Najważniejsze wydarzenia w poszczególnych erach i okresach geologicznych

Prekambr

Jest to pierwsza era w dziejach Ziemi. Rozpoczęła się około 4,6 mld lat temu, a zakończyła 542 milionów lat temu. Dzieli się ją na dwie mniejsze ery: starszą - Archaik, która trwała ponad 2 mld lat i młodszą - Proterozoik obejmującą pozostałą część Prekambru.
W Archaiku uformowała się cienka skorupa ziemska. Była ona bardzo niestabilna i dochodziło do wielu potężnych ruchów górotwórczych. Bardzo intensywne były również zjawiska wulkaniczne, a gazy wydzielające się z zastygającej magmy utworzyły pierwotną atmosferę i hydrosferę. Efektem ruchów fałdowych było uformowanie się cokołów kontynentów - sztywnych elementów, które w późniejszych erach nie podlegały już ruchom górotwórczym. Są to podłoża współczesnych platform i tarcz prekambryjskich. Są one zbudowane z skrystalizowanych skał magmowych i metamorficznych, a z procesami ich powstawania wiąże się tworzenie wielu złóż surowców mineralnych np. złoża rud żelaza, manganu czy diamentów. Pod koniec Archaiku (około 3,8 mld lat temu) pojawiło się na Ziemi życie.
W Proterozoiku życie na Ziemi kwitło już bujnie, ale ograniczało się tylko do środowiska wodnego. Były to organizmy zbudowane głównie z tkanek miękkich, po których zachowało się tylko niewiele skamieniałości. Organizmy morskie wytwarzały tlen, tak że pod koniec Proterozoiku jego ilość w atmosferze zaczęła szybko wzrastać, co stało się podstawą do wyjścia życia na ląd w erze paleozoicznej.

Paleozoik

Era paleozoiczna (starego życia) trwała od 542 mln do 251 mln lat temu. Dzielimy ją na sześć okresów: kambr, ordowik, sylur, dewon, karbon i perm. Nazwy okresów związane są z miejscami występowania struktur geologicznych powstałych w określonych okresach lub w przypadku karbonu z powstającymi złożami surowców mineralnych (węgla kamiennego).
W erze tej zachodziły wielkie zmiany zarówno pod względem ukształtowania i rozmieszczenia lądów i mórz, jak i pod względem klimatycznym. Lądy wchodzące w skład dzisiejszej Europy leżały bliżej równika i panował tu okresami klimat gorący i wilgotny (np. w karbonie), a okresami suchy (np. w permie). Natomiast w południowej Afryce w karbonie i permie miały miejsce zlodowacenia ( świadczy o tym obecność tillitów- kopalnych moren). Dwukrotnie miały miejsce ruch górotwórcze: orogeneza kaledońska trwała od końca kambru do dewonu - objęła ona między innymi góry środkowej i północnej Europy np. G. Skandynawskie, G. Kaledońskie i G. świętokrzyskie. Druga: orogeneza hercyńska trwała od karbonu do permu i objęła między innymi Sudety, góry środkowych Niemiec i Francji, Ural, Appalachy i góry środkowej Azji.
Charakterystycznymi surowcami mineralnymi powstałymi w paleozoiku są: węgiel kamienny (głównie karbon), sól kamienna (perm), łupki miedzionośne (perm), gipsy, dolomity i anhydryty itd.
W paleozoiku nastąpił gwałtowny rozwój życia. Już w kambrze pojawiło się mnóstwo organizmów morskich o twardych skorupkach - nazywamy ten okres "kambryjską eksplozją ewolucyjną". Pojawiły się wówczas między innymi charakterystyczne dla paleozoiku trylobity,archeocjaty, ślimaki i ramienionogi. W ordowiku pojawiły się najprawdopodobniej pierwsze rośliny lądowe z grupy paprotników, a w morzu pierwsze kręgowce - ostrakodermy. W sylurze dalej rozwija się roślinność lądowa - psylofity i widłaki, a w morzach pojawiają się pierwsze ryby tarczogłowe. W dewonie z ryb wykształciły się ryby dwudyszne, a z tych z kolei pierwsze kręgowce lądowe -płazy. Na lądzie żyły już pierwsze bezkręgowce - stawonogi i pierwsze rośliny nasienne - paprocie nasienne i kordaity. W kolejnym okresie karbonie pojawiają się pierwsze gady i owady latające np. gigantyczne ważki(rozpiętość skrzydeł 0,5 m), na lądzie nastąpił bujny rozwój roślinności, która dała początek złożom węglakamiennego. Era paleozoiczna kończy się wymarciem około połowy istniejących dotychczas gatunków organizmów żywych - zniknęły np. trylobity, koralowce czteropromienne, kordaity, drzewiaste skrzypy i widłaki oraz większość paproci. Przyczyna wielkiego wymierania nie jest jeszcze dokładnie wyjaśniona - prawdopodobnie nastąpiły znaczne zmiany klimatyczne wynikające z bardzo dużej aktywności wulkanicznej.

Mezozoik

Era mezozoiczna (średniego życia) rozpoczęła się 251 mln lat temu, azakończyła 65 mln lat temu. Wyróżniamy w niej trzy okresy: trias, jurę i kredę. W erze tej rozpoczął się trwający do dzisiaj podział powstałego pod koniec paleozoiku superkontynentu Pangei. Ruch wielkich płyt litosfery, wywołany przemieszczaniem się materii w astenosferze, spowodował rozpad Pangei: z jej północnej części - Laurazji powstały Europa, Azja i Ameryka Pn., a z części południowej - Gondwany: Afryka, Antarktyda, Ameryka Pd., Australia oraz Płw. Indyjski. Powstały także oceany: Atlantyk i Indyjski. Erę tą charakteryzują wielkie transgresje i regresje morskie. Na dnie tych mórz tworzyły się grube pokłady skał osadowych: wapieni, kredy, piaskowców i dolomitów.
W kredzie rozpoczęły się fałdowania alpejskie, których największe natężenie miało miejsce w trzeciorzędzie. W życiu organicznym dominują gady, a wśród nich dinozaury, w środowisku wodnym charakterystyczne są amonity - głowonogi osiągające rozmiary od 1 cm do 3m średnicy. Pod koniec triasu pojawiły się pierwsze ssaki, a jurze pierwsze ptaki -Archeopteryksy. Erę mezozoiczną kończy zderzenie Ziemi z dużym meteorytem (nastąpiło ono w rejonie Płw. Jukatan w Meksyku), czego skutkiem było wymarcie wielu gatunków organizmów np.: dinozaurów, belemnitów, amonitów i innych.

Kenozoik

Era kenozoiczna (nowego życia) rozpoczęła się 65 mln lat temu i trwa do dzisiaj. Wyróżniamy w niej trzy okresy: Paleogen i Neogen (dawniej razem tworzyły trzeciorzęd) i Czwartorzęd. W trzeciorzędzie miały miejsce główne fazy fałdowań alpejskich. Ściśnięciu i sfałdowanie uległy osady złożone na dnie Oceanu Tetydy, który oddzielał Gondwanę od Laurazji. Powstały wówczas Alpy, Karpaty, Kaukaz, Apeniny, Himalaje itd. W czasie tej orogenezy powstały tez góry otaczające Ocean Spokojny: Andy, Kordyliery oraz góry wschodniej Azji. Świat organiczny coraz bardziej przypominał współczesny: rozpoczęła się dominacja ssaków i ptaków, a ewolucja świata roślinnego doprowadziła do tego, że pod koniec trzeciorzędu 90% organizmów przypominało formy współczesne. W trzeciorzędzie pojawiły się też pierwsze naczelne i małpy człekokształtne. Około 2 mln lat temu rozpoczęło się stopniowe ochładzanie klimatu - zaczął się czwartorzęd. Zmiany klimatyczne doprowadziły do pojawienia się pokryw lądolodowych w północnej Eurazji, północnej Ameryce oraz na południowych krańcach Ameryki Płd. i Tasmanii. W okresie od 1,8 mln do 12 tys. lat temu wyróżniamy kilka okresów ochłodzenia klimatu (glacjałów)i związanego z tym rozprzestrzeniania się lądolodów oraz przedzielających te okresy ociepleń (interglacjałów), kiedy klimat czasami był cieplejszy niż obecnie. Z glacjałami związany jest rozwój gatunków zwierząt zimnolubnych np.: mamutów, niedźwiedzi jaskiniowych i nosorożców włochatych. Zwierzęta te wyginęły wraz z zakończeniem ery lodowcowej (plejstocenu). W czasie epoki lodowcowej doszło do dalszej ewolucji naczelnych, co doprowadziło w ostatnich 100 tys. lat do pojawienia się Homo Sapiens - człowieka współczesnego. Około 12 tys. lat temu kończy się epoka lodowcowa i rozpoczyna się holocen - epoka ocieplenia klimatu trwająca do dnia dzisiejszego. Zanik części czasz lądolodowych spowodował znaczne podniesienie się poziomu Wszechoceanu, czego skutkiem było np.: połączenie z oceanem słodkowodnych akwenów Morza Czarnego (utożsamiane obecnie z biblijnym potopem) i Bałtyku.

GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA