzez AZS może być wejście na rynek pierwszych leków przeznaczonych do stosowania zewnętrznego niezawierających sterydów. W Polsce można zatem już kupić na receptę Elidel (Novartis), a niebawem w aptekach pojawi się oparty na wciąż jeszcze skuteczniejszej substancji czynnej Protopic (Fujisawa). środki leczenia te stosuje się zamiast maści sterydowych. Badania potwierdzają ich skuteczność oraz bezpieczeństwo stosowania u dorosłych oraz dzieci. Stosowanie maści przeciwzapalnych często trzeba uzupełnić środkami przeciwbakteryjnymi oraz przeciwgrzybiczymi. Zaleca się również maści redukujące zgrubiały naskorek do prawidłowej, gładkiej powierzchni. Kiedy dolegliwość posiada ostry przebieg, lekarz zwykle zaleca rownież środki leczenia przeciwhistaminowe, czyli hamujące świąd , pieczenie, zaczerwienienie. Producent kosmetyku podczas oceny przypadku niepożadanego zazwyczaj współpracuje na stale z lekarzem dermatologiem, który dokonuje diagnozy stanu skory. Jednakże w ocenie przypadku niepożądanego biorą również udział inni specjaliści – odpowiedzialni za dokumentację oraz ocenę bezpieczeństwa kosmetyku, a również specjaliści z działów badań oraz rozwoju, którzy najlepiej znają skład oraz dzialanie kosmetyku oraz jego składników. Zarówno pacjenci, jak oraz lekarze nie zawsze zdają sobie sprawe, że przyczyną wyprysku kontaktowego powinny być też kosmetyki. Tymczasem badania dowodzą, że przyczyną objawów tego typu często są: perfumy, dezodoranty, wody po goleniu, cienie do powiek, kremy, mleczka, lotiony oraz toniki. Nieco rzadziej uczulają kosmetyki do paznokci oraz włosów, pasty do zębów. Jak wynika z badań szwedzkich lekarzy alergologów w kosmetykach najczęściej uczulają substancje zapachowe, a dopiero w drugim rzędzie zagrożeniem są konserwanty, podloża kremów i niektóre żywice. Szczególnym zagrożeniem są takie skladniki kosmetyków, jak: mieszaniny syntetykow zapachowych, niektóre olejki eteryczne, balsam peruwiański, kalafonia, podłoża kremow (lanolina, euceryna), niektore konserwanty kosmetyków, np. nipaginy. Skoro obserwacja reakcji organizmu nie daje odpowiedzi na to również pytanie, lekarze decydują się na przeprowadzenie testów. Można oznaczyć poziom przeciwciał IgE (odpowiedzialnych za reakcję alergiczną) z surowicy krwi albo wykonać punktowe testy skórne. Za pomocą testów przeprowadzonych na skorze można również wskazać alergeny kontaktowe, czyli ustalić, na jakie czynniki jesteśmy uczuleni (np. nikiel, chrom itd.). Testy nie dadzą jednakże odpowiedzi na pytanie o przyczynę uczulenia, skoro reakcja alergiczna nastepuje na skutek podrażnienia. Uważa się, że powodem występowania nadwrażliwości może być uwalnianie śladowych ilości metali, które są następnie wchłaniane, pomimo braku rozpuszczalności owych tlenkow. Związki zawierajace nikiel są obecne nie jedynie w kosmetykach – do niedawna były stosowane w biglach kolczyków – powodowało to również u wielu osób reakcje alergiczną. Jeśli wiadomo, że miało się problemy z powodu kolczyków z dodatkiem niklu, to również prawdopodobieństwo wystąpienia alergii na cień do powiek, czy może tusz, które zawierają w swoim skladzie ów związek może być większe, niż u osób, u ktorych taki kłopot nie występował. Reakcja kontaktowa tego typu posiada podłoże immunologiczne oraz może być związana z nadwrażliwością na tzw. małocząsteczkowe substancje chemiczne. Substancje kontaktowe – niektóre składniki kosmetyków, detergentów, substancji zapachowych (w tym też niektóre olejki eteryczne) – osiadając albo przenikając poprzez skóre łączą się konwalencyjnie z jej bialkami. Powstałe kompleksy są źle znoszone poprzez organizm, ktory uznaje je za antygeny oraz usiłuje zwalczać podobnie jak zarazki. Wówczas “wewnętrzni obrońcy organizmu” – limfocyty rozpoznają antygen – łączą się z nim receptorami oraz zapoczątkowują proces zwalczania. Są to również tzw. grasiczozależne limfocyty, ktore przy kontakcie z alergenem wytwarzają populację tzw. limfocytów T – uczulonych na konkretny kompleks alergen-białko skory. I dlatego każdy ponowny kontakt skory z tego typu alergenem wywołuje przyspieszony “wyrzut histaminy” oraz innych mediatorow zapalenia – słowem stan zapalny skóry, (rumień, grudki wysiękowe, pęcherze wysiekowe, itd.)
Kompozycja zapachowa perfum (niekiedy dezodorantu) zawiera zwykle około 50 składników w postaci syntetycznych substancji zapachowych, olejków eterycznych, balsamów, środków konserwujacych, a każdy z owych składników może stać się przyczyna alergii kontaktowej. Najczęściej uczulają syntetyczne substancje zapachowe (niektóre alkohole – benzoesowy, cynamonowy, aldehyd cynamonowy, geraniol), balsam peruwiański, i naturalne olejki eteryczne – bergamutkowy, cynamonowy, miety pieprzowej, sosnowy, pomarańczowy, geraniowy, itp. Substancje zapachowe powinny wywoływać też odczyny fotoalergiczne. Najbardziej znany z tego względu olejek bergamutkowy, chociaż wywołuje jedynie niewielki rumień, to również fotoalergiczne odbarwienie utrzymuje się poprzez dużo miesięcy na skórze. W związku z tym z wielu perfum wyłączono ów popularny olejek albo zmniejszono jego ilość do minimum. Uczulają podłoża kremow, które czesto stanowi lanolina otrzymywana z tłuszczu wełny owczej, jak również jej pochodna euceryna. Substancja szczególnie alergizującą zawartą lanolinie może być tzw. alkohol wełny owczej. Euceryna może być produktem oczyszczania lanoliny, toteż uczula zwykle te same osoby. Po drugie uczulaja konserwanty kremow. Silnymi alergenami sa: związki konserwujące uwalniające tzw. formaldehydy, formalina, (tej ostatniej nie powinno się zatem już używać). Mniejszym zagrożeniem może być kwas sorbowy oraz parabeny. Z popularnych środków zapachowych do kremów – uczulają najczęściej syntetyki zapachowe (alkohol cynamonowy, aldehyd cynamonowy, geraraniol), a z naturalnych substancji zapachowych: balsam peruwiański, kumaryna oraz olejki eteryczne (cynamonowy, mięty pieprzowej). W pastach do zebów. Uczulają głównie substancje zapachowe – aldehyd cynamonowy i olejki – cynamonowy,mięty pieprzowej. U uczulonych powoduja zapalenia jamy ustnej, dziąseł, języka oraz warg. Przyczyną pokrzywki ostrej (trwającej od kilku godzin do kilku tygodni) powinny być też alergeny pokarmowe, wziewne (pyłki, roztocza, środki chemiczne, sierść zwierzat), leki, ale również stres. W pokrzywce atopowej najczęściej czynnikiem drażniacym są pokarmy oraz alergeny wziewne. Pokrzywka kontaktowa pojawia sie w miejscu, gdzie ludzka skóra zetkneła się z czynnikiem drażniącym, np. pokarmami (ryby, ziemniaki, cebula, szparagi), roślinami, meduzą, jadem owadów. Zdarzają się rownież pokrzywki przewlekłe, których najczęstsza przyczyną bywa stres .
Lekarze zauważyli, że dużo osób posiada skórę szczególnie wrażliwą, tj. posiadającą zwiększoną zdolność odczuwania bodźców, nasiloną reaktywność immunologiczna, osłabioną osłone lipidową-kwasową oraz skórną. Przykładowo – substancje, które wiekszość osob bardzo dobrze znosi na skórze, np. kwas mlekowy – wywołują u osób, ze skórą nadwrażliwą odczucie nieznośnego pieczenia. U owych osób pojawia sie częściej, niż u innych alergiczny wyprysk kontaktowy. Po pierwsze należy odstawić przynajmniej na 2 tygodnie wszelkie stosowane miejscowo kosmetyki, środki stosowane do makijażu, wody kolońskie, perfumy, dezodoranty i dostępne bez recept środki lecznicze oraz pielegnacyjne do skóry. W tym okresie należy stosować wyłacznie mydła zawierające hipoalergiczne syntetyczne detergenty. Należy w tym czasie unikać kosmetykow oraz środków higieny zawierających takie substancje, jak: nadtlenek benzoilu, tretinoinę, kwas glikolowy, olejki eteryczne, alkohole oraz odmienne środki wysuszające albo drażniące skórę. W praktyce oznacza to również unikanie wielu popularnych kosmetyków oraz środkow higieny, poza wskazanymi poprzez lekarza alergologa środkami hipoalergicznymi. W okresie badania przyczyn alergii oraz nadwrażliwości może być to również celowe, później zadecyduje o tym lekarz. Oznacza to, że w okresie badania poprzez lekarza przyczyn nadwrażliwości korzystnie może być zaprzestać uprawiania sportów, intensywnej rekreacji oraz innych zajęć grożących powtarzającymi się otarciami skóry, które powinny powodować wyprysk kontaktowy z podrażnienia. Bardzo dobrze może być rownież nosić luźne oraz miekkie ubranie, tak, by nie spowodować podrażnień skóry poprzez ciasny. Szorstki ubior, co też może wywołać wyprysk kontaktowy oraz uniemożliwić ustalenie, jaki kosmetyk powoduje uczulenie. Pomimo istnienia procedur dopuszczajacych kosmetyki do ob-rotu, coraz dużo częściej produkty te sa przyczyną występowania objawów ubocznych. Zbyt trudno jednoznacznie określić, jaki odsetek owych objawów stanowią reakcje alergiczne. Szacuje sie, że alergia na kosmetyki występuje u 8-13% przypadkow kontaktowego zapalenia skory. Niemniej jednak, ze względu na złożony sklad wielu kosmetyków, diagnostyka alergii po ich stosowaniu może niejednokrotnie okazać się trudna. Co ciekawe, eliminacja składników najcześciej uczulających nie chroni przed wystąpieniem dzialań niepożądanych, gdyż wprowadza sie nowe substancje, też mające właściwo-ści uczulające. Wydaje się zatem, że coraz powszechniejsze stosowanie kosmetykow w spoleczeństwach wysoko cywili-zowanych będzie wiązało się z coraz częstszym występowa-niem alergii na ich składniki.
GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA |
