 Sławni fizycy
 |
|
Broglie (wymowa: Broj) książę Louis Victor de (ur. 1892-1987)
Fizyk francuski. W 1924 r. zaproponował teorię przypisującą cząstkom
materialnym także właściwości falowe, (fale de Broglie'a) i za to
otrzymał nagrodę Nobla w 1929 r. Jego hipoteza stworzyła podstawy dla
mechaniki kwantowej. |
|
Compton (wymowa: Kompton) Arthur Holly (1892-1962)
Fizyk amerykański, specjalista w dziedzinie fizyki jądrowej i atomowej
oraz promieniowania kosmicznego. W 1923 r odkrył zjawisko rozpraszania
promieniowania X na elektronach (zjawisko Comptona) za które otrzymał
nagrodę Nobla w 1927 r. W czasie II wojny światowej kierował produkcją
plutonu jako dyrektor Metallurgical Atomic Project. |
|
Einstein Albert (1879-1955)
Fizyk urodzony w Niemczech. W 1905 r opublikował szczególną teorię
względności. W tym samym roku wprowadził,dla wyjaśnienia zjawiska
fotoelektrycznego, pojęcie kwantu światła - fotonu i stworzył kwantową
teorię promieniowania oraz opublikował teorię ruchów Browna. W 1907
ogłosił teorię ciepła właściwego ciał stałych, a w 1916 - ogólną teorię
względności. Twórca mechaniki relatywistycznej i teorii grawitacji. W
1921 r. otrzymał nagrodę Nobla za odkrycie praw rządzących zjawiskiem
fotoelektrycznym. Po dojściu Hitlera do władzy (1933 r.) wyemigrował do
USA. |
|
Euler Leonhard (ur. 1707-1783)
Pochodził ze Szwajcarii. Profesor uniwersytetu w Petersburgu oraz
akademii nauk w Berlinie. Był matematykiem, fizykiem i astronomem. Dużo
uwagi poświęcił zastosowaniom matematyki (np. w mechanice, teorii
maszyn, balistyce). Jest uważany za jednego z twórców nowoczesnej
matematyki. |
|
Faraday Michael (1791-1867)
Wybitny fizyk i chemik angielski, wielki samouk, który od dwunastego
roku życia pracował zarobkowo, dzięki swym zdolnościom i wytężonej pracy
osiągnął najwyższe zaszczyty naukowe. Z uwagi na liczbę odkryć uważany
za jednego z najlepszych eksperymentatorów wszystkich czasów. Odkrył
między innymi zjawisko indukcji elektromagnetycznej, dwa prawa
elektrolizy (prawa elektrolizy Faradaya), dia- i paramagnetyzm; skroplił
wiele gazów, a także był jednym z głównych twórców pojęcia pola. |
|
Gauss Carl Friedrich (ur.1777-1855)
Niemiecki matematyk, zajmował się prawie wszystkimi działami
matematyki, a także geodezją, astronomią i fizyką. Wprowadził
bezwzględny układ jednostek miar i opracował metodę pomiaru natężenia
pola elektrycznego i magnetycznego. |
|
Gay-Lussac Louis Josheph (ur.1778-1850)
Francuski fizyk i chemik. Członek Akademii Francuskiej. Wyznaczył m.in.
zależność objętości gazu od temperatury w przemianie izobarycznej.
Dokonał wiele odkryć w dziedzinie chemii. |
|
Guericke Otto von (ur. 1602-1686)
Fizyk i wynalazca niemiecki. Wynalazł pompę próżniową (1650) i barometr
wodny (1662), dzięki któremu wyznaczył ciśnienie powietrza i stwierdził
jego zależność od wysokości i pogody. Wykonał doświadczenie z półkulami
magdeburskimi. Zajmował się także elektrostatyką i wyjaśnił zjawisko
tarcia. |
|
Galilei Galileo (Galileusz) (1564-1642)
Włoski fizyk, astronom i filozof. Stworzył podstawy nowoczesnej
mechaniki (Galileusza transformacja) i zaczątki nauki o wytrzymałości
materiałów. Skonstruował teleskop, odkrył 4 księżyce Jowisza, oraz plamy
na Słońcu. Był pierwszym, który teorię fizyczną próbował oprzeć na
eksperymencie. Z racji swych zasług zwany jest ojcem fizyki. Był
prześladowany przez inkwizycję za propagowanie poglądów Mikołaja
Kopernika. |
|
Hahn Otto (ur. 1879-1968)
Niemiecki fizykochemik, profesor uniwersytetu w Berlinie. Odkrył izotopy
228RA, 228Ac i 228Th , proaktyn oraz zjawisko izomerii jądrowej. W 1938
r. zinterpretował reakcję rozszczepiania jądra atomowego. Za to
odjkrycie został laureatem nagrody Nobla w 1944r. |
|
Hamilton sir William Rowan (ur. !805-1865)
Matematyk irlandzki, profesor uniwersytetu w Dublinie. Wykazał formalny
związek między optyką geometryczną a mechaniką klasyczną. Sformułował
tzw. zasadę wariacyjną H. (zasada najmniejszego działania), odgrywającą
doniosłą rolę w fizyce teoretycznej. |
|
Heisenberg Werner Carl (ur. 1901-1976)
Fizyk teoretyk niemiecki, profesor uniwersytetów w Lipsku i Berlinie.
Wniósł ogromny wkład w rozwój mechaniki kwantowej, elektrodynamiki
kwantowej, teorii ferromagnetyzmu, teorii pola i innych działów fizyki. W
1932 r. otrzymał nagrodę Nobla. |
|
Huygens Christian (ur. 1629-1695)
Holenderski fizyk, astronom i matematyk. Jest znany jako twórca teorii
falowej światła, za pomocą której wyjaśnił wiele zjawisk optycznych.
Zajmował się także mechaniką, m.in. podał teorię ruchu wahadła
matematycznego i skonstruował zegar wahadłowy. Zbudował teleskop, za
pomocą którego odkrył jeden z księżyców Saturna. Zajmował się badaniem
krzywych oraz napisał pierwszy podręcznik z prawdopodobieństwa. |
|
Laplace Pierre Simon de (ur.1749-1827)
Astronom, matematyk i fizyk francuski. Członek Akademii Francuskiej.
Jego prace z astronomii stały się podstawą rozwoju nowożytnej mechaniki
nieba. Laplace jest autorem wielu prac z różnych dziedzin matematyki tj.
teorie prawdopodobieństwa, równania różniczkowe cząstkowe, teorii
wyznaczników. W dziedzinie fizyki podał m.in. metodę obliczania
prędkości dźwięku w powietrzu. |
|
Newton Sir Isaac (1642-1727)
Wielki fizyk, astronom i matematyk angielski. Twórca mechaniki
klasycznej, teorii ruchu planet, księżyców i komet, Układu Słonecznego.
Odkrył (w 1666 r.) prawo powszechnego ciążenia. Współtwórca (niezależnie
od Leibniza) rachunku różniczkowego i całkowego. Podał sposób
obliczania potęgi dwumianu (dwumian Newtona). Wynalazł teleskop
zwierciadlany. Autor dzieła: Philosophiae Naturalis Principia
Mathematica - Matematyczne zasady filozofii przyrody. Zajmował się
alchemią |
|
Planck(wymowa: Plank) Max Karl Ernst Ludwik(1858-1947)
Fizyk niemiecki, w 1900 r. opracował teorię promieniowania ciała
doskonale czarnego przy założeniu, że emisja i absorpcja promieniowania
odbywają się nie w sposób ciągły, lecz porcjami (kwantami - stała
Plancka), co stworzyło podstawę klasycznej teorii kwantów. Otrzymał za
to nagrodę Nobla w 1918 r. Zajmował się termodynamiką (funkcja Plancka). |
|
Röentgen (wymowa: Rentgen) Wilhelm Conrad (1845-1923)
Fizyk niemiecki, odkrył (1895 r.) przenikliwe niewidzialne promienie,
które nazwał promieniami X (promienie Roentgena). W 1901 r. otrzymał za
to odkrycie nagrodę Nobla. Prowadził również badania nad ciepłem
właściwym i fizyką kryształów a także właściwościami substancji pod
wysokim cisnieniem. |
|
Rubinowicz Wojciech (1889-1974)
Fizyk polski. Ważnym jego wkładem w naukę światową są prace z zakresu teorii dyfrakcji oraz promieniowania atomu |
|
Rutherford (wymowa: Redzerford) Ernest (1871-1937)
Fizyk angielski. Twórca podstaw nauki o promieniotwórczości i budowie
atomu. Otrzymał nagrodę Nobla w 1908 r. z chemii za badania rozpadu
promieniotwórczego. W 1911 r. opracował model atomu, w którym ładunek
dodatni i masa skupione są w jądrze. W 1919 r. przeprowadził pierwszą
sztuczną przemianę jądrową (przemiana azotu w tlen po zbombardowaniu
azotu cząstkami a). Jest odkrywcą protonu. |
|
Skłodowska-Curie (wymowa: Kiurii) Maria (ur.1867-1934)
Polka pracująca we Francji, współtwórczyni nauki o promieniotwórczości.
Otrzymała w 1903 r. (wraz z mężem Piotrem Curie, niezależnie od H.
Becquerela) nagrodę Nobla za badania odkrytego przez Becquerela zjawiska
promieniotwórczości. Powtórnie w 1911 r. otrzymała nagrodę Nobla za
odkrycie polonu i radu i za prace nad właściwościami chemicznymi i
fizycznymi ,tych pierwiastków. Odkryła promieniotwórczość toru. Dała
podstawy radiochemii. |
|
Thomson (wymowa:Tomsn) Sir Joseph John (1856-1940)
Fizyk angielski. Otrzymał nagrodę Nobla w 1906 r. za teoretyczne i
doświadczalne badania nad przepływem prądów elektrycznych przez gazy i
za odkrycie swobodnych elektronów. Wyznaczył stosunek m/e dla elektronu.
Rozdzielił (wspólnie z F. W. Astonem) izotopy neonu, wykazując, że
również pierwiastki niepromieniotwórcze mają izotopy! |
 |
Czesław Białobrzeski żyjący w latach 1878-1953 był autorem prac z zakresu termodynamiki, fizyki kwantowej oraz teorii względności. Studiował w Kijowie i Paryżu, był profesorem na Uniwersytecie Jagiellońskim i członkiem Polskiej Akademii Nauk. To genialny fizyk, który w swoich pracach badawczych zajmował się między innymi astrofizyką i - co ciekawe - filozofią fizyki. Jest to interesujące zagadnienie, ponieważ nauki ścisłe wywodzą się bezpośrednio z filozofii, nauki czysto humanistycznej. Często nie doceniamy siły filozofii sądząc, iż jest to naiwne rozmyślanie nad sensem życia, podczas gdy w praktyce najsłynniejsi światowi fizycy, jak choćby Archimedes, swoje teorie konstruowali na podstawie filozoficznych rozważań, które następnie weryfikowali w oparciu o różne badania.
Marian Mięsowicz - współczesny fizyk zajmujący się fizyką jądrową, zmarł w 1992 roku. To on odkrył trzy współczynniki lepkości ciekłych kryształów, czym zapisał się na stałe na kartach historii i fizyki. Pracował nad fizyką jądrową, fizyką cząstek elementarnych oraz badaniem promieni kosmicznych na dużych głębokościach.
Jest również wybitny Polak, Marian Smoluchowski, żyjący w latach 1872-1917. Niemal na równi z Einsteinem sformułował teorię ruchów Browna. Po dziś dzień używamy równania Smoluchowskiego, znanego też jako równanie teorii dyfuzji. Można śmiało powiedzieć, że jego prace badawcze wpłynęły znacząco na kształt fizyki, z jakim mamy do czynienia obecnie.
Znakomitym polskim fizykiem był Wojciech Rubinowicz (1889-1974). Do nauki światowej wniósł prace z zakresu teorii dyfrakcji i promieniowania atomu.
Starożytni
.:: ARCHIMEDES Z SYRAKUZ ::.
* Archimedes z Syrakuz ok. 287 - 212 p.n.e.) - najwybitniejszy grecki fizyk i matematyk pochodzący z Syrakuz.
*
Wykształcenie zdobył w Aleksandrii. Autor traktatu o kwadraturze
odcinka paraboli, twórca hydrostatyki i statyki, prekursor rachunku
nieskończonościowego. Od jego imienia jedną ze spiral nazwano spiralą
Archimedesa. W czasie drugiej wojny punickiej kierował pracami
inżynieryjnymi przy obronie Syrakuz. Został zabity przez żołnierzy
rzymskich po zdobyciu miasta mimo wyraźnego rozkazu dowództwa, by
Archimedesa złapać żywego. Na życzenie Archimedesa na jego nagrobku
wyryto kulę i walec.
* Jako pierwszy podał przybliżoną wartość liczby pi.
* Według niego < 3,143434 <
PRAWA, DZIEŁA I WYNALAZKI ODKRYTE PRZEZ ARCHIMEDESA
* Prawa odkryte przez Archimedesa:
* prawo Archimedesa
* aksjomat Archimedesa
* prawa dźwigni
* prawa równi pochyłej
* Dzieła Archimedesa:
* O liczeniu piasku - o wielkich liczbach i o nieskończoności
* O kuli i walcu - wyprowadza wzory na powierzchnię i objętość kuli, walca i czaszy kulistej.
* O konoidach i sferoidach - o krzywych stożkowych
* Wynalazki Archimedesa:
* śruba Archimedesa
* przenośnik ślimakowy
* organy wodne
* machiny obronne
* zajął się też udoskonaleniem wielokrążka
PRAWO ARCHIMEDESA
* Prawo Archimedesa to podstawowe prawo hydro- i aerostatyki.
*
Stara wersja prawa: Ciało zanurzone w płynie (cieczy lub gazie) traci
pozornie na ciężarze tyle, ile waży płyn (ciecz lub gaz) wyparty przez
to ciało.
* Wersja współczesna: Na ciało zanurzone w płynie działa
pionowa, skierowana ku górze siła wyporu. Wartość siły jest równa
ciężarowi wypartej cieczy (gazu). Siła jest przyłożona w środku
ciężkości wypartej cieczy (gazu).
* Legenda głosi, że Archimedes
sformułował to prawo wchodząc do wanny pełnej wody, po czym wybiegł nago
na ulicę krzycząc Eureka!
.:: TALES Z MILETU ::.
* Tales z Miletu (ur. między 635 a 630, zm. 543 p.n.e.),
pół-legendarny, archaiczny grecki filozof, matematyk, astronom,
inżynier, polityk, podróżnik i kupiec, zaliczany do siedmiu mędrców
starożytnej Grecji, uznawany za twórcę podstaw nauki i filozofii
europejskiej. Odkrył, że magnetyt oraz potarty bursztyn mają własności
przyciągania.
* Podróżując po świecie Tales zapoznał się z
osiągnięciami Egipcjan i Babilończyków w dziedzinie matematyki i
astronomii. Posiadał np. praktyczne umiejętności pozwalające na
przewidzenie zaćmienia Słońca na 585 r. p.n.e., czy zmierzenie wysokości
piramid za pomocą cienia (na podstawie podobieństwa trójkątów).
Umiejętności te były czysto techniczne, nie były poparte wiedzą naukową,
wynikały z samej praktyki. Potrafiono dokonywać obliczeń nie umiejąc
ich uzasadnić, czy przewidywać zjawiska nie znając ich przyczyn.
*
Tales prowadził badania nad udowodnieniem swoich twierdzeń oraz
twierdzeń wcześniej postawionych przez matematyków egipskich, dając
podstawy nauce przez zapoczątkowanie systematycznej rozbudowy pojęć i
twierdzeń geometrycznych.
* Talesowi z Miletu przypisuje się wiele twierdzeń z geometrii:
* Średnica dzieli okrąg na połowy.
* Dwa kąty przy podstawie trójkąta równoramiennego są równe.
* Jeśli dwie linie przecinają się, to dwa kąty przeciwległe są równe.
* Kąt wpisany na półokręgu jest kątem prostym.
* Trójkąt jest określony, jeżeli dana jest jego podstawa i kąty przy podstawie.
TWIERDZENIE TALESA
* Jeżeli ramiona kąta przecięte są prostymi równoległymi, to
stosunki długości odcinków wyznaczonych przez te proste na jednym
ramieniu kąta, są równe stosunkom długości odpowiednich odcinków na
drugim ramieniu kąta.
* Na przykład:
|OA|:|OB| = |OA?|:|OB?||OA|:|AB| = |OA?|:|A?B?| itd.
Lecz również, o czym często się zapomina:|OC|:|AC| = |OC?|:|A?C?| itd.
* Wniosek:
W sytuacji jak na rysunku, z twierdzenia Talesa wynika następująca proporcja:|OA |:|OB | = |AA? |:|BB? |
Często również nazywana (mylnie) twierdzeniem Talesa
* Twierdzenie odwrotne do twierdzenia Talesa
Jeżeli
ramiona kąta przecięte są kilkoma prostymi i stosunki długości odcinków
na jednym ramieniu kąta równe są stosunkom długości odpowiednich
odcinków na drugim ramieniu kąta, to dane proste są równoległe.
ZASTOSOWANIA TWIERZENIA TALESA
Pomiar wysokości piramidy:
Według
legendy Tales wyznaczył wysokość piramidy w Egipcie na podstawie
długości cienia rzucanego przez kij, czym wprawił w zdumienie kapłanów.
Oto jak mógł tego dokonać:
Na podstawie wniosku z twierdzenia
Talesa zachodzi proporcja |OA|:|OB| = |AA?|:|BB?| skąd
|BB?|=|AA?|ˇ|OB|:|OA|. Znając |AA?| — długość kija, mierząc |OA| —
długość jego cienia i |OB| — długość cienia piramidy, natychmiast
wyliczamy jej wysokość
Pomiar odległości statku od brzegu
* Nieco inne rozumowanie pozwala obliczyć odległość statku znajdującego się na morzu.
Z wniosku z twierdzenia Talesa mamy: (|A?A|+x):|B?A?| = x:|BA|
skąd x=|A?A|ˇ|BA|:(|B?A?|-|BA|).
Mierząc długości odcinków występujących w tej równości wyznaczamy x.
Podział odcinka w danym stosunku
* Dane są dwa odcinki o długościach a i b. Dany odcinek AB podzielić w stosunku a:b.
Rzut
oka na rysunek i twierdzenie Talesa pozwalają stwierdzić, że punkt P
dzieli odcinek w wymaganym stosunku. Powyższa konstrukcja była podstawą
greckiej arytmetyki — pozwalała mnożyć i dzielić odcinki, które Grecy
utożsamiali z liczbami.
.:: APOLONIUSZ Z PERGI ::.
* Apoloniusz z Pergi, Apollonios z Perge, zwany Wielkim Geometrą żył
od 262 do 192 roku p.n.e. Był to grecki uczony, matematyk i astronom,
jeden z największych geometrów starożytności. Działał głównie w
Aleksandrii i Pergamonie. Wyprowadził ponad 387 twierdzeń geometrycznych
i terminy : hiperbola, elipsa, parabola. Twórca teorii przekrojów
stożka. Jedyne zachowane do dzisiejszych czasów jego dzieło to Konika -
"O przekrojach stożkowych" w ośmiu księgach, z których zachowało się
siedem. Prekursor geometrii analitycznej. Zastosował modele geometryczne
do badania ruchu planet.
* TERMINY WPROWADZONE PRZEZ APOLONIUSZA:
HIPERBOLA
* Hiperbola jest krzywą stożkową, będąca zbiorem punktów takich,
że bezwzględna wartość różnicy odległości tych punktów od dwóch
punktów, nazywanych ogniskami hiperboli, jest stała.
* Jeżeli ogniska hiperboli mają współrzędne (-c,0) i (c,0) to hiperbola jest opisana równaniem:
PARABOLA
* Parabola to krzywa stożkowa utworzona przez przecięcie stożka płaszczyzną równoległą do tworzącej stożka.
*
Parabolę można też zdefiniować jako miejsce geometryczne punktów równo
odległych od prostej (zwanej kierownicą paraboli) i pewnego punktu
(ogniska paraboli) nie leżącego na tej prostej.
ELIPSA
* Elipsa to krzywa stożkowa
XVII w. - XIX w.
Anders Celsius, Anders Celsjusz
Anders Celsius, Anders Celsjusz, (27 listopada 1701 - 25 kwietnia 1744), szwedzki fizyk i astronom.
W 1742 opracował skalę temperatur nazywaną skalą Celsjusza i stosowaną powszechnie w wielu krajach.
Anders Celsius urodził się 27 listopada 1701 r. w Uppsali w rodzinie uczonych. Jego obaj dziadkowie byli profesorami - matematyki (ze str ony ojca) i astronomii (ze strony matki). Również ojciec Andersa, Nils Celsius, był profesorem astronomii. Talent i rodzinne tradycje sprawiły, że Anders Celsius został profesorem astronomii na Uniwersytecie w Uppsali w wieku 29 lat, w 1730 r. Ponieważ jednak w całej Szwecji nie istniało wówczas żadne duże obserwatorium astronomiczne, Celsjusz udał się w podróż po Europie, odwiedzając m.in. obserwatoria w Norymberdze, Rzymie i Paryżu.
W 1734 r., kiedy Celsius zawitał do Obserwatorium Paryskiego kierowanego przez Jaques'a Cassiniego (1677-1756), syna wielkiego Włocha, który osiadł we Francji, Gian Domenico Cassiniego (1625-1712), wciąż żywa była dyskusja pomiędzy zwolennikami Newtona i wyznawcami Descartesa. Otóż uczeni się spierali, jak bardzo kształt Ziemi odbiega od idealnie kulistego. W końcu Francuska Akademia Nauk postanowiła wysłać dwie ekspedycje w dwa skrajne miejsca na kuli ziemskiej - w okolicach równika (Peru) i w pobliżu bieguna (Laponia) - by na drodze pomiarów ustalić, jak bardzo Ziemia jest wybrzuszona na równiku (albo: spłaszczona na biegunach). Pomiary geodezyjne miały określić, ile wynosi - w jednostkach długości - stopień szerokości geograficznej w każdym z miejsc. Kierownikiem wyprawy do Laponii mianowano francuskiego uczonego Pierre'a Louise'a Moreau de Maupertiusa (1698-1759). Jego asystentem został Anders Celsius. Ekspedycja, rozciągająca się na lata 1736-1737, potwierdziła spłaszczenie kuli ziemskiej na biegunach (choć nie pogodziła zwolenników nauki angielskiej i francuskiej), a Celsiusowi przyniosła w kraju rodzinnym sławę.
Po powrocie do Uppsali Celsius podjął starania, by wznieść w Szwecji pierwsze uniwersyteckie obserwatorium. Działania te zakończyły się sukcesem w 1740 r. (niektóre źródła podają rok 1741). Celsius nie zapisał się w szczególny sposób w historii astronomii. Należał do pierwszych uczonych, którzy stwierdzili, że zjawisko zórz polarnych ma charakter magnetyczny. Opublikował katalog jasności około 300 gwiazd, wyznaczonych w oryginalny sposób. Osłabiał światło gwiazdy za pomocą płytki szklanej. Za miarę jasności gwiazdy przyjmował liczbę płytek, które pozwalały całkowicie stłumić jej blask. W systemie Celsiusa najjaśniejsza gwiazda ziemskiego nieba, Syriusz, miała jasność 25 płytek szklanych. W 1742 r. w "Kungliga Swenska Wetenskaps Academiens Handlingar" (Kroniki Królewskiej Szwedzkiej Akademii Nauk) ukazał się artykuł Celsiusa, zatytułowany "Uwagi o dwóch stałych stopniach termometru". W ten sposób narodziła się skala Celsjusza, a uczony trafił do historii fizyki. Celsius proponował wykorzystanie w pomiarach temperatury dwóch punktów - topnienia lodu oraz wrzenia wody - i podzielenia skali pomiędzy nimi na 100 stopni, przy czym punktowi topnienia miało odpowiadać 0 stopni, natomiast punktowi wrzenia - 100. Już wcześniej proponowano na punkt odniesienia skali temperatur moment zamarzania wody. Oryginalnością pomysłu Celsiusa było wybranie punktu topnienia.
James Clerk Maxwell
James Clerk Maxwell (1831-1879) urodził się 13 czerwca 1831 r. w Edynburgu, przy India Street 14 (obecnie znajduje się tam muzeum Maxwella - 15 minut spacerkiem od dworca kolejowego) w szacownej szkockiej rodzinie Clerków Maxwelli. Kiedy James miał 8 lat, zmarła jego matka, Frances z domu Cay. Jego ojciec, John, i wujek John Cay uczestniczyli w życiu naukowym i intelektualnym miasta, będąc członkami edynburskiego Towarzystwa Królewskiego, jak również Królewskiego Szkockiego Towarzystwa Sztuk Pięknych. Zimą 1845/1846 czternastoletni Maxwell zaczął wraz z ojcem brać udział w spotkaniach obu stowarzyszeń.
9 marca 1846 r. na forum Towarzystwa Sztuk Pięknych David Ramsay Hay, autor wydanej w tym samym roku książki First Principles of Symmetrical Beauty (Pierwsze zasady symetrycznego piękna), wygłosił odczyt na temat maszyny, służącej do rysowania doskonałych owali. Młody Maxwell rozwinął tę metodę w swej pierwszej pracy naukowej, napisanej w kwietniu 1846 r.: Obserwvations on circumscribed figures having a plurality of foci, and radii of various proportions (Uwagi o figurach opisanych, mających wiele ognisk i promienie różnej wielkości). W szkicu autobiograficznym, zanotowanym w 1873 r., Maxwell tak wspominał swe pierwsze fascynacje z pogranicza nauki i estetyki:
Zawsze traktowałem matematykę jako metodę uzyskiwania najlepszych kształtów i wymiarów rzeczy; i nie mam na myśli najużyteczniejszych i najbardziej ekonomicznych, lecz głównie - najbardziej harmonijnych i najpiękniejszych.
Od 1841 r. Maxwell pobierał nauki w Akademii Edynburskiej, gdzie na tyle wyróżniał się oryginalnym zachowaniem na tle innych uczniów, że otrzymał przezwisko Dafty (stuknięty). Jego talenty ujawniły się w średnich klasach, gdy zaczął zdobywać nagrody za wyniki w nauce i postępy w matematyce oraz języku angielskim. Jesienią 1847 r. Maxwell wstąpił na Uniwersytet Edynburski, podejmując studia logiki, filozofii naturalnej i matematyki. Rozwijał również zainteresowania fizyką, prowadząc badania doświadczalne i teoretyczne nad światłem, jego polaryzacją i barwami, oraz ciałami sprężystymi. Jesienią 1850 r. Maxwell wstąpił do jednego z najstarszych kolegiów Uniwersytetu w Cambridge, Peterhouse, ale w grudniu tego samego roku, za rekomendacją swego profesora filozofii naturalnej z Edynburga, Jamesa Davida Forbesa, przeszedł do słynnego Trinity College, gdzie pogłębiał swą wiedzę matematyczną i fizyczną. Po pomyślnie zdanych egzaminach w kwietniu 1852 r. Maxwell uzyskał stypendium w Trinity, a w 1854 r. otrzymał stopień naukowy z matematyki. Rok później został fellowem (członkiem) Trinity College.
W tym czasie Maxwell prowadził badania (również eksperymentalne) nad kolorami i ich mieszaniem, ale najważniejsze jego studia dotyczyły matematycznego sformułowania teorii linii sił pola, wprowadzonych do opisu zjawisk elektrycznych i magnetycznych przez Michaela Faradaya (1791-1867). W swym Treastise on Electricity and Magnetism (Traktat poświęcony elektryczności i magnetyzmowi) z 1873 r. Maxwell tak szkicował ówczesną sytuację w tej dziedzinie:
Było to być może szczęśliwym dla nauki wydarzeniem, że Faraday, choć zupełnie obeznany z pojęciami przestrzeni, czasu i siły, nie był właściwie matematykiem. Nie podlegał więc pokusie wdawania się w interesujące, lecz czysto matematyczne badania, do których wzywały go jego odkrycia. Nie myślał też o tym, by wynikom swym nadać postać matematyczną, czy to taką, która by zyskała aprobatę współczesnych matematyków, czy też taką, która by im dała powody do ataków. Dzięki temu miał czas posuwać naprzód odpowiadające swej umysłowości prace, uzgodnić swe idee z odkrytymi przez siebie faktami i stworzyć sobie dla wyrażenia swych wyników język, jeżeli nie techniczny, to w każdym razie naturalny. (Cyt. wg Max von Laue: Historia fizyki. Tłum. Armin Teske. Wyd. II. PWN, Warszawa 1960).
W ten sposób na przełomie lat 1855/1856 powstała pierwsza praca Maxwella On Faraday's lines of force (O liniach sił Faradaya), przede wszystkim geometryczna, która znalazła rozwinięcie fizyczne w On physical lines of force (O fizycznych liniach sił), rozprawie opublikowanej w czterech częściach w latach 1861-1862, by wreszcie zyskać zwieńczenie w słynnym artykule A dynamical theory of the electromagnetic field (Dynamiczna teoria pola elektromagnetycznego) z 1865 r. Jednakże znane nam pełne sformułowanie czterech równań Maxwella i ich fizyczna interpretacja, jak również elektromagnetyczna teoria światła zostały podane przez ich odkrywcę we wspomnianym już Traktacie w 1873 r.
Ze względów rodzinnych prace Maxwella nad teorią elektromagnetyzmu przebiegały w różnych miejscach. Na początku 1856 r. ojciec Jamesa zachorował i ten zdecydował się poszukać pozycji na uczelni bliżej rodzica. Wystąpił o profesurę na katedrze filozofii naturalnej w Marischal College w Aberdeen. I choć na początku kwietnia ojciec Maxwella zmarł, a uczony powrócił po pogrzebie do Cambridge, jesienią przyjął nominację z Aberdeen. Pracował tam cztery lata i w tym okresie, w czerwcu 1859 r., ożenił się z Katherine Mary Dewar, córką przełożonego Marischal College. W 1860 r. przeniósł się do Londynu, obejmując w King's College katedrę filozofii naturalnej. Porzucił to stanowisko wiosną 1865 r., powracając do rodzinnej posiadłości w Glenlair (około 20 km od Dumfries). W 1871 r. otrzymał jednak propozycję zostania profesorem fizyki doświadczalnej na katedrze im. Cavendisha w Cambridge oraz pokierowania budową, a potem - badaniami, Laboratorium im. Cavendisha. Maxwell propozycję zaakceptował. Laboratorium zostało oficjalnie otwarte w 1874 r. Ostatni semestr zajęć ze studentami Maxwell skończył w maju 1879 r. Na wakacje powrócił z żoną do Glenlair, a 8 października był znowu w Cambridge. Umarł 5 listopada 1879 r.
Wilhelm Wien
Wilhelm Wien (ur. 13 stycznia 1864, zm. 30 sierpnia 1928) – fizyk niemiecki, laureat nagrody Nobla w dziedzinie fizyki w roku 1911 za ustalenie związku między temperaturą ciała doskonale czarnego a jego promieniowaniem cieplnym [1].
Wilhelm Wien (1864-1928)
Wien urodził się 13 stycznia 1864 w Gaffken obok Fischhausen (Primorsk w obwodzie kaliningradzkim). W roku 1886 jego ojciec kupił majątek Drachenstein (obecnie Smokowo, gmina Kętrzyn). W latach 1875-79 był uczniem Gimnazjum im. Księcia Albrechta w Rastenburgu (Kętrzynie). Świadectwo dojrzałości uzyskał w 1879 r. w Gimnazjum Staromiejskim w Królewcu. W 1890 roku ojciec jego sprzedał majątek w Smokowie i przeniósł się z rodziną do Berlina. Umożliwiło to Wienowi poświęcenie się studiom nad fizyką.
Odkrycia i badania Wiena pozwoliły na rozwinięcie podstaw współczesnej fizyki. W roku 1911 Szwedzka Akademia Nauk przyznała Wienowi nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki za odkrycia na polu analizy widmowej.
Wilhelm Wien zmarł w 1928 r. jako rektor Uniwersytetu w Monachium.
GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA |
