Procesy krasowe
Kras (procesy krasowe, krasowienie) - procesy rozpuszczania skał przez wody powierzchniowe i podziemne, jeden z rodzajów wietrzenia chemicznego. Krasowieniu podlegają przede wszystkim wapienie, a także dolomity, gips, kreda, sól kamienna. Mianem krasu określa się również formy powierzchni Ziemi powstałe w wyniku powyższych procesów, a także obszar, na jakim te procesy i formy występują. Nazwa pochodzi od płaskowyżu Kras w Słowenii, gdzie występuje to zjawisko). Woda nasycona dwutlenkiem węgla (pochodzącym z atmosfery oraz z gnijących szczątków organicznych) wsiąka w ziemię rozpuszczając znajdujący się tam wapień. W wyniku reakcji tworzy się wodorowęglan wapnia:
CaCO3 + H2O + CO2 → Ca(HCO3)2
Następnie woda wraz z rozpuszczoną solą przepływa do jaskini, gdzie w wyniku odwrotnej reakcji wytrąca się węglan wapnia tworząc nacieki:
Ca(HCO3)2 → CaCO3↓ + H2O + CO2
Intensywność rozpuszczania zależy od: klimatu, ilości opadów (zachodzi szybciej w klimacie wilgotnym) zawartości dwutlenku węgla w wodzie wysokości n.p.m. (na wysoko położonych obszarach woda krąży dłużej, więc intensywniej rozpuszcza skały) ukształtowania powierzchni (im bardziej płaski obszar, tym więcej wody wsiąka w głąb).
Wynikiem procesów krasowych jest powstanie charakterystycznej rzeźby krasowej zarówno na powierzchni ziemi, jak i pod ziemią.
FORMA RZEŹBY |
OPIS FORMY |
ZDJĘCIE |
OSPA KRASOWA |
forma krasu powierzchniowego, powstała w wyniku działania wody na płaski teren skalny, tworząca liczne drobne zagłębienia |
|
ŻŁOBEK I ŻEBRO KRASOWE |
forma krasu powierzchniowego, rodzaj podłużnej bruzdy o głębokości do 2 m, szerokości do kilkudziesięciu centymetrów i długości do kilkunastu metrów. Żłobki krasowe powstają na pochyłych powierzchniach skał krasowiejących w wyniku rozpuszczającej działalności wód pochodzących z opadów lub topnienia śniegu, ułożone są zgodnie z kierunkiem spływu wody. Występują zazwyczaj seryjnie - sąsiednie żłobki odgradza żebro krasowe |
|
LEJ KRASOWY |
płytkie, okrągłe lub eliptyczne zagłębienie, o średnicy do kilkuset m. Leje krasowe powstają w wyniku rozpuszczania skał krasowiejących przez wodę, przy mniejszym lub większym udziale osiadania lub zapadania się stropów kanałów krasowych |
|
UWAŁ |
powstaje wskutek połączenia dwóch lub więcej lejów krasowych |
|
POLJE |
rozległa kotlina, o powierzchni do kilkuset km2, powstała przez połączenie wielu uwałów i lejów krasowych |
|
OSTANIEC KRASOWY (MOGOT, HUM) |
forma krasu powierzchniowego będąca kopiastym, stromościennym pagórem, zbudowana ze skał wapiennych, które nie uległy rozpuszczeniu przez wodę. Wysokość mogotów dochodzi do 25 m, szerokość od 10 do 200 m |
|
PONOR |
miejsce, gdzie wody strumieni, potoków czy rzek wpływają pod powierzchnię terenu |
|
WYWIERZYSKO |
źródło krasowe, miejsce w którym wody podziemne wypływają na powierzchnię |
|
STUDNIA KRASOWA |
forma krasu podziemnego: pionowy lub prawie pionowy kanał biegnący w dół, często rodzaj jaskini krasowej lub jej część, łącząca korytarze jaskini położone na różnych głębokościach. Studnia krasowa powstaje w wyniku rozpuszczania skał krasowiejących przez wodę opadową, wzdłuż pionowych szczelin. Szerokość do kilkunastu metrów, głębokość do kilkuset metrów. Czasami studnia jest dalszą częścią ponoru, występującą w jaskiniach krasowych, przez studnię woda przepływa do korytarza |
|
JASKINIA |
naturalna pusta przestrzeń w skale o rozmiarach umożliwiających jej penetrację przez człowieka |
|
STALAKTYT |
naciek krasowy w kształcie sopla zwisającego ze stropu jaskini. |
|
STALAGMIT |
rodzaj nacieku w postaci słupa, stożka itp. występującego na dnie jaskiń krasowych, powstały wskutek wytrącania węglanu wapnia z kropel wody spadających ze stropu jaskini |
|
STALAGNAT (KOLUMNA) |
wapienna forma naciekowa w kształcie kolumny sięgającej od dna do stropu jaskini, powstała z połączenia się stalaktytu ze stalagmitem. |
|
MAKARONY |
stalaktyty w postaci długich, cienkich rurek zwisających ze stropu |
|
PERŁY JASKINIOWE (PIZOLITY) |
formy krasu podziemnego powstające na dnie jaskini, w zagłębieniach wypełnionych wodą pozostającą w ruchu.
Luźno spoczywające na dnie zagłębienia wodnego w jaskini ziarna obtaczane są przez wytrącony węglan wapnia, w wyniku czego tworzą sie wapniowe kulki o różnej średnicy, których powierzchnia jest chropowata - pizolity. Natomiast przy burzliwych ruchach wód jeziorka powstają podobne do pizolitów perły o powierzchni gładkiej i często błyszczącej. Materiał, który stanowi ośrodek koncentracji może być różny, np. ziarna piasku lub okruchy wapniowe |
|
DRAPERIE |
naciek jaskiniowy w formie pionowej, cienkiej "zasłony" , często o oryginalnym kształcie, zwisającej ze stropu jaskini krasowej, ściany czy występu skalnego. Powstaje w wyniku wytrącania się węglanu wapnia z wody sączącej się ze szczeliny skalnej lub ściekającej wzdłuż krawędzi skały |
|
MISY MARTWICOWE |
jedna z form nacieku występujących w krasowych jaskiniach wapiennych. Tworzy się na dnie jaskini ze skrystalizowanego węglanu wapnia i ma kształt niecki czy misy. Jest efektem trwającego setki lat cyklu odparowywania i wypełniania się niewielkich jeziorek jaskiniowych. Na ściankach misy martwicowej można zaobserwować koncentryczne kręgi, które są śladami zmian poziomu wody |
|
TERASY TRAWERTYNOWE |
Wypływająca z gorących źródeł woda, bogata w związki wapnia i dwutlenek węgla, ochładzając się na powierzchni, wytrąca węglan wapnia, którego osady układają się w malownicze nacieki. Na zboczu góry, wykorzystując nierówności terenu, powstają progi, półkoliste i eliptyczne baseny wody termalnej, ukształtowane w formie terasów, oddzielone od siebie obłymi zaporami, po których spływa woda |
|
GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA |