 O nauce
Kinematyka: nauka o ruchach
Ruch: zachodząca w czasie zmiana położenia ciała względem innego ciała (układu odniesienia)
Ruch
- prostoliniowy - torem ruchu jest linia prosta
- krzywoliniowy - torem ruchy jest linia krzywa
- po okręgu - torem ruchu jest okrąg
Ruch
- jednostajny - prędkość ciała nie ulega zmianie, prędkość średnia = prędkości chwilowej
- jednostajnie przyspieszony - prędkość rośnie w jednakowych odstępach czasu o tę samą wartość
- jednostajnie opóźniony - prędkość maleje w jednakowych odstępach czasu o tę samą wartość,przyspieszenie jest stałe i ujemne
- zmienny - prędkość zmienia się, przyspieszenie nie jest stałe
Układ odniesienia - ciało, względem którego określamy spoczynek lub ruch innego ciała
Układ inercjalny - układ spoczywający lub poruszający się ze stałą prędkością
Układ nieinercjalny - układ odniesienia, który porusza się z przyspieszeniem (lub opóźnieniem), np. ruszający, hamujący, skręcający pojazd
Wektor położenia (r) - wektor łączący początek układu odniesienia z punktem położenia ciała.
Wektor przemieszczenia (Dr) - wektor łączący punkt położenia początkowego i końcowego w ruchu prostoliniowym. Wartość przemieszczenia jest równa drodze.
Tor ruchu - linia, którą zakreśla ciało w czasie ruchu
Droga - odcinek toru przebyty w określonym czasie w ruchu prostoliniowym
droga = wartość przemieszczenia
Prędkość - wielkość wektorowa o wartości równej stosunkowi (ilorazowi) przemieszczenia do czasu, w którym ono nastąpiło. Wektor styczny do toru.
Prędkość
- średnia - stosunek całego przemieszczenia, do czasu, w którym ono nastąpiło
- chwilowa - stosunek przemieszczenia do czasu, w którym ono nastąpiło pod warunkiem, że czas dąży do zera (jest bardzo krótki). [Prędkość w chwili t]
Szybkość - stosunek drogi do czasu, w którym ta droga została przebyta
W ruchu prostoliniowym prędkość = szybkość
Prędkość
- liniowa (u) - w ruchu krzywoliniowym - styczna do toru - stosunek przemieszczenia do czasu
- kątowa (w) - stosunek kąta do czasu, w którym ten kąt został zakreślony. Wielkość wektorowa o kierunku prostopadłym do płaszczyzny ruchu zwrócony zgodnie z regułą śruby prawoskrętnej
Przyrost prędkości (Du) - różnica pomiędzy prędkościami w różnych momentach trwania ruchu. Popularnie - różnica między prędkością końcową i początkową.
Przyspieszenie (a) - stosunek przyrostu prędkości do czasu, w którym ten przyrost prędkości nastąpił
- średnie
- chwilowe - gdy czas jest bardzo krótki (Dt->0). Wielkość wektorowa o kierunku i zwrocie zgodnym z siłą wypadkową
Przyspieszenie dośrodkowe (ar) - występuje w ruchu krzywoliniowym - wektor prostopadły do prędkości liniowej, zwrócony w stronę środka krzywizny
Przyspieszeni styczne (as) - w ruchu krzywoliniowym - styczne do toru, prostopadłe do ar .
Opóźnienie (a)- ujemne przyspieszenie - występuje w ruchu opóźnionym.
Okres ruchu (T) - czas powtarzalności, np. czas zataczania okręgu; czas wykonywania jednego obrotu; czas wykonywania jednego drgania
Częstotliwość (f) - liczba zdarzeń zachodzących w czasie 1 sekundy, np. liczba okręgów zakreślonych w czasie jednej sekundy; liczba obrotów wykonanych w czasie jednej sekundy.
Rzut - ruch ciała pod działaniem stałej siły ciężkości (gdy odbywa się bez oporów, to przyspieszenie ruchu jest stałe i równe, na Ziemi, przyspieszenie ziemskiemu). Zależnie od kąta jaki tworzy wektor prędkości początkowej z poziomem - rzut pionowy w górę i w dół; rzut poziomy, rzut ukośny.
Spadanie swobodne - ruch ciała pod działaniem stałej siły ciężkości puszczonego z jakiejś wysokości (prędkość początkowa = zero).
Zasięg rzutu - odległość miejsca upadku ciała od początku układu.
DYNAMIKA
Ciężar - siła przyciągania grawitacyjnego, równa iloczynowi masy i przyspieszenia grawitacyjnego.
Ciężar właściwy - ciężar przypadający na jednostkę objętości. Równy gęstości pomnożonej przez przyspieszenie grawitacyjne.
Ciśnienie - siła przypadająca na jednostkę powierzchni; stosunek siły do powierzchni na którą działa.
Ciśnienie atmosferyczne - ciśnienie powietrza atmosferycznego na danej wysokości.
Ciśnienie hydrostatyczne - ciśnienie wywierane przez płyn na podstawę, wywołane własnym ciężarem.
działania siły).
Energia - wielkość charakteryzująca zdolność do wykonania pracy.
Energia kinetyczna - energia zależna od prędkości, energia ruchu ciała.
Energia potencjalna - energia zależna od położenia ciała. Jej zmiana na danym odcinku równa jest pracy sił zewnętrznych na tym odcinku.
Energia sprężysta - energia potencjalna związana z siłą sprężystą, np. energia naciągniętej sprężyny.
Gęstość - masa właściwa, masa przypadająca na jednostkę objętości, stosunek masy ciała do zajmowanej przez nie objętości.
Linia sił - linia, w każdym punkcie której wektor siły jest do niej styczny.
Masa - miara bezwładności ciała; stosunek siły rzeczywistej działającej na ciało do wywołanego przez nią przyspieszenia.
Moc - praca przypadająca na jednostkę czasu; stosunek pracy do czasu.
Moment bezwładności - wielkość charakteryzująca rozkład mas bryły sztywnej. Suma mas poszczególnych elementów ciała pomnożonych przez kwadraty ich odległości od wybranej osi (zwykle osi obrotu).
Moment pędu - iloczyn pędu przez jego ramię (odległość wybranego punktu odniesienia od
Moment siły - iloczyn siły przez jej ramię (tj. odległość ustalonego punktu od prostej
Pęd - iloczyn masy i prędkości ciała.
Pole sił - przestrzeń, w której działają siły określonego rodzaju. Każdemu punktowi przestrzeni odpowiada jeden wektor siły.
Popęd siły - iloczyn siły przez czas jej działania.
Potencjał pola - energia potencjalna przypadająca na jednostkę masy lub ładunku.
Praca siły - iloczyn siły przez przesunięcie (w kierunku jej działania). W przypadku sił przestrzennie zmiennych praca równa jest sumie prac cząstkowych na małych odcinkach drogi, na których siłę można uważać za stałą.
prostej, będącej przedłużeniem pędu.
przyspieszanie ciała.
Przyspieszenie grawitacyjne - przyspieszenie z jakim poruszają się wszystkie ciała w polu grawitacyjnym. Najczęściej odnoszone do przestrzeni okołoziemskiej.
Równowaga - stan bezruchu, jaki występuje wtedy, gdy siły zewnętrzne oraz ich momenty znoszą się. Równowaga trwała odpowiada minimum energii potencjalnej, chwiejna - maksimum tej energii, obojętna - gdy energia potencjalna ma w otoczeniu rozważanego punktu stałą wartość.
Siła - działanie, którego skutkiem jest (w nieobecności innych czynników tego typu)
Siła odśrodkowa - siła powstająca w ruchu po krzywiźnie toru, skierowana radialnie na
Siła pozorna - siła pojawiająca się w nieinercjalnych (przyspieszonych) układach odniesienia. Inaczej: siła bezwładności.
Siła sprężysta - siła proporcjonalna do wychylenia z położenia równowagi, skierowana do położenia równowagi trwałej. Skutkiem jej działania jest ruch harmoniczny.
Siła tarcia - siła pojawiająca się w ruchu ciała po powierzchni innego ciała lub w ruchu ciała wewnątrz ośrodka płynnego (w tym przypadku nazywamy ją lepkością).
Siła wyporu - siła jaką ośrodek płynny wywiera na zanurzone w nim ciało, związana z różnicą ciśnień działających na górną i dolną powierzchnię ciała.
Spin - własny moment pędu mikrocząstek.
Środek ciężkości - punkt geometryczny, w którym zaczepiona jest wypadkowa siła ciężkości układu punktów materialnych. Praktycznie pokrywa się ze środkiem masy.
Środek masy - punkt geometryczny, określający pewne średnie położenie układu punktów materialnych. W przypadku dwóch ciał punktowych ich środek masy leży na odcinku łączącym te punkty, w odległościach odwrotnie proporcjonalnych do ich mas.
FALE
Barwa dźwięku - subiektywna cecha dźwięku, zależna od wzajemnych proporcji składających się na dźwięk fal harmonicznych (tonów).
Barwa światła - subiektywna cecha fali świetlnej, będąca w ścisłym związku z częstotliwością fali (odpowiednik wysokości dźwięku).
Czoło fali - powierzchnia ograniczająca obszar, do którego dotarła fala.
Długość fali - droga, jaką przebywa fala w czasie równym okresowi drgań.
Dudnienia - efekt nałożenia się dwóch fal o nieco różnych częstotliwościach. Amplituda drgań zmienia się powoli w czasie, dając wrażenie zaniku i wzrostu głośności.
Dyfrakcja - ugięcie fali na krawędziach, otworach, szczelinach itp. Prowadzące do wzmocnienia lub wygaszania fali w pewnych obszarach.
Dyspersja - zależność współczynnika załamania od długości fali.
Fala - przemieszczające się w przestrzeni zaburzenie, mające charakter drgań o fazie i amplitudzie zależnej od punktu tej przestrzeni.
Fala elektromagnetyczna - fala objawiająca się jako zmiany natężenia pola elektrycznego i indukcji pola magnetycznego.
Fala materii - fala de Broglie'a - fala opisująca ruch mikrocząstek; kwadrat jej modułu określa prawdopodobieństwo znalezienia cząstki w danym punkcie przestrzeni.
Fala mechaniczna - fala, na którą składają się wychylenia z położeń równowagi poszczególnych punktów ośrodka.
Fala stojąca - fala powstająca w wyniku nakładania się dwóch fal o jednakowych częstotliwościach, biegnących w przeciwne strony. Różne punkty takiej fali drgają synchronicznie.
Głośność dźwięku - miara natężenia dźwięku w skali logarytmicznej.
Infradźwieki - dźwięki o częstotliwościach niższych niż 20 Hz (od 0,01 Hz do 20 Hz).
Interferencja - zjawisko nakładania się fal o tych samych częstotliwościach, którego skutkiem jest pojawienie się obszarów o drganiach wzmocnionych, poprzedzielanych obszarami o drganiach osłabionych.
Kąt Brewstera - kąt padania, przy którym następuje całkowite spolaryzowanie fali odbitej, drgania pola elektrycznego zachodzą w kierunku prostopadłym do płaszczyzny padania.
Kąt graniczny - największy kąt padania, przy którym występuje zjawisko całkowitego odbicia wewnętrznego.
Kąt odbicia - kąt między promieniem odbitym i normalna do powierzchni granicznej.
Kąt padania - kąt między promieniem padającym i prostopadłą (normalną) do powierzchni granicznej.
Kąt załamania - kąt miedzy promieniem załamanym i normalna do powierzchni granicznej.
Modulacja - zmiana amplitudy lub częstotliwości fali podstawowej (nośnej) przez nałożenie na nią fali o znacznie niższej częstotliwości. Modulacja amplitudowa ma skrót AM, częstotliwościowa - FM.
Natężenie dźwięku - średnia ilość energii fali dźwiękowej padająca w jednostce czasu na jednostkową powierzchnię.
Ognisko zwierciadła (soczewki) - punkt, w którym skupia się (lub z którego rozbiega się) wiązka promieni równoległych, padająca na zwierciadło lub soczewkę równolegle do osi optycznej.
Płaszczyzna padania - płaszczyzna wyznaczona przez promień padający, promień odbity i normalną do powierzchni granicznej, wystawionej w punkcie padania.
Prędkość fali - prędkość przemieszczania się zaburzenia falowego (czoła fali).
Siatka dyfrakcyjna - periodyczny układ szczelin (rys, punktów, płaszczyzn) o odstępach porównywalnych (lecz większych) z długością fali. Odległość dwóch sąsiednich szczelin nazywa się stałą siatki.
Strzałka fali stojącej - punkt, w którym amplituda fali stojącej osiąga wartość maksymalną.
Światło spójne - światło o ściśle określonej częstotliwości; wszystkie punkty wiązki spójnej wykonują drgania zsynchronizowane, dzięki czemu jest ona zdolna do interferencji.
Ton - dźwięk któremu odpowiada fala harmoniczna o jednej, określonej częstotliwości.
Ultradźwięki - dźwięki o częstotliwościach przekraczających 20 000 Hz.
Węzeł fali stojącej - punkt, w którym amplituda fali stojącej osiąga wartość minimalną.
Widmo promieniowania - krzywa pokazująca zależność natężenia poszczególnych fal monochromatycznych emitowanych przez źródło od długości fali lub jej częstotliwości.
Współczynnik załamania fali - stosunek prędkości fali w próżni do prędkości w danym ośrodku. Pojęcie stosowane głównie w optyce..
Wysokość dźwięku - subiektywna cecha dźwięku, uzależniona od jego częstotliwości. Dźwięki o małych częstotliwościach odbierane są jako niskie, o dużych - jako wysokie. Zależność wysokości od częstotliwości ma charakter logarytmiczny.
Względny współczynnik załamania ośrodka drugiego względem pierwszego - stosunek prędkości fali (świetlnej) w ośrodku pierwszym do prędkości w ośrodku drugim.
Zjawisko Dopplera - pozorna zmiana częstotliwości drgań, związana z ruchem źródła fali lub obserwatora. Przy zbliżaniu się częstotliwość rośnie, przy oddalaniu - maleje.
ELEKTRYCZNOŚĆ I MAGNETYZM
Indukcyjność wzajemna - stosunek siły elektromotorycznej indukowanej w jednym obwodzie do szybkości zmian natężenia prądu w innym obwodzie.
Ładunek elektryczny - podstawowa wielkość charakteryzująca oddziaływanie materii z polem elektromagnetycznym.
Moc prądu - iloczyn natężenia i napięcia na określonym przewodniku.
Napięcie między dwoma punktami - różnica potencjałów. w tych punktach.
Napięcie skuteczne - napięcie stałe, którego moc jest równa średniej mocy prądu przemiennego.
Natężenie pola elektrycznego - stosunek siły działającej na ładunek elektryczny do wartości tego ładunku; miara siły działającej na jednostkowy ładunek elektryczny umieszczony w polu elektrycznym.
Natężenie pola magnetycznego -indukcji magnetyczna podzielona przez przenikalność magnetyczną.
Natężenie prądu elektrycznego - stosunek ładunku przepływającego przez poprzeczny przekrój przewodnika do czasu przepływu tego ładunku; miara ładunku przepływającego przez przekrój poprzeczny w jednostce czasu.
Natężenie skuteczne prądu elektrycznego - natężenie prądu stałego, którego moc równa jest średniej mocy prądu przemiennego.
Opór elektryczny przewodnika - stosunek napięcia na końcach przewodnika do natężenia prądu.
Opór właściwy - opór elektryczny przypadający na jednostkę długości przewodnika i jednostkowy przekrój poprzeczny.
Pojemność elektryczna - wielkość charakteryzująca układ dwóch przewodników, stanowiących kondensator; stosunek ładunku na jednej okładce kondensatora do napięcia między okładkami.
Potencjał pola elektrycznego - praca sił pola elektrycznego na drodze od rozważanego punktu do punktu odniesienia, przypadająca na jednostkowy ładunek elektryczny. Inaczej: stosunek pracy wykonanej przez siły zewnętrzne drodze od punktu odniesienia do punktu, w którym potencjał jest określany, do wartości tego ładunku.
Przenikalność elektryczna względna - bezwymiarowa wielkość określająca wzmocnienie pola elektrycznego w ośrodku materialnym względem próżni.
Przenikalność magnetyczna względna - bezwymiarowa wielkość charakteryzująca zmianę (wzmocnienie lub osłabienie) pola magnetycznego w ośrodku materialnym względem próżni.
Siła elektromotoryczna - źródło prądu elektrycznego.
Siła elektromotoryczna indukcji - siła elektromotoryczna pojawiająca się w wyniku zmiany strumienia magnetycznego przez określona powierzchnię.
Siła Lorentza - siła wywierana przez pole magnetyczne na poruszający się ładunek elektryczny lub na prąd elektryczny.
Strumień pola elektrycznego (magnetycznego) - iloczyn natężenia pola elektrycznego (indukcji pola magnetycznego) przez powierzchnię ustawioną prostopadle do linii pola. Przy ustawieniu ukośnym iloczyn ten należy pomnożyć przez cosinus kąta między kierunkiem pola i normalną do powierzchni.
Współczynnik samoindukcji, indukcyjność własna - stosunek siły elektromotorycznej indukowanej w cewce (lub innym obwodzie) do szybkości zmian natężenia prądu w cewce.
FIZYKA WSPÓŁCZESNA
Defekt masy - różnica mas cząstek izolowanych (zwykle: nukleonów) i układu powstałego z ich połączenia (jądra atomowego).
Energia wiązania jądra - defekt masy jądra pomnożony przez kwadrat prędkości światła.
Foton - najmniejsza porcja (kwant) fali elektromagnetycznej, posiadająca określony pęd i energię.
Funkcja falowa - funkcja opisująca rozkład prawdopodobieństw dla położeń mikrocząstki. Jest rozwiązaniem równania Schrödingera. Opisywane przez nią zachowanie się mikrocząstki ma charakter falowy.
Laser - kwantowy generator optyczny, wytwarzający promień światła spójnego przez wymuszoną emisję w ośrodku, w którym nastąpiła inwersja obsadzeń.
Nukleon - wspólna nazwa dla protonu i elektronu.
Orbita elektronowa - tor w kształcie okręgu, po którym porusza się elektron w atomie. Poprawniej: rozmyta powierzchnia o złożonym kształcie, odpowiadająca największym wartościom funkcji falowej.
Poziom atomowy - wartość energii elektronu w atomie.
Widmo absorpcyjne - linie występujące w widmie ciągłym promieniowania termicznego, związane z przeskokami elektronów na wyższe poziomy energii w atomach.
Widmo emisyjne liniowe - układ linii, odpowiadających poszczególnym przejściom elektronowym w atomie.
TERMODYNAMIKA
Ciepło - niemechaniczny sposób przekazu energii. Różnica między zmianą energii wewnętrznej układu i wykonaną nad nim pracą.
Ciepło molowe - ciepło potrzebne do zmiany temperatury jednego mola substancji o jeden stopień. Stosunek ciepła przekazanego układowi do liczby moli w danej substancji i do całkowitej zmiany jej temperatury.
Ciepło parowania - ciepło potrzebne do zamiany jednostki masy cieczy w gaz bez zmiany temperatury. Równe ciepłu wydzielanemu przy skraplaniu.
Ciepło topnienia (krzepnięcia) - ciepło potrzebne do stopienia (lub wydzielane przy krzepnięciu) jednostki masy substancji bez zmiany jej temperatury. Stosunek ciepła przekazanego substancji (lub oddanego przez nią) do jej masy.
Ciepło właściwe - ciepło potrzebne do zmiany temperatury jednostki masy ciała o jeden stopień. Stosunek ciepła przekazanego układowi do jego masy i do całkowitej zmiany temperatury ciała.
Cykl Carnota - cykl składający się z dwóch izoterm przedzielonych dwoma adiabatami.
Cykl termodynamiczny - przemiana, w której stan końcowy pokrywa się ze stanem początkowym.
Energia wewnętrzna - całkowita energia kinetyczna i potencjalna cząsteczek substancji.
Energia wewnętrzna gazu doskonałego - całkowita energia ruchu cząsteczek gazu. Składa się z energii ruchu postępowego, ruchu drgającego oraz ruchu obrotowego cząsteczek i zależy tylko od temperatury (a także od rodzaju i budowy cząsteczek gazu), ale nie zależy od objętości.
Gaz doskonały - gaz, którego cząsteczki nie oddziałują ze sobą. Ich objętość jest przyjmowana za równą zeru..
Przemiana adiabatyczna - przemiana zachodząca bez wymiany ciepła z otoczeniem.
Przemiana gazowa - przejście z jednego stanu do innego.
Przemiana izobaryczna - przemiana, w której ciśnienie jest stałe.
Przemiana izochoryczna - przemiana, w której objętość jest stała.
Przemiana izotermiczna - przemiana, w której temperatura jest stała.
Sprawność cyklu termodynamicznego - stosunek pracy wykonanej przez silnik pracujący w danym cyklu do ciepła pobranego z zewnątrz (głównie ciepła wydzielanego przy spalaniu paliwa).
Stan gazu - zespół wielkości określających daną ilość gazu. Zwykle: temperatura, objętość i ciśnienie, a także rodzaj gazu i ilości poszczególnych jego składników.
Temperatura - wielkość skalarna charakteryzująca stan równowagi cieplnej ciała.
Temperatura bezwzględna - skala temperatury, w której temperatura topnienia lodu wynosi 273 stopnie. Temperatura zerowa odpowiada najniższej możliwej temperaturze. Jeden stopień tej skali jest taki sam, jak w skali Celsjusza.
Temperatura w skali Celsjusza - skala temperatury, w którym za punkt zerowy przyjmuje się temperaturę topnienia lodu, zaś wartość 100 stopni odpowiada temperaturze wrzenia wody w warunkach normalnych.
Warunki normalne - sytuacja, w której temperatura wynosi 0oC, zaś ciśnienie równe jest średniemu ciśnieniu atmosferycznemu, czyli 1013 hPa.
Współczynnik rozszerzalności liniowej - względny przyrost długości ciała przypadający na jednostkową zmianę temperatury (względem temperatury 0oC).
Współczynnik rozszerzalności objętościowej - względny przyrost objętości ciała przypadający na jednostkową zmianę temperatury (względem temperatury 0oC).
GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA |
