 Wojna trzynastoletnia
Po wojnach z Polską, a zwłaszcza po bitwie pod Grunwaldem zakon krzyżacki przechodził kryzys. Wyzyskiwane rycerstwo i miasta państwa zakonnego coraz częściej były wrogo nastawione do Krzyżaków, co znalazło swój wyraz w zorganizowaniu się w utworzonym w 1440 roku Związku Pruskim, który skupiał miasta pruskie, m.in. Gdańsk, Toruń, Chełmno i część rycerstwa, szczególnie Ziemi Chełmińskiej.
Skierowany był przeciw monopolowi gospodarczemu i politycznemu Krzyżaków. Zakon nie był w stanie poradzić sobie ze wzrastającą w siłę organizacją, toteż odwoływał się nawet do papieża, który nałożył na Związek ekskomunikę, oraz do cesarza, który w grudniu 1453 roku rozkazał rozwiązać Związek Pruski, nałożył na niego kary finansowe i skazał na śmierć 300 jego członków. Kulminacją działań Związku Pruskiego było antykrzyżackie powstanie, które wybuchło 4 lutego 1454 roku.
Związek Pruski zwrócił się też do króla Polski Kazimierza Jagiellończyka z prośbą o włączenie Prus do Korony Polskiej. W odpowiedzi 22 lutego 1454 roku król wypowiedział Krzyżakom wojnę, a 6 marca 1454 roku podpisał akt inkorporacji Prus. W tym czasie w rękach Krzyżaków pozostawały jedynie Malbork, Chojnice i Sztum.
Pierwszy etap wojny trwał od wiosny 1454 roku do jesieni 1455 roku. Problemem była szlachta, która zażądała od władcy nadania przywilejów. Dotyczyć miały one m.in. niemożności podejmowania decyzji o zwołaniu pospolitego ruszenia przez króla oraz podniesienia podatków bez wcześniejszej zgody zjazdów ziemskich. Król zmuszony był ugiąć się przed szlachtą, która groziła, że nie przystąpi do wojny. Atak na należącą do Krzyżaków twierdzę Chojnice zakończył się klęską wojsk polskich.
Bitwa ta pokazała, że armii polskiej potrzebne były reformy, na które król nie miał jednak pieniędzy. Potrzebne środki Kazimierz Jagiellończyk uzyskał dzięki pomocy bogatych miast pruskich, w tym Gdańska i Torunia. Dzięki wsparciu król zdołał opłacić armię zaciężną, co pozwoliło kontynuować wojnę. Pierwsza znacząca bitwa rozegrała się na morzu w pobliżu Bornholmu, w 1456 roku wspierająca Krzyżaków flotylla duńska została rozbita przez kaprów gdańskich.
Rok później Polacy uzyskali Malbork od zaciężnych wojsk czeskich, walczących po stronie Zakonu, w zamian za żołd, z którym Krzyżacy zalegali. Miasto szybko utracono, ale zamek pozostał w ręku wiernego Polsce Ulryka Czerwonki. 2 października 1458 roku zawarto 9-miesięczny rozejm, co zakończyło drugi etap wojny.
W trzecim etapie Polacy odzyskali miasto Malbork. W 1462 roku Krzyżacy przeprowadzili ofensywę, w wyniku której zdobyli zamki Welawa, Bartoszyce, Frydląd, Kętrzyn, Golub i po długim oblężeniu Brodnicę. W efekcie tych porażek król Kazimierz Jagiellończyk zerwał ostatecznie z koncepcją wykorzystywania pospolitego ruszenia i mianował nowego wodza, burgrabiego krakowskiego Piotra Dunina. Odwróciło to losy wojny. Piotr Dunin przeprowadził desant na Sambię od strony morza a następnie odblokował oblężony Frombork i przez Gdańsk ruszył w kierunku Pucka. 17 września 1462 roku, w bitwie pod Świecinem, wojska polskie pokonały przeważające siły krzyżackie.
Bitwa rozpoczęła czwarty etap wojny. W lipcu 1463 roku Piotr Dunin rozpoczął oblężenie Gniewu, którego załoga utrudniała komunikację Królestwa z Gdańskiem. Oblężonym na odsiecz ruszyli Krzyżacy, co zaowocowało bitwą na Zalewie Wiślanym, w której 15 września 1463 roku połączone floty Gdańska i Elbląga rozbiły flotę krzyżacką. Bitwa przypieczętowała losy wojny i zakonu krzyżackiego. Polacy uzyskali olbrzymią przewagę w działaniach lądowych oraz absolutną dominację w żegludze wiślanej i bałtyckiej.
Od 1464 roku trwały przerywane co jakiś czas rokowania, zakończone podpisaniem w 1466 roku II pokoju toruńskiego. Wyniki rokowań nie odzwierciedlały faktycznej przewagi Polaków nad Krzyżakami, jednakże wystarczyło to do wyeliminowania Zakonu z grupy liczących się w ówczesnej Europie potęg. Zobacz: II pokój w Toruniu.
GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA |
