Struktury tektoniczne
Strukturą  tektoniczną  nazywamy każdy obiekt geologiczny, który został utworzony przez procesy tektoniczne. Struktury tektoniczne dzielimy na dwa podstawowe rodzaje:

• struktury ciągłe, zwane też fałdowymi  - są to na różnego typu deformacje tektoniczne, w których nie dochodzi do przerwania warstw skalnych.
• struktury nieciągłe, zwane uskokowymi - polegają na deformacjach tektonicznych skutkujących przerwaniem ciągłości warstw skalnych.

Podstawowy układ warstw skał osadowych to układ płytowy, w którym warstwy skalne zalegają poziomo, a warstwy młodsze leżą na warstwach starszych.. Forma ta jest charakterystyczna dla obszarów platformowych, zwłaszcza dla pokrywy osadowej platform prekambryjskich, jak i paleozoicznych (osadowych).

Rys 1. Schematyczny rysunek budowy płytowej

Rys. 2 Obszar o budowie płytowej - Wielki Kanion Kolorado
Ruchy tektoniczne lub przemieszczanie się magmy w skorupie ziemskiej doprowadzają do powstania monokliny. W monoklinie dochodzi do pionowego przesunięcia warstw skalnych, tak że zalegają one ukośnie. Jest to najczęściej wywołane przez intruzje magmowe.

Rys. 3 Schematyczny rysunek budowy monoklinalnej.

Rys. 4. Monoklinalne ułożenie warstw skalnych
Boczne ściskanie warstw skalnych (wywołane najczęściej przemieszczaniem się wielkich płyt litosferycznych) prowadzi do powstania struktur fałdowych, czyli deformacji składającej się z części wypukłej ku górze (antykliny, siodła) oraz części wklęsłej (synkliny, łęku).

Rys. 5 Synklina - schemat

Rys. 6 Synklina w stanie UTAH (Stany Zjednoczone)

Rys. 7 Antyklina - schemat

Rys. 8 Antyklina w stanie UTAH (Stany Zjednoczone)
Budowę fałdu przedstawia rysunek poniżej:

Rys. 9 Elementy budowy fałdu
W zależności od kształtu i stopnia pochylenia osi fałdu wyróżniamy między innymi fałdy stojące, pochylone, leżące, obalone itp.

Rys. 10  Rodzaje fałdów (A - fałd stojący, B- fałd pochylony, C - fałd obalony)

Szczególnym rodzajem fałdu  jest płaszczowina, czyli olbrzymich rozmiarów fałd obalony, oderwany od podłoża, przesunięty nieraz na odległości dziesiątków kilometrów oraz zdeformowany licznymi wtórnymi  nasunięciami, pęknięciami i sfałdowaniami. Płaszczowiny to podstawowe jednostki strukturalne budujące góry o genezie fałdowej.

Rys. 11. Etapy powstawania płaszczowiny.

Kolejny typ struktury ciągłej to fleksura, czyli dyslokacja polegająca na pionowym przesunięciu warstw skalnych bez przerwania ich ciągłości. Fleksury są uważane za formy pośrednie między dyslokacjami ciągłymi a nieciągłymi. Często położone są w skrajnej części uskoków.

Rys. 12.  Fleksura
Podstawową dyslokacją nieciągłą jest uskok tektoniczny. Uskok charakteryzuje się przesunięciem warstw skalnych wzdłuż linii pęknięcia. Powstaje najczęściej w wyniku trzęsień ziemi. W zależności od kąta i kierunku przesunięcia wyróżnia się różnorodne typy uskoków:

Rys. 13. Uskok tektoniczny

Czasami uskoki występują całymi seriami. Powstają wówczas struktury tektoniczne złożone: Zrąb tektoniczny (horst) - wzniesienie ograniczone uskokami lub rów tektoniczny, czyli wydłużone zagłębienie ograniczone uskokami. Jeżeli zagłębienie ma znaczną szerokość to mówimy o zapadlisku tektonicznym.

Rys. 14. Zrąb i rów tektoniczny

Rys. 15. Dolina Śmierci w USA - typowy rów tektoniczny

GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA