 Metody zwalczania owadów niszczących drewno
Dezynsekcja wyrobionego drewna, czyli zwalczanie owadów w tym materiale, wymaga głębokiej penetracji czynnika owadobójczego, gdyż drewno stanowi osłonę dla ukrytych w nim szkodników. Również w zależności od wielkości i indywidualnych wymagań leczonych elementów drewnianych (mebel, budynek, zabytek) stosuje się różne metody przeznaczone do dezynsekcji drewna.
Niektóre niezmiennie znajdują zastosowanie w ochronie drewna już od wielu lat (temperatura do zwalczania szkodników drewna wykorzystywana jest od ponad pół wieku w Europie zachodniej), inne metody powstały lub znalazły się w naszym zasięgu na przestrzeni ostatnich lat, jako odpowiedź na rosnące potrzeby i efekt wpływu techniki na tę dziedzinę ludzkiego życia. Szkodniki techniczne drewna są problemem społecznym.
Najogólniej metody dezynsekcji drewna dzielimy na:
- metody chemiczne
- z użyciem odpowiednich impregnatów lub gazów, > więcej informacji
- metody fizyczne - opierające się głównie na metodach termicznych czyli wykorzystaniu wysokiej temperatury, lub w przypadku mniejszych obiektów, na wykorzystaniu środowiska beztlenowego, > więcej informacji
- metody biologiczne
- w naszej strefie klimatycznej praktycznie nie stosowane.
Metody ochrony drewna przed szkodnikami obejmują:
- Zabezpieczanie drewna w budynkach.
Zabezpieczanie drewna wyrobionego przed szkodnikami technicznymi:
- przestrzeganie profilaktyki budowlanej w przypadku budynków, już na etapie projektu, pomaga zabezpieczyć elementy drewniane przed większością owadów
- impregnacja, zapewniająca chemiczną ochronę przed szkodnikami. Impregnacja zdrowego drewna, czyli materiału wolnego od szkodników, pozwala zminimalizować ryzyko porażenia elementów drewnianych przez szkodniki. We wszystkich dostępnych dla owadów miejscach, czyli dokładna, okresowa impregnacja, pozwala stworzyć skuteczną barierę ochronną.
- Zwalczanie szkodników technicznych drewna w opanowanych przez nie elementach drewnianych lub budynkach.
Niestety, w większości przypadków reakcja użytkowników i świadomość problemu zaczynają się gdy pojawiają się syndromy porażenia drewna przez owady. Konieczna jest wtedy dezynsekcja obiektu (jedną z metod chemicznych, fizycznych lub ich połączeniem, w zależności od warunków) w celu uniemożliwienia dalszego rozprzestrzeniania się szkodników i zachowania w jak najlepszym stanie elementów drewnianych. Skalę szkód oceniają sami użytkownicy.
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Chemiczne zwalczanie szkodników drewna
Metody chemiczne w zwalczaniu owadów niszczących drewno:
- dezynsekcja gazowa
- impregnacja
Chemiczne zwalczanie szkodników technicznych drewna za pomocą toksycznych gazów
Środki gazowe używane do dezynsekcji drewna są bardzo skuteczne nawet przy stosunkowo krótkim działaniu. Gaz wnika w mikroszczeliny w drewnie „penetrując” je w całym przekroju. Zastosowanie komór pozwalających wytworzyć wstępne podciśnienie pozwala skrócić czas zabiegu. W przypadku budynków wydłuża się czas dezynsekcji o kilka dni, przy normalnym ciśnieniu atmosferycznym.
W celu utrzymania stężenia gazu wystarczającego do przeprowadzenia dezynsekcji, budynki są uszczelniane. W zależności od warunków obiektu, uszczelnieniu mogą podlegać części budynku lub całe budynki zamykane pod namiotami foliowymi. Konieczna jest kwarantanna obiektu, uniedogodnieniem jest również problem pozostałości chemicznych. Po procesie dezynsekcji budynek jest wietrzony. Charakterystyczny zapach może jednak utrzymywać się przez kilka dni.
Zastosowanie ozonu
Rozwiązaniem problemu pozostałości chemicznych, może być rozszerzenie procesu dezynsekcji o zabieg ozonowania. Ozon w formie gazowej jest wykorzystywany do sterylizacji pomieszczeń mieszkalnych i do sterylizacji odorów. Ponadto jest skutecznym środkiem wirusobójczym, bakteriobójczym i grzybobójczym. Ozon, będąc jednym z najsilniejszych utleniaczy, jest skutecznym i szybkim środkiem do dezynfekcji chemicznej. W budynku może być wytwarzany w przenośnych generatorach, nie ma szkodliwych produktów ubocznych, a jego nadmiar rozkłada się do tlenu. Przy jego stosowaniu unikać należy kontaktów ludzi z mieszaniną ozonowo-powietrzną. Po wentylacji pomieszczeń, gdy resztki ozonu ulegną rozkładowi, można ponownie użytkować oczyszczane pomieszczenie.
Dezynsekcja gazowa jest zabiegiem bardzo trudnym, wymagającym odpowiedniej wiedzy i doświadczenia.
„Gazowanie budynków może być wykonywane jedynie przez wyspecjalizowane firmy mające odpowiednie uprawnienia, gdyż wymaga to umiejętności kwalifikowania obiektu, doboru środka (z uwzględnieniem możliwości reagowania gazów z niektórymi materiałami, palności, a nawet wybuchowości niektórych gazów), konieczności określenia ilości i czasu działania środka oraz odpowiedniego postępowania przygotowawczego i kończącego. Drewno poddane dezynsekcji przy użyciu toksycznych gazów wymaga uzupełniającego zabezpieczenia impregnatem przed ponownym opanowaniem przez owady lub powtarzania zabiegu gazowania co pewien czas.”
Dezynsekcja gazowa jest skuteczna tylko w dodatnich temperaturach.
Impregnacja,
chemiczne zabezpieczanie drewna i zwalczanie szkodników technicznych drewna
Do zwalczania owadów w wyrobionym drewnie nadają się jedynie specjalne impregnaty, nie wszystkie impregnaty mają dobre właściwości owadobójcze. Impregnaty zabezpieczające przed owadami mogą również spełniać inne funkcje: zabezpieczać przed grzybami, przed wilgocią, zmniejszać palność czy też hydrofobizować powierzchnię elementów drewnianych. Przewidziany zakres zastosowania podawany jest na etykiecie i w karcie technicznej preparatu.
Impregnaty zabezpieczają drewno przed owadami oraz mogą zwalczać szkodniki w drewnie już żerujące.
Impregnat aplikowany na powierzchnię drewna niszczy szybko te larwy, które będą się wgryzać w drewno lub te, które już żerują tuż pod powierzchnią kawałka drewna. Celem stosowania impregnatów na powierzchnię drewna jest więc stworzenie trwałej i toksycznej powłoki chemicznej na powierzchni drewna. Wystarczy jeśli insektycyd dostanie się do drewna na głębokość do 3 mm aby był skuteczny.
Impregnaty zalecane do zwalczania szkodników drewna charakteryzują się długotrwałym działaniem pozostałości, w związku z tym chronią wyroby drewniane przez dłuższy czas. Insektycydy w płynie lub w aerozolu mogą być wprowadzane przez otwory wylotowe (np. w przypadku mebli) do kanałów wygryzionych przez larwy. W celu zwiększenia wnikania impregnatu w drewno można nawiercać otwory, w które wprowadzamy preparat. W przypadku aplikacji impregnatu do kanałów wydrążonych przez szkodniki, skuteczność zabiegu jest niska. Mączka drewniana wypełniająca kanały utrudnia wnikanie środka, a larwy szkodników rzadko zasiedlają wyeksploatowane kanały wypełnione odchodami i trocinami.
Zwiększona wilgotność drewna, zwłaszcza ponad punkt nasycenia włókien, powoduje, że użycie impregnatów do dezynsekcji jest nieskuteczne ze względu na obecność rozpuszczalników organicznych w ich składzie.
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Fizyczne zwalczanie szkodników drewna
1) metody termiczne
Wykorzystanie wysokiej temperatury, śmiertelnej dla owadów żerujących w drewnie (56 stopni Celsjusza):
- metoda wykorzystująca fale elektromagnetyczne
- metoda gorącego powietrza
2) metoda środowiska beztlenowego
1. Metody termiczne w zwalczaniu technicznych szkodników drewna
Metoda wykorzystująca fale elektromagnetyczne
Modele teoretyczne metod zwalczania szkodników opracowywane od dawna przez naukowców, przy dzisiejszym tempie rozwoju techniki znajdują przełożenie na realne technologie i urządzenia. W 2008 roku zostało we Włoszech wyprodukowane mobilne urządzenie SAURUS, służące do bezinwazyjnego czyli ekologicznego zwalczania szkodników w drewnie za pomocą promieniowania elektromagnetycznego czyli mikrofal.
Urządzenie SAURUS, jako wykorzystujące fale elektromagnetyczne musiało przejść pomyślnie szereg badań i testów potwierdzających dopuszczenie urządzenia do użytkowania, o których mowa w wymienionych dyrektywach: 2006/42/WE dyrektywa maszynowa, 2006/95/WE dyrektywa niskonapięciowa, 2004/108/WE dyrektywa dotycząca kompatybilności elektromagnetycznej; oznaczenia norm zharmonizowanych CEI EN 55011, CEI EN 55011/AN, CEI EN 61000-6-2, CEI EN 60519-1, CEI EN 60519-6.
Kwestie związane z zachowaniem bezpieczeństwa były jednym z głównych problemów przy tworzeniu tego typu urządzenia, które następnie mogłoby być wykorzystywane do przemysłowej czy usługowej obróbki termicznej drewna. Urządzenie SAURUS posiada deklarację zgodności i oznaczenie CE. Wyrób podlegający ocenie zgodności nieposiadający deklaracji zgodności, nie może być wprowadzony do obrotu lub oddany do użytkowania na terytorium Unii Europejskiej.
Fale elektromagnetyczne na poziomie większym od dopuszczalnego są niebezpieczne dla operatorów przebywających w bliskiej obecności generatorów promieniowania elektromagnetycznego. W urządzeniu zostały zastosowane czujniki bezpieczeństwa oraz mierniki natężenia mikrofal. Dodatkowo operatorzy mają do dyspozycji czujniki mobilne zwiększające bezpieczeństwo użytkowania urządzenia.
Zastosowanie mikrofal w zwalczaniu szkodników technicznych drewna
Szkodniki drewna głównie składają się z wody. Działanie mikrofal polega na oddziaływaniu pola na polarne cząsteczki wody (dipole), które wskutek podążania za zmiennym kierunkiem i zwrotem pola poprzez tarcie między sobą wytwarzają ciepło. Jest to wykorzystanie metody termicznej, polegającej na doprowadzeniu do hipertermii szkodników drewna. Śmierć owadów ma charakter termiczny.
Zastosowanie mikrofal w dezynsekcji drewna pozwala zwalczać szkodniki w ciągu całego roku w odróżnieniu od dezynsekcji np. przy użyciu toksycznych gazów, które są skuteczne tylko w dodatnich temperaturach. W przypadku budynków pozwala również na prowadzenie dezynsekcji punktowej, czyli w wybranych miejscach lub na wybranych elementach, zakwalifikowanych jako zainfekowane.
Metoda gorącego powietrza
Metoda ta polega na ogrzewaniu elementów drewnianych poprzez podgrzewanie atmosfery, w której się znajdują, za pomocą gorącego powietrza do temperatury ok. 60 stopni Celsjusza wewnątrz niego.Powoduje to wyparowanie wody z płynów fizjologicznych owadów i denaturację białka w ich ciałach. Gorące powietrze jest wytwarzane i wprowadzane do budynku przy użyciu specjalnych urządzeń. Metoda stosowana jest powszechnie od lat trzydziestych w Niemczech i Danii.
2. Metoda środowiska beztlenowego
System VELOXY został opracowany w latach 90-tych ubiegłego wieku. Europejski projekt “SAVE ART”, realizowany w latach 1998-2000 przy współpracy rządów Włoch, Hiszpanii, Szwecji i W. Brytanii, potwierdził skuteczność systemu w zwalczaniu organizmów szkodliwych, niszczących przedmioty zabytkowe. Uczestnicy programu zalecili (certyfikowali) stosowanie urządzenia do ochrony dóbr dziedzictwa kulturowego.
Zadaniem urządzenia jest wycofanie tlenu ze sprężonego powietrza z taką wydajnością, że do zamkniętych w gazoszczelnej folii przedmiotów podawany jest prawie tylko azot (stanowi on 78% powietrza), a zawartość tlenu spada do 0.2-0.3%.
Zabieg polega na umieszczeniu zaatakowanych przez organizmy szkodliwe obiektów (ramy obrazów, rzeźby z drewna, meble) w modyfikowanej atmosferze, w której jest nie więcej niż 0.3% tlenu. Aby to osiągnąć należy je zamknąć w gazoszczelnych opakowaniach z folii, która nie przepuszcza tlenu.
Zabytkowe przedmioty, w zależności od wielkości, zamykane są pojedynczo, po kilka lub kilkanaście w opakowaniu z folii nieprzepuszczającej tlenu. W tym celu przedmioty te otacza się folią, mocuje się zawory, po czym jej brzegi zgrzewa się zgrzewarką. Wszystkie kolejne opakowania mogą być łączone przy pomocy rurek i zaworów, gdyż system umożliwia jednoczesną dezynsekcję licznych i dużych zbiorów obiektów muzealnych.
Poprzez rurki łączące urządzenie z opakowaniami doprowadzana jest modyfikowana atmosfera tak długo, aż stężenie tlenu osiągnie w nich poziom 0.1-0.3% (pomiaru dokonuje się specjalnym czytnikiem stężenia tlenu). Wtedy zawory są zamykane, a przedmioty są pozostawiane w atmosferze beztlenowej przez 21 dni, co gwarantuje 100% śmiertelność dla wszystkich szkodników i ich stadiów rozwojowych. Po 3 tygodniach dezynsekowane przedmioty można wyjąć z opakowania, albo pozostawić i przechowywać w atmosferze azotu, co zabezpiecza je przed ponownym atakiem szkodników.
Przechowywanie w azocie hamuje również rozwój pleśni, grzybów i bakterii, a także chroni przed szkodliwym działaniem tlenu.
GRUPA MEDIA INFORMACYJNE & ADAM NAWARA |
