 Flora Gorców
Szatę roślinną Gorczańskiego Parku Narodowego tworzy rozległy kompleks leśny, w którym znaczny udział mają fragmenty naturalnej puszczy karpackiej. Pod wpływem czynników klimatycznych, wraz ze wzrastająca wysokością szczytów wykształciły się piętra klimatyczno-roślinne, charakterystyczne dla obszarów górskich.
W piętrze pogórza (450-600 m n.p.m.), które pierwotnie było porośnięte przez żyzne lasy liściaste, leży niewielki fragment GPN. Jest nim zabytkowy Park Wodzickich w Porębie Wielkiej, z wyjątkowo cennym, naturalnym grądem lipowym.
Piętro regla dolnego (obszar położony na wysokości 600-1050 m n.p.m.) jest porośnięte przez lasy mieszane jodłowo-bukowo-świerkowe.
Spośród 14 zbiorowisk leśnych stwierdzonych na obszarze GPN, największą powierzchnię zajmuje żyzna buczyna karpacka. Charakter buczyn jest zależny od żyzności gleby, ekspozycji, rzeźby terenu, wilgotności podłoża i wielu innych czynników. Najbardziej rozpowszechniona jest typowa postać buczyny z bogatym runem, które tworzą m.in.: żywiec gruczołowaty i żywokost sercowaty. W wilgotnych i żyznych miejscach w sąsiedztwie źródlisk i cieków spotkamy wilgotną buczynę, gdzie runo jest opanowane przez czosnek niedźwiedzi, urzekający białymi kwiatami i wydzielający intensywny zapach. Miejsca strome i kamieniste porasta buczyna z miesiącznicą trwałą. Blado fioletowe kwiaty tej rośliny tworzą po przekwitnięciu duże owoce łuszczyny, zwane "srebrnikami judasza".
Podczas wędrówki przez piętro regla dolnego można spotkać całą gamę innych roślin kwiatowych, np.: kokorycz pustą, żywca bulwkowatego, szałwię lepką, marzankę wonną. Stosunkowo mniejszą powierzchnię w reglu dolnym zajmują bory jodłowo-świerkowe i kwaśna buczyna górska. Głęboko w dolinach potoków spotyka się bagienną olszynę górską i nadrzeczną olszynę górską, którym niekiedy towarzyszą zbiorowiska ziołorośli z lepiężnikiem wyłysiałym, tzw. łopuszyny. Na stromych zboczach i urwiskach rozwijają się ziołorośla z parzydłem leśnym, modrzykiem górskim, bodziszkiem leśnym i omiegiem górskim. Natomiast w źródliskowych częściach potoków i na śródleśnych wysiękach wodnych tworzą się młaki ziołoroślowe, gdzie spotyka się m.in.: knieć błotną, tojada dzióbatego i rzadką zarzyczkę górską.
Najwyższe wzniesienia, powyżej 1000 m n.p.m. porasta górnoreglowy bór świerkowy. Surowe warunki klimatyczne i słabe gleby powodują, że w reglu górnym świat roślin jest znacznie uboższy od dolnoreglowego. Runo tworzą paprocie, mchy i borówka czernica. Rośliny spotykane tylko w tej strefie wysokościowej, to: wietlica alpejska (paproć), urdzik karpacki i listera sercowata (storczyk).
W szacie roślinnej GPN szczególne znaczenie mają ekosystemy nieleśne, które stanowią niespełna 6% powierzchni Parku. Bogactwo roślinności na polanach ukształtowało się w wyniku długotrwałego wypasu i koszarowania owiec i bydła. Do najcenniejszych zbiorowisk należą żyzne łąki mieczykowo-mietlicowe. Miejscami w wyższych położeniach pojawiają się duże płaty traworośli, z wysoko wyrastającą ciemiężycą zieloną. Na stanowiskach podmokłych, przy źródliskach i wysiękach, wytworzyły się młaki kozłkowo-turzycowe, a w ich wilgotnym otoczeniu, bujne łąki ostrożeniowe z ostrożeniem łąkowym i rdestem wężownikiem.
W wymienionych zbiorowiskach ma swe stanowiska 130 gatunków roślin związanych wyłącznie z polanami m.in. szafran spiski, zwanego pospolicie krokusem, prosienicznik jednogłówkowy, mieczyk dachówkowaty, pełnik europejski i tłustosz pospolity. Ponadto zbiorowiska roślinności nieleśnej są siedliskiem 13 gatunków storczyków, m.in.: storczyca kulista, podkolana biały, gółka długoostrogowa, kruszczyk szerokolistny, ozorka zielona oraz stoplamki - plamisty i szerokolistny.
Znaczne powierzchnie zajmują ubogie łąki z bliźniczką psią trawką, tzw. "psiary", wśród których występuje kilka godnych uwagi gatunków, m.in.: dziewięćsił bezłodygowy, kuklik górski i jastrzębiec pomarańczowy. Bardzo rzadko można spotkać w psiarze niewielkiego storczyka - gołka białawego.
Na polanach, gdzie od kilku dziesięcioleci zaprzestano wypasu i koszenia, widoczny jest intensywny proces sukcesji leśnej, czyli przemiany i ubożenia szaty roślinnej, prowadzący do ponownego powstania lasu. Najpierw psia trawka ustępuje borówce czernicy, która tworzy zbiorowisko zwane borówczyskiem. Później pojawiają się pojedyncze naloty drzew, które z czasem zwierają się tworząc młodniki.
Na terenie Gorców stwierdzono ponad 900 gatunków roślin naczyniowych, 250 gat. mchów i 116 gat. wątrobowców. Przyjmuje się, że około 80% tych gatunków jak również 360 gat. porostów i bogata flora grzybów ma swoje stanowiska na terenie Parku lub jego otuliny. Znaczny udział stanowią rośliny górskie strefy reglowej (np.: liczydło górskie, tojad dzióbaty), strefy subalpejskiej (np.: miłosna górska, omieg górski, jaskier platanolistny) i strefy alpejskiej (np.: tymotka alpejska, wiechlina alpejska, kuklik górski). Prawnej ochronie podlega 113 taksonów, w tym 57 gat. porostów i 8 gat. grzybów.
®© GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA |
